Mehmetzâde Mirza Bala

(d. 13 Ağustos 1898 / ö. 7 Mart 1959)
Yazar, siyasetçi
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bakü’de doğmuştur. İlk ve ortaokulu bitirdikten sonra Bakü Teknik Okuluna devam etmiş, mezuniyetinin ardından 1915’te Mehmet Emin Resulzade tarafından çıkartılan Açık Söz gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1918’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilân etmesi üzerine yeni kurulan Cumhuriyet’in çeşitli organlarında görev almıştır. 28 Nisan 1920’de Bolşevik rejimi tarafından Azerbaycan Cumhuriyeti’nin varlığına son verilmesinin ardından birçok arkadaşıyla birlikte Millî Müsavat Partisinin yeraltı faaliyetlerine katılmıştır. Ancak Bolşevik rejiminin Müsavatçılara karşı uyguladığı baskı, şiddet ve tasfiye politikaları nedeniyle ülkesinden ayrılmak zorunda kalmış; önce İran, daha sonra da Türkiye’ye gelmiştir. 1932'de Polonya’ya gitmiş, birkaç yıl sonra da Almanya’ya yerleşerek çeşitli dergi ve gazetelerdeki yazılarıyla Azerbaycan’ın istiklali için mücadele etmiştir. 7 Mart 1959'da İstanbul’da vefat etmiştir.

Liberal Batı tarzı demokrasisine yakın olan görüşlerinin yanında, dil, edebiyat, kültür ve sanatta milliği savunarak akılcı bir Türkçülüğü benimseyen Mirza Bala, Sovyet Komünizminin uyguladığı zulümleri sistemli bir şekilde Batıya aktaran bir aydındır. Yeni Kafkasya dergisi ile Azerbaycan muhaceret matbuatının temelini atanların başında gelen Mirza Bala, kitaplarının yanı sıra çok sayıdaki yayın organında, çoğunluğu siyasi içerikli olan binin üzerinde makale yazmıştır. Siyasi yazılarının yanında milletin ruhunun ve düşüncelerinin tercümanı olarak gördüğü Azerbaycan Edebiyatı (hatıra, hikâye, destan vb.); çağdaşlaşma, kadın hakları, eğitim, gençlik gibi birçok alanda da makaleleri vardır. Mirza Bala 1942-1955 yılları arasında MEB İslâm Ansiklopedisi'nde de görev alarak bu ansiklopediye 50’ye yakın madde yazmıştır.

Kaynakça

Ahundova, Telli (2001). Mirza Bala Mehmetzâde'nin Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Arat, Reşit Rahmeti (1959). "Mehmet Mirza Bala". Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S.13 (85), Nisan 1959, s.10-11.

Azertekin, Ali (1959). “Mirza Balanın Ölüm ve Cenaze Merasimi”. Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S. 84, Mart 1959, s.8-9.

Karaca, Ahmet (1991). “Mirza Bala Mehmedzade’nin Azerbaycan Millî İstiklâl ve Hürriyet Davasındaki Yeri,Mirza Bala Mehmedzade’nin Millî Azerbaycan Hareketi içinde, Ankara: Azerbaycan Kültür Demeği Yay.

Şimşir, Sebahattin -Aygün Attar (2013). Tarihten Günümüze Türkiye'de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yay.

Türkoğlu, İsmail (2016). “Mirza Bala Mehmetzade”, DİA, EK 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.s. 273-274.

Veliyev, Afgan (2006). Azerbaycan Siyasi Düşünce Tarihi ve Mirza Bala Mehmetzade. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: MERYEM ÖZER
Yayın Tarihi: 31.12.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Nef-i İlim Yahut İlmin SonuKaspi Matbaası / Bakü1912Eleştiri
İki İnkılap Arasında- / Tiflis1918Araştırma
Bakü Uğrunda Mücadele- / Bakü1918Tiyatro
Azerbaycan Türk MatbuatıBakü Birinci Hükümet Matbaası / Bakü1922Araştırma
Azerbaycan Tarihinde Türk AlbanyaAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1951Araştırma
Milli Azerbaycan HareketiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1991Araştırma
Ermeniler ve İranAnkara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi / Ankara1994Araştırma
Azerbaycan Misak-ı MillisiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara2002İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ZERGER, Seyid Zergerd. 1880 - ö. 1920Doğum YeriGörüntüle
2Azize Cafer-zâded. 29 Ekim 1921 - ö. 4 Eylül 2003Doğum YeriGörüntüle
3Elçin Efendioğlud. 13 Mayis 1943 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Ali Nihad Tarland. 1898 - ö. 30 Eylül 1978Doğum YılıGörüntüle
5MARAL (SALYANLI) MEHERREMOVAd. 1898 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Akın Tahir Karauğuzd. 1898 - ö. 4 Haziran 1982Doğum YılıGörüntüle
7KASIM ŞENLİKOĞLUd. 1872 - ö. 1959Ölüm YılıGörüntüle
8Ekrem Reşit Reyd. Ekim 1900 - ö. 13 Temmuz 1959Ölüm YılıGörüntüle
9Hüseyin Siret Özseverd. Mart 1872 - ö. 27 Şubat 1959Ölüm YılıGörüntüle
10Adnan Gizd. 1914 - ö. 13 Haziran 1989MeslekGörüntüle
11Ali Nusretd. 23 Mart 1872 - ö. 13 Şubat 1913MeslekGörüntüle
12Mehmet Gündüz Corald. 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Süleyman Tevfik Özzorluoğlud. 1861 - ö. 1939Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Mehmet Memduh Paşad. 1839 - ö. 1925Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Faik Esat (Andelib)d. 1873 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mirza Kâzım Beyd. 1802 - ö. 27 Kasım 1870Madde AdıGörüntüle
17SAFFÎ, Derviş Mirza Saffî b. Şah İsmail-i Safevîd. ? - ö. 1529Madde AdıGörüntüle
18MAHZÛN, Mirza İsmâîld. 1828-29 - ö. 1893-94Madde AdıGörüntüle