FAKİR/FAKİRÎ, Cafer Serim

(d. 1867 / ö. 1932)
âşık
(Tekke / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Cafer Serim olan âşık, 1867 yılında Malatya'nın Yazıhan ilçesine bağlı Karaca köyünde dünyaya gelmiştir. Fakirî'nin okuma yazması yoktur. Eşlerinin ard arda vefat etmesi nedeniyle üç defa evlilik yapan âşığın ilk hanımından bir kızı ile üçüncü hanımından iki oğlu olmuştur. Hayatının tamamını doğduğu köy olan Karaca’da geçiren Fakirî, hayatı boyunca çiftçilikle uğraşmış ve çoğunlukla yarıcılık (odun işçiliği) yapmıştır. Köyünün bağlı olduğu Yazıhan ilçesinde üç yıl vatani görevini yerine getiren Fakirî, bunun dışında köyünün başka bir yere gitmemiştir. Kaynaklarda, gayet mahcup, yaşlılık döneminde bile başkaları ile konuşmaktan çekinen, pek sıkılgan, orta boylu, geniş omuzlu, uzun ve beyaz sakallı, sağlam yapılı birisi olarak tanıtılmıştır. Oldukça yoksul bir yaşam sürdüğü için mahlasını da bu durumuna uygun olarak seçmiştir. Geçiminin bir kısmını kış günleri ara sıra basit dokuma tezgâhlarında aba, çuval, bez vb. dokuyarak temin etmiştir. Zahiren fakir, manen zengin bin hayat süren Fakiri, ömrünün son yıllarında oldukça yoksulluk çekmiştir. Âşık, 1932 yılında Karaca köyünde vefat etmiş ve köy mezarlığında defnedilmiştir (Özbey 1954: 6; Özmen 1998: 139; https://ahev.org.uk).

Alevi Bektaşi inancına mensup olan Fakirî, çocukluk yıllarından itibaren cem ritüellerinde ve âşıklar ile zâkirlerin iştirak ettiği meclislerde kendini yetiştirmiştir. Okuma yazma bilmeyen bir âşık olması nedeniyle şiirlerini uzun süre hafızasında tutup, okur yazar birisini bulduğunda ona yazdırmak suretiyle muhafaza edilmesini sağlamıştır. Âşığın şiirleri Cemal Özbey tarafından derlenene kadar hiçbir antolojide ya da mecmuada yer almamış ve meçhul kalmıştır. Yalnızca yaşadığı muhitçe tanınan ve bu muhitte iyi bir şöhrete sahip olan halk şairinin şiirleri, muhtelif şahısların hususi şiir defterlerinden, Abdurrahman Ünlüer ve bilhassa Kargı Hüseyin’in tanınmış halk ve divan şairlerinin şiirlerini toplattırdığı bir cönk defterinden alınmıştır.

Fakirî, şiirlerini hece ölçüsüyle söylemiştir. Âşığın ağzından bazen doğru ve düzgün yazılmayan ve halk ağzında söylenegelen bu şiirleri bazı ufak tefek değişikliklere de maruz kalmıştır. İçli ve pek hassas ruhlu bir tabiata sahip olan Fakiri, gurbette hiç kalmadığı için halk şairlerinin aksine sıladan gurbete şiirler söylemiştir. Gurbet elde ölenler için ağıtlar, sevdiği bazı kimseler için destanlar ve bütün şiirleriyle birlikte sayısı 294 kıtayı bulan nefesler vücuda getirmiştir. Yoksulluk, ölüm ve gurbet konulu şiirlerinin yanında Alevi Bektaşi inancı ve tasavvufunu konu edinen şiirler de üretmiştir. Bu şiirleri içerisinde bilhassa Hz. Hüseyin’in yakınlarıyla birlikte Kerbelâ çölünde şehit edilişini ve bu durumdan duyduğu üzüntüyü sık sık ele aldığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan dünyanın geçiciliği, kanaat sahibi olmak, güzel ahlak sahibi olmak ve cehaletin kötülüğü gibi konular şiirlerinde yer bulmuştur. Atatürk için söylediği bir destanından onun Atatürk’e muhabbetini, saygısını ve bağlılığını anlamak mümkündür (Özbey 1954: 6; Özmen 1998: 139-146; https://ahev.org.uk).

Kaynakça

https://ahev.org.uk/ozanlarimiz [erişim tarihi: 27.04.2019].

Özbey, Cemal (1956). Âşık Fakiri-Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Emek Basımevi.

Özmen, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. C. 5. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. BÜLENT AKIN
Yayın Tarihi: 13.05.2019
Güncelleme Tarihi: 06.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KADİR, Kadir Tuncerd. 1952 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SEYFİ KILIÇd. 1864 - ö. 1954Doğum YeriGörüntüle
3İBRAHİM OĞUZd. 1926 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Hüseyin Suat Yalçınd. 1284 (1867) - ö. 21 Mart 1942Doğum YılıGörüntüle
5Mehmed Zîverd. 1867? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6SEFİL KAMBERÎd. 1867 - ö. 1897Doğum YılıGörüntüle
7Fazlı Necipd. 21 Nisan 1864 - ö. 19 Haziran 1932Ölüm YılıGörüntüle
8Ahmet Rasimd. 1865 - ö. 21 Eylül 1932Ölüm YılıGörüntüle
9NÖVRES İMAN, Növres İman Meşedi Salahoğlud. 1903 - ö. 1932?Ölüm YılıGörüntüle
10KAZIM UYSALd. 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
11RECEBd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12KUL VAHAP, Abdulvahap Saltd. 1934 - ö. 04.09.2014MeslekGörüntüle
13HAZANÎ, Erdoğan Bektaşd. 1964 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14AYŞEd. 1868/1869 - ö. 30.06.1932Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15KEMTERÎ, İbrahim Alkand. 1945 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Vahdetî, Hüsam-zâde Ahmed Vahdetî Efendid. ? - ö. 1668Madde AdıGörüntüle
17KEŞKERÎ, Muhemmed Sadikd. ? - ö. 1850Madde AdıGörüntüle
18Hamdî, Şeyh Hamdî Efendid. ? - ö. 1688Madde AdıGörüntüle