Madde Detay

Asıl adı Zeynelabidin Mutallib oğlu Ahmedov’dur. Mehmet Emin Resulzade’ye saygısından dolayı “Emin” adını aldı. Bakü’de doğdu. Ailesi Bakü Hanı Hüseyinkulu Han soyundandı. Babası taş işçisi Muttalib Efendi; annesi evde çocuklara okuma, yazma, Kur’an-ı Kerim öğreten Molla Reyhan Hanım’dı. Emin Abid, üç çocuğa sahip ailenin son çocuğuydu. Ağabeyi, şair, yazar, tercüman ve gazeteci Ali Abbas Müznib’dir (1882-1938). İlk eğitimini annesinin yanında aldıktan sonra eğitimine III. Aleksander Lisesinde devam etti. 1919’da İstanbul’a gitti. 1926’da da İstanbul Darülfununundan mezun oldu (Yıldız 2003: 274; Şamil 2002: 253-254). Üniversite yıllarında evlendiği eşi Nafiye Hanım ile beraber 1926’da Bakü’ye geri döndü. Bakü’de bir yandan üniversitelerde ders verirken bir yandan da ilmî makaleler yayımladı ve gazetelerde çalıştı. 1929-1934 yılları arasında Guba, Agdaş ve Agdam’da; 1934-1937 yılları arasında da Bakü İlimler Akademisinde görev aldı. Sovyet rejimi tarafından 21 Ekim 1938’de casusluk ve vatana ihanetle suçlanıp kurşunlanarak şehit edildi (Şamil 2002: 261-263; Tan 2017:107).

İlk yazısı Mekteb’de yayımlanan Emin Abid, 1912-1925 yılları arasında Kafkasya’da Türkçe yayımlanan Kelniyyat, Lek-lek, Mezeli, Molla Nasreddin, Sovgat, Azerbaycan, Dirilik, Övraği-Nefise, Babayi Emir, Basiret, Azerbaycan, Genç Pedagog, Şark Kadını, Komünist gazete ve dergilerinde yazdı (Gültekin 1999: 9; Hüseyinoğlu 2016: 71). Türkiye’de bulunduğu dönemde Yeni Kafkasya, Şebab, İnci, Syus, Hizmet-i Umûmiye, Yarın İstanbul, Servet-i Fünûn, Türk Yurdu ve Hayat’ta; 1926’dan itibaren de Bakü’de çıkan Maarif ve Medeniyyet, İnkılab ve Medeniyyet, Dan Ulduzu ve Azerbaycan Öğrenme Yolu’nda şiirler, hikâyeler, tercümeler, ve makaleleri yayımlandı (Şamil 2002: 256-260).

Azerbaycan Türklerinin Edebiyyatı Tarihi’nin ilk cildinin asıl bölümünü Dede Korkut Destanı’na ayırdı. Destanı mahallilikten uzak, Türklerin genel abidesi olarak inceledi ve onun vezinli nesir devrinde oluşturulduğunu iddia etti (Şamil 2002: 259-260; Cavanşir 2013:8; Yıldız 2003: 274).

1934’te Ali Nazım’la beraber M. F. Ahunzade’nin eserlerini yayına hazırladı; ancak bu çalışma yayımlanmadı (Şamil 2002: 261). Fuzuli’nin Sohbet’ül Esmar’ını ilim âlemine tanıttı.

Emin Abid’in şiirlerini iki dönemde incelemek mümkündür: 1918’e kadar yazdıkları ve muhacirette yazdıkları. Birinci dönemde bir ideolog tavrıyla yazdığı ve vatanseverlik duygularıyla dolu satirik şiirlerinde biçimden ziyade muhteva ön plandadır. İkinci dönem şiirleri ise onu “istiklal şairi” olarak Türk dünyasına tanıttı (Abid 2007:8). Bu metinlerde Azerbaycan gençlerini Rus zulmüyle mücadeleye çağırdı.

İstanbul’da yazdığı serbest tarzdaki şiirlerini içeren Buzlu Cehennem, Sovyet etkisini eleştirmesiyle dikkat çeker. Bakü’ye döndüğünde bedii güzelliğin vezin, nazım şekli, kafiye ve dil ile ortaya çıkabileceğini iddia etmesini, edebiyattaki Sovyet etkisine meydan okuma arzusuyla açıklayabiliriz. Aslında bu dönemde yazdığı makalelerde serbest şiir konusunda olumlu düşüncelere sahip olduğu görülmektedir (Cavanşir 2013:8). Onun modern Azerbaycan şiirindeki etkisi daha çok muhteva planındadır. Siyasi ve toplumsal sorunları, bağımsızlık arzusunu, halkın bu uğurdaki mücadelesini terennüm etmiştir. Türkiye’de yazdığı şiirlerde Füyuzat ve Molla Nasreddin etkisi açıktır. Ayrıca N. Kemal, Tevfik Fikret, M. A. Ersoy, M. E. Yurdakul’un tesirleri de görülür. (Abid 2007:7).

Türkçülük mefkûresiyle yazan şair, dil anlayışı bakımından da Osmanlı edebî dilinden ziyade ortak Türkçeye daha yakın durmuştur (Gültekin 1999: 21-22).