ESED, Esed Rızayev

(d. 1874 / ö. 1951)
?
(Âşık / 20. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Esed Rızayev olan âşık 1874 yılında Basarkeçer bölgesinin Büyük Garagoyunlu köyünde doğmuştur. Babasının asıl memleketi Tovuz bölgesinin Bozalganlı köyüdür. Daha sonraları buradan ayrılarak Büyük Garagoyunlu köyüne yerleşmiştir. Esed 12 yaşlarına geldiğinde ise babasını kaybetmiştir. Babasının ölümünden sonra 5 yıl kadar müdürlük yapan Esed, bu süre içerisinde âşıklığa karşı da ilgi duymaya başlamıştır. Bunun üzerine âşıklık eğitimine başlayan Esed, Elesker’e çırak olmuş ve onun yanında dört yıl kadar çalıp söylemiştir. Halk şiirinin hemen hemen bütün türlerinde çalıp söyleyebilen Âşık Esed, âşıklık yeteneğinin yanı sıra Köroğlu hikâyesini de çok güzel anlatan usta bir meddahtır. Âşık Esed, âşıklık meziyeti yanında birçok özelliği ile de ön plana çıkmaktadır. 1928 ve 1938 yıllarında yapılan Azerbaycan Âşıkları Kurultayı’na katılmış ve âşıkların çeşitli meseleleri ile ilgilenmesi sonucunda “şeref nişanı” ile taltif edilmiştir. 1951 yılında vefat etmiştir (Sakaoğlu vd. 1986: 141).

Esed’in sanatı oldukça güçlüdür. Hece vezninin dışında klasik tarzda da çok güzel şiirler söylemiştir. Özellikle geraylı, koşma, deyişme (atışma) ve muhammes şekillerinde oldukça büyük bir başarı göstermiştir. Âşık Esed, bazı şiirlerinde yoksulluktan şikâyet etmiş, bazılarında ise sevgiliye olan aşkını dile getirmiştir. “Ermeni Gızı” isimli zincirleme muhammesi onun sanat yönünü gösteren en önemli şiirdir. Bu şiirin yanı sıra Âşık Esed’in deyişmeleri (atışmaları) de oldukça dikkat çekicidir. Ahundov’un verdiği bilgiye göre âşığın ustası olan Esed, “Nizami ve Afag” adlı bir de halk hikâyesi tasnif etmiştir. Âşık Esed ile ilgili olarak Himmet Elizade 1939 yılında küçük bir kitap yayımlamıştır. Ayrıca R. Abdullayev ve R. Helilov da 1979 yılında Aşıg Esed Seçilmiş Şe’rler adlı bir kitap yayımlayarak âşığın seçme şiirlerini bir araya toplamışlardır (Sakaoğlu vd. 1986: 141-142).

Kaynakça

Axundov, Ehliman, Abbaslı İsrafil, Hüseyn İsmalıyov (2005). Azerbaycan Aşıq Şiirinden Seçmeler II. Bakü: Şerq-Qerb.

http://www.azerbaycanedebiyati.com/index.php/sayfa/detay/asik_esed_ [Erişim Tarihi: 25.08.2019].

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek (1986). Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri II . İstanbul: Halk Kültürü.

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek (1986). Azerbaycan Âşıkları ve Halk Şairleri II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek, Vilayet Muharoğlu (1993). "Âşıq Penah". Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Nesir-Nazım) - Azerbaycan Türk Edebiyatı.  akt. Rıdvan Öztürk, Ali Duymaz. C. 3. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 77-78.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSNA KAVAKLIÇEŞME
Yayın Tarihi: 25.03.2019
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MEMMED ÇODAROĞLU MEMMEDOVd. 1922 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MEHMET, Mehmet Elmasd. 1927 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3BALIK/ERDALÎ, Erdal Balıkd. 22.04.1974 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Mehmet Asaf Borsacıd. 20 Ekim 1874 - ö. 1961Doğum YılıGörüntüle
5MEHMET REFİKÎ, Muhammet Şanlıd. 1874 - ö. 1975Doğum YılıGörüntüle
6Gülistan İsmet Hanımd. 21 Mart 1874 - ö. 1948Doğum YılıGörüntüle
7Nurettin Rüştü Büngüld. 1882 - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
8ABDÜLBÂKİ EFENDİd. 1880 - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
9Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Ölüm YılıGörüntüle
10İSMAYIL MAHİR NAĞIYEVd. 1928 - ö. 1995Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11İSMAİL, İsmail Kamberîd. 15.02.1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12KULU, Bayramov Kulu (Bayramoğlu)d. ? - ö. 1968Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13FİKRET, Fikret Ünald. 1944 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14KUL ABBAS/ABBASÎ, Abbas Yurtd. 28.04.1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15EKBER ZERBALIOĞLU CAFEROVd. 1933 - ö. 1990Madde AdıGörüntüle