ESED, Esed Rızayev

(d. 1874 / ö. 1951)
?
(Âşık / 20. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Esed Rızayev olan âşık 1874 yılında Basarkeçer bölgesinin Büyük Garagoyunlu köyünde doğmuştur. Babasının asıl memleketi Tovuz bölgesinin Bozalganlı köyüdür. Daha sonraları buradan ayrılarak Büyük Garagoyunlu köyüne yerleşmiştir. Esed 12 yaşlarına geldiğinde ise babasını kaybetmiştir. Babasının ölümünden sonra 5 yıl kadar müdürlük yapan Esed, bu süre içerisinde âşıklığa karşı da ilgi duymaya başlamıştır. Bunun üzerine âşıklık eğitimine başlayan Esed, Elesker’e çırak olmuş ve onun yanında dört yıl kadar çalıp söylemiştir. Halk şiirinin hemen hemen bütün türlerinde çalıp söyleyebilen Âşık Esed, âşıklık yeteneğinin yanı sıra Köroğlu hikâyesini de çok güzel anlatan usta bir meddahtır. Âşık Esed, âşıklık meziyeti yanında birçok özelliği ile de ön plana çıkmaktadır. 1928 ve 1938 yıllarında yapılan Azerbaycan Âşıkları Kurultayı’na katılmış ve âşıkların çeşitli meseleleri ile ilgilenmesi sonucunda “şeref nişanı” ile taltif edilmiştir. 1951 yılında vefat etmiştir (Sakaoğlu vd. 1986: 141).

Esed’in sanatı oldukça güçlüdür. Hece vezninin dışında klasik tarzda da çok güzel şiirler söylemiştir. Özellikle geraylı, koşma, deyişme (atışma) ve muhammes şekillerinde oldukça büyük bir başarı göstermiştir. Âşık Esed, bazı şiirlerinde yoksulluktan şikâyet etmiş, bazılarında ise sevgiliye olan aşkını dile getirmiştir. “Ermeni Gızı” isimli zincirleme muhammesi onun sanat yönünü gösteren en önemli şiirdir. Bu şiirin yanı sıra Âşık Esed’in deyişmeleri (atışmaları) de oldukça dikkat çekicidir. Ahundov’un verdiği bilgiye göre âşığın ustası olan Esed, “Nizami ve Afag” adlı bir de halk hikâyesi tasnif etmiştir. Âşık Esed ile ilgili olarak Himmet Elizade 1939 yılında küçük bir kitap yayımlamıştır. Ayrıca R. Abdullayev ve R. Helilov da 1979 yılında Aşıg Esed Seçilmiş Şe’rler adlı bir kitap yayımlayarak âşığın seçme şiirlerini bir araya toplamışlardır (Sakaoğlu vd. 1986: 141-142).

Kaynakça

Axundov, Ehliman, Abbaslı İsrafil, Hüseyn İsmalıyov (2005). Azerbaycan Aşıq Şiirinden Seçmeler II. Bakü: Şerq-Qerb.

http://www.azerbaycanedebiyati.com/index.php/sayfa/detay/asik_esed_ [Erişim Tarihi: 25.08.2019].

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek (1986). Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri II . İstanbul: Halk Kültürü.

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek (1986). Azerbaycan Âşıkları ve Halk Şairleri II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Sakaoğlu, Saim, A. Berat Alptekin, Esma Şimşek, Vilayet Muharoğlu (1993). "Âşıq Penah". Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Nesir-Nazım) - Azerbaycan Türk Edebiyatı.  akt. Rıdvan Öztürk, Ali Duymaz. C. 3. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 77-78.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSNA KAVAKLIÇEŞME
Yayın Tarihi: 25.03.2019
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HOSROV SEFEROVd. 1936 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SELİMÎ, Ali Selimîd. 1952 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3BAKİ, Baki Arsland. 1934 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4NESİPd. 1874 - ö. 1944Doğum YılıGörüntüle
5Samih Rifatd. 16 Nisan 1874 - ö. 3 Aralık 1932Doğum YılıGörüntüle
6ÖMER, Ömer Lütfi Velid. 1874 - ö. 1957Doğum YılıGörüntüle
7HUZURÎ, Ali Coşkund. 19.04.1886 - ö. 23.09.1951Ölüm YılıGörüntüle
8SELİM SAMİ, Selim Sami Efendid. ? - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
9MERYEM, Meryem Kavaklıd. ? - ö. 1951Ölüm YılıGörüntüle
10AVDI İSE OĞLU AVDIYEVd. 1910 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11BAYRAM BAYRAMLId. 1937 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12ALİ RIZA SÜLEYMANİd. 1953 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13BAHŞİOĞLUd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14MERYEM, Meryem Kavaklıd. ? - ö. 1951Madde AdıGörüntüle
15MEKNÛNÎ, Niğdelid. ? - ö. 1879/1882?Madde AdıGörüntüle