MECBÛR / VEFDÎ

(d. 1273/1856 - ö. 1335/1919)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Ahmed olup önceleri Vefdî, daha sonra Mecbûr mahlasını kullanmıştır. Çankırı’nın Alibey Mahallesi’nde, Ahmet Talat Onay’a göre 1269/1853’te (1932: 206), Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre 1273/1856’de (Akyol 2020: 6) doğmuştur. Babası Mehmed Sa'îd Efendi, annesi Sabriye Hanım olup Çankırı’nın Za'îm-zâde sülalesindendir. Klasik medrese eğitimini Çankırı’daki Hâzimiyye medresesinde Müftü Hacı Mustafâ Hâzim Efendi'nin derslerine devam ederek tamamlamış ve 1301/1884’te icazet almıştır. Daha sonra Rüşdiye mektebini bitirip bir müddet ticaret mahkemesinde kâtip olarak çalışmıştır. Mecbûr Efendi medreselerde müderrislik, rüşdiye mektebinde hüsnühat muallimliği yapmıştır. Çankırı Mevlevihanesi mesnevihanlığı ona verilmiş ve Mesnevî-i Şerîf okutmuştur. Çerkeşli Nakşibendî tarikatı şeyhi Mehmed Hilmî’ye intisaplıdır. 1313/1895’te kendi medresesinin yanına bir de kütüphane inşa ettirmiş, buraya da 1200 cilt kadar kitap bağışlamıştır (Onay 1932: 206). 1335/1919’da Çankırı’da vefat etmiştir.

Eserleri:

1. DîvanBilinen tek eseri olan Dîvân'ını şair, sağlığında tertip etmiştir. Divanında 1’i Farsça 18 münacât, 1’i Farsça 10 na’t, 2 kaside, 2’si Farsça 16 musammat, 1 terkîb-i bend, 4 mersiye, 1 tarih, 1 hicviye, 1 mesnevi, 1 beyit, 2’si Farsça 131 gazel bulunmaktadır. Gazellerden 2’si hece vezniyledir.  2. Hilâfet-nâme-i Osmânî ve İttihat-nâme-i İslâmî: Mecbûr Efendi’nin siyâsetnâme tarzında yazdığı bu eserinde Osmanlı hilâfet sisteminin kaynaklarını, Kur’an-ı Kerim, Hadis-i Şerif ve Türk devlet geleneğine dayandırmaktadır. Eser, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olup Mısır Milli kütüphanesinde bulunmaktadır. 3. Ferâiz 4. Hutbe 5. Mevlîd-i Nebî 6. Arabî ve Farisî Lügat (Akyol 2020: 22-23).

Şiirdeki ilk üstadı Tokatlı Nuri'dir. Mecbûr'un şiirlerinde Mollâ Câmî, Mevlânâ, Fuzûlî ve Nâbî’nin izleri açıkça görülür. İlk dönemlerinde hassas, düşünce ağırlıklı şiirler yazmış; ömrünün sonlarına doğru dînî-tasavvufi konulara yönelmiştir. Dîvân'ında hikemî tarzda gazellere sıkça rastlanır. Nazireleri bulunmaktadır. Üslübu gayet açık olmakla beraber şiirde yeni mazmunlar bulmada başarılı görülmez (Onay 1932: 220). Bazı şiirleri bestelenmiştir. Ahmed Mecbûr Efendi, post-modern tarzda yazılan bir romana da konu olmuştur. 

Kaynakça

Ahmet Mecbûr Efendi. Hilâfetnâme-i Osmânî ve İttihatnâme-i İslâmî. Ed. İbrahim Akyol. Ankara.

Akyol, İbrahim (2020). Çankırılı Mecbûr Efendi Divanı. İstanbul.

Arslan, Yüksel, Orhan Kemal Karakuş (2012). Yitik Şehrin Romanı Hamuşan. Çankırı: Çankırı Valiliği Yay.

Onay, Ahmet Talat (1932). Çankırı Şairleri. C.2. Çankırı: Çankırı Matbaası.

Sicill-i Ahval Defterleri. Çankırı Belediyesi. Dr. Rıfkı Kamil Araştırma Merkezi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM AKYOL
Yayın Tarihi: 08.11.2013
Güncelleme Tarihi: 11.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Bilirsin çünkü ey dil herkes ile şimdi sohbet güç

Değil nâdân ile belki ukûl ehliyle ülfet güç

Gönül tecrîd ile gerçi ferâgat istiyor lâkin

Nasıl ki ihtilât güç bu zamânda ayn-ı uzlet güç

Bu fânî âlemin fânî na'îmi zâhidin olsun

Bana nâmerdlere minnetle kesb-i mâl u devlet güç

Cihânda mâye-i feyz u terakkî istikâmetdir

Velî fikr-i sakîm ehli sanır ki istikâmet güç

Şerîatdan haberdâr olmayan cehl-i mürekkebler

Hakîkat sırrını mevhûm sana dahi tarîkat güç

Benim kullukda gerçi acz ü taksîrim muhakkakdır

Değil senden bana yâ Rab kerem afv u inâyet güç

Zılâl-ı şâh-ı nakşa sıdk u pür-şekk ile gir Mecbûr

Sana vahdetde kesret olmaya kesretde vahdet güç

(Onay, Ahmet Talat (1932). Çankırı Şairleri. C.2. Çankırı: Çankırı Matbaası. 246.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Bülent Atad. 21 Mart 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2OZAN RECEP/DOĞANKARTAL, Recep Cırıkd. 1953 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Tahsin Nahit Uygurd. 1899 - ö. 21 Temmuz 1992Doğum YeriGörüntüle
4VEHHAÇ, Alpsarılı-zâde, Hocazâde Osmand. 1855-1856? - ö. 1911Doğum YılıGörüntüle
5SALÂHÎ, Safiye Sultan-zâde Mehmed Beyd. 1856 - ö. 1910Doğum YılıGörüntüle
6DOLLU ABUZER, Abuzerd. 1856 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ÂYETULLÂH BEYd. ? - ö. 1919Ölüm YılıGörüntüle
8GEDAYÎ, Hüseyin Şükrüd. ? - ö. 1919Ölüm YılıGörüntüle
9Tahsin Nahitd. 1887 - ö. 12 Mayıs 1919Ölüm YılıGörüntüle
10TÂ'İB, Osman-zâde Ahmedd. 1659-1660 - ö. 1724MeslekGörüntüle
11ALİ GÂLİB EFENDİd. ? - ö. 1844MeslekGörüntüle
12HÂMİD, Bedrî Hüseyin Hâmid Efendid. ? - ö. 1786-87MeslekGörüntüle
13YESÂRÎ, Mehmed Es'ad Yesârî Efendid. 1798 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14LÜTFİYE HANIMd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HÂMİD, Dîvân Efendisi-zâde Halîl Hâmid Efendid. 1771 - ö. 1829Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HATTÎ, Mustafa Hattî Efendid. ? - ö. 1760-61Madde AdıGörüntüle
17HASAN ÇELEBİ, Kınalı-zâded. 1546 - ö. 1604Madde AdıGörüntüle
18FEYZÎ, Dursun-zâde Abdullah Feyzî Efendid. ? - ö. 1610Madde AdıGörüntüle