Mehmetzâde Mirza Bala

(d. 13 Ağustos 1898 / ö. 7 Mart 1959)
Yazar, siyasetçi
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bakü’de doğmuştur. İlk ve ortaokulu bitirdikten sonra Bakü Teknik Okuluna devam etmiş, mezuniyetinin ardından 1915’te Mehmet Emin Resulzade tarafından çıkartılan Açık Söz gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1918’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilân etmesi üzerine yeni kurulan Cumhuriyet’in çeşitli organlarında görev almıştır. 28 Nisan 1920’de Bolşevik rejimi tarafından Azerbaycan Cumhuriyeti’nin varlığına son verilmesinin ardından birçok arkadaşıyla birlikte Millî Müsavat Partisinin yeraltı faaliyetlerine katılmıştır. Ancak Bolşevik rejiminin Müsavatçılara karşı uyguladığı baskı, şiddet ve tasfiye politikaları nedeniyle ülkesinden ayrılmak zorunda kalmış; önce İran, daha sonra da Türkiye’ye gelmiştir. 1932'de Polonya’ya gitmiş, birkaç yıl sonra da Almanya’ya yerleşerek çeşitli dergi ve gazetelerdeki yazılarıyla Azerbaycan’ın istiklali için mücadele etmiştir. 7 Mart 1959'da İstanbul’da vefat etmiştir.

Liberal Batı tarzı demokrasisine yakın olan görüşlerinin yanında, dil, edebiyat, kültür ve sanatta milliği savunarak akılcı bir Türkçülüğü benimseyen Mirza Bala, Sovyet Komünizminin uyguladığı zulümleri sistemli bir şekilde Batıya aktaran bir aydındır. Yeni Kafkasya dergisi ile Azerbaycan muhaceret matbuatının temelini atanların başında gelen Mirza Bala, kitaplarının yanı sıra çok sayıdaki yayın organında, çoğunluğu siyasi içerikli olan binin üzerinde makale yazmıştır. Siyasi yazılarının yanında milletin ruhunun ve düşüncelerinin tercümanı olarak gördüğü Azerbaycan Edebiyatı (hatıra, hikâye, destan vb.); çağdaşlaşma, kadın hakları, eğitim, gençlik gibi birçok alanda da makaleleri vardır. Mirza Bala 1942-1955 yılları arasında MEB İslâm Ansiklopedisi'nde de görev alarak bu ansiklopediye 50’ye yakın madde yazmıştır.

Kaynakça

Ahundova, Telli (2001). Mirza Bala Mehmetzâde'nin Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Arat, Reşit Rahmeti (1959). "Mehmet Mirza Bala". Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S.13 (85), Nisan 1959, s.10-11.

Azertekin, Ali (1959). “Mirza Balanın Ölüm ve Cenaze Merasimi”. Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S. 84, Mart 1959, s.8-9.

Karaca, Ahmet (1991). “Mirza Bala Mehmedzade’nin Azerbaycan Millî İstiklâl ve Hürriyet Davasındaki Yeri,Mirza Bala Mehmedzade’nin Millî Azerbaycan Hareketi içinde, Ankara: Azerbaycan Kültür Demeği Yay.

Şimşir, Sebahattin -Aygün Attar (2013). Tarihten Günümüze Türkiye'de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yay.

Türkoğlu, İsmail (2016). “Mirza Bala Mehmetzade”, DİA, EK 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.s. 273-274.

Veliyev, Afgan (2006). Azerbaycan Siyasi Düşünce Tarihi ve Mirza Bala Mehmetzade. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: MERYEM ÖZER
Yayın Tarihi: 31.12.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Nef-i İlim Yahut İlmin SonuKaspi Matbaası / Bakü1912Eleştiri
İki İnkılap Arasında- / Tiflis1918Araştırma
Bakü Uğrunda Mücadele- / Bakü1918Tiyatro
Azerbaycan Türk MatbuatıBakü Birinci Hükümet Matbaası / Bakü1922Araştırma
Azerbaycan Tarihinde Türk AlbanyaAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1951Araştırma
Milli Azerbaycan HareketiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1991Araştırma
Ermeniler ve İranAnkara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi / Ankara1994Araştırma
Azerbaycan Misak-ı MillisiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara2002İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Kemal Abdullad. 4 Aralık 1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2KUDSÎ, Abbaskulu Ağa Bakıhanovd. 1794 - ö. 1846Doğum YeriGörüntüle
3Emin Abidd. 1898 - ö. 21 Ekim 1938Doğum YeriGörüntüle
4Durukan, Süleyman Mahird. 1898 - ö. 1953Doğum YılıGörüntüle
5Yahya Saim Ozanoğlud. 1894 (1898) - ö. 3 Temmuz 1962Doğum YılıGörüntüle
6Emin Abidd. 1898 - ö. 21 Ekim 1938Doğum YılıGörüntüle
7ALİ RIZA, Ali Rıza Karsavurand. 1893 - ö. 04.12.1959Ölüm YılıGörüntüle
8KUL İBRAHİM/OZAN İBRAHİMd. 1876 - ö. 1959Ölüm YılıGörüntüle
9KASIM ŞENLİKOĞLUd. 1872 - ö. 1959Ölüm YılıGörüntüle
10Sadreddin Aynid. 15 Nisan 1878 - ö. 15 Temmuz 1954MeslekGörüntüle
11Ayhan Bozfıratd. 1932 - ö. 30 Aralık 1981MeslekGörüntüle
12Kemalettin Tuğcud. 27 Aralık 1902 - ö. 18 Ekim 1996MeslekGörüntüle
13Nabizade Nazımd. 1862 - ö. 5 Ağustos 1893Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Mehmet Ziya Beyd. 1866 - ö. 27 Mart 1930Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ali Nazif Sürurid. 1861 - ö. 1936Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ME'ZUN, Mirza İbrahim Kaşkaîd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17MÎRZÂ BİGd. ? - ö. 1491 ?Madde AdıGörüntüle
18Mirza Fethali Ahund-zâded. 1812 - ö. 10 Mart 1878Madde AdıGörüntüle