Mehmetzâde Mirza Bala

(d. 13 Ağustos 1898 / ö. 7 Mart 1959)
Yazar, siyasetçi
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bakü’de doğmuştur. İlk ve ortaokulu bitirdikten sonra Bakü Teknik Okuluna devam etmiş, mezuniyetinin ardından 1915’te Mehmet Emin Resulzade tarafından çıkartılan Açık Söz gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1918’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilân etmesi üzerine yeni kurulan Cumhuriyet’in çeşitli organlarında görev almıştır. 28 Nisan 1920’de Bolşevik rejimi tarafından Azerbaycan Cumhuriyeti’nin varlığına son verilmesinin ardından birçok arkadaşıyla birlikte Millî Müsavat Partisinin yeraltı faaliyetlerine katılmıştır. Ancak Bolşevik rejiminin Müsavatçılara karşı uyguladığı baskı, şiddet ve tasfiye politikaları nedeniyle ülkesinden ayrılmak zorunda kalmış; önce İran, daha sonra da Türkiye’ye gelmiştir. 1932'de Polonya’ya gitmiş, birkaç yıl sonra da Almanya’ya yerleşerek çeşitli dergi ve gazetelerdeki yazılarıyla Azerbaycan’ın istiklali için mücadele etmiştir. 7 Mart 1959'da İstanbul’da vefat etmiştir.

Liberal Batı tarzı demokrasisine yakın olan görüşlerinin yanında, dil, edebiyat, kültür ve sanatta milliği savunarak akılcı bir Türkçülüğü benimseyen Mirza Bala, Sovyet Komünizminin uyguladığı zulümleri sistemli bir şekilde Batıya aktaran bir aydındır. Yeni Kafkasya dergisi ile Azerbaycan muhaceret matbuatının temelini atanların başında gelen Mirza Bala, kitaplarının yanı sıra çok sayıdaki yayın organında, çoğunluğu siyasi içerikli olan binin üzerinde makale yazmıştır. Siyasi yazılarının yanında milletin ruhunun ve düşüncelerinin tercümanı olarak gördüğü Azerbaycan Edebiyatı (hatıra, hikâye, destan vb.); çağdaşlaşma, kadın hakları, eğitim, gençlik gibi birçok alanda da makaleleri vardır. Mirza Bala 1942-1955 yılları arasında MEB İslâm Ansiklopedisi'nde de görev alarak bu ansiklopediye 50’ye yakın madde yazmıştır.

Kaynakça

Ahundova, Telli (2001). Mirza Bala Mehmetzâde'nin Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Arat, Reşit Rahmeti (1959). "Mehmet Mirza Bala". Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S.13 (85), Nisan 1959, s.10-11.

Azertekin, Ali (1959). “Mirza Balanın Ölüm ve Cenaze Merasimi”. Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S. 84, Mart 1959, s.8-9.

Karaca, Ahmet (1991). “Mirza Bala Mehmedzade’nin Azerbaycan Millî İstiklâl ve Hürriyet Davasındaki Yeri,Mirza Bala Mehmedzade’nin Millî Azerbaycan Hareketi içinde, Ankara: Azerbaycan Kültür Demeği Yay.

Şimşir, Sebahattin -Aygün Attar (2013). Tarihten Günümüze Türkiye'de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yay.

Türkoğlu, İsmail (2016). “Mirza Bala Mehmetzade”, DİA, EK 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.s. 273-274.

Veliyev, Afgan (2006). Azerbaycan Siyasi Düşünce Tarihi ve Mirza Bala Mehmetzade. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: MERYEM ÖZER
Yayın Tarihi: 31.12.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Nef-i İlim Yahut İlmin SonuKaspi Matbaası / Bakü1912Eleştiri
İki İnkılap Arasında- / Tiflis1918Araştırma
Bakü Uğrunda Mücadele- / Bakü1918Tiyatro
Azerbaycan Türk MatbuatıBakü Birinci Hükümet Matbaası / Bakü1922Araştırma
Azerbaycan Tarihinde Türk AlbanyaAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1951Araştırma
Milli Azerbaycan HareketiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara1991Araştırma
Ermeniler ve İranAnkara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi / Ankara1994Araştırma
Azerbaycan Misak-ı MillisiAzerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara2002İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ZERGER, Seyid Zergerd. 1880 - ö. 1920Doğum YeriGörüntüle
2Nebi Hezri Elekberoğlu Babayevd. 1924 - ö. 15 Ocak 2007Doğum YeriGörüntüle
3Cəfər Cabbarlıd. 22 Mart 1899 - ö. 31 Aralık 1934Doğum YeriGörüntüle
4Haluk Nihat Pepeyid. 1898 - ö. 27 Mayıs 1972Doğum YılıGörüntüle
5ELİHAN MURAD OĞLUd. 1898 - ö. 1982Doğum YılıGörüntüle
6Ali Nihad Tarland. 1898 - ö. 30 Eylül 1978Doğum YılıGörüntüle
7MUSTAFA ERAYd. 1922 - ö. 1959Ölüm YılıGörüntüle
8Ziya Şakir Sokud. 1884 - ö. 22 Aralık 1959Ölüm YılıGörüntüle
9Celal (Musahipzade)d. 31 Ağustos 1868 - ö. 20 Temmuz 1959Ölüm YılıGörüntüle
10Mehmet Şemsi Akanyetid. 20 Mart 1947 - ö. ?MeslekGörüntüle
11İsmet Kürd. 29 Eylül 1916 - ö. 21 Ocak 2013MeslekGörüntüle
12Ahmet Şuayipd. 1876 - ö. 1910MeslekGörüntüle
13İsmail Hami Danişmendd. 1889 - ö. 12 Nisan 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ahmed Rıfat Moralıd. 8 Temmuz 1900 - ö. 6 Mayıs 1977Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Hüseyin Danişd. 1870 - ö. 1943Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HABÎB, Mirza Habîb Efendi, Isfahanlıd. 1835 - ö. 1894Madde AdıGörüntüle
17MAHZÛN, Mirza İsmâîld. 1828-29 - ö. 1893-94Madde AdıGörüntüle
18MİRZAd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle