Memmedguluzade Celil

Mirza Celil, Mirze Celil, Molla Nasreddin
(d. 22 Şubat 1869 / ö. 4 Ocak 1932)
Azerbaycanlı Yazar, Gazeteci, Fikir Adamı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Nahçıvan’da dünyaya geldi. 1873-1879 yılları arasında Nahçıvan’da medrese eğitimi aldı. Medresede Kur'an okumayı öğrenmesinin yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrendi. 1879’da üç sınıflı Rus okulunda öğrenime başladı. 1882-1887 yılları arasında Gürcistan’ın Gori şehrindeki Rus öğretmen okulunun Azerbaycan şubesini (Transkafkaz Müellimler Seminariyası) başarıyla tamamladı. 1887-1897 yılları arasında Uluhanlı, Başnoraşen ve Nehrem’de öğretmenlik yaptı. (Karayev ve Akpınar 2003: 543; Muhtaroğlu 1993: 153). 1897’de kendi isteği üzerine öğretmenlikten ayrıldı ve Nahçıvan’a gidip tercümanlık, dava vekilliği, polis yardımcılığı gibi işlerle meşgul oldu, tiyatroyla ilgilendi.

1903’te Tiflis’te Şark-ı Rus gazetesini çıkaran Azerbaycanlı Mehemmedağa Şahtahtlı ile tanıştı, gazetenin idaresinde çalışmaya başladı. 1905’te Şark-ı Rus gazetesi kapandı. 1906 yılında Ömer Faik Numanzade ile birlikte haftalık yayın yapan “Molla Nasreddin” adlı mizah dergisini çıkarmaya başladı, kendisi de bu derginin başyazarlığını yaptı. (Muhtaroğlu 1993: 154).

Celil Memmedguluzade, geçirdiği kalp krizi sonucu 4 Ocak 1932’de Bakü’de vefat etti (Karayev ve Akpınar 2003: 544; Muhtaroğlu 1993: 154).

1889’da öğretmenlik yaptığı yıllarda kaleme aldığı ilk eseri Çay Destgâhı’nı Kişmiş Oyunu, Danabaş Kendinin Ehvalatları adlı eserleri izledi. Nahçıvan’da kız çocuklarının okutulması için faaliyetlerde bulundu (Muhtaroğlu 1993: 153). 1903’te Şark-ı Rus’ta çıkan “Poçt Kutusu” (Posta Kutusu) adlı hikâyesi ile yayın hayatına başladı. 1909’da yazdığı “Ölüler” adlı piyesinde toplumdaki hurafeleri, dini kendi çıkarlarına alet eden din adamlarını ve bu din adamlarının peşinden giden sahtekâr, ikiyüzlü insanları eleştirdi (Akpınar 1994: 61). 1919’da yayımlanan “Anamın Kitabı” adlı piyesinde ana dile yani Azerbaycan diline sahip çıkmanın millî şuurun korunması ve gelişmesi için vazgeçilmez bir vazife olduğu mesajını verdi (Uygur 2005: 17); İran, Rusya ve Osmanlı’nın Azerbaycan toplumuna etkilerinin eleştirisini yaptı.

Kaynakça

Akpınar, Yavuz (1994). Azerî Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Demirez Güneri, Aysun (2009). Celil Memmedguluzade Seçme Hikâyeler - Danabaş Köyü. 2. Baskı (İlk Baskı: 2008). Ankara: Bengü Yayınları.

Karayev, Yaşar; Akpınar, Yavuz (2003). “Mehmedkuluzâde, Celil (1869-1932)".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 28, s. 543-545.

Muhtaroğlu, Vilayet (1993). “Celil Memmedquluzâde”. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. IV, s. 153-155, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Uygur, Erdoğan (2005). “Celil Memmedguluzade’nin Anamın Kitabı Piyesinde Dil ve Kimlik Şuuru”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi (Turkish Journal of Social Research). S. 3, s. 9-18.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ZEYNEP ASLAN
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Poçt Kutusu (Posta Kutusu)Şark-ı Rus Gazetesi / Tiflis1903Hikâye
Usta Zeynal- / Tiflis1906Hikâye
Ölüler- / Bakü1909Tiyatro
Anamın Kitabı- / Tebriz1919Tiyatro
Kamança- / Tebriz1920Tiyatro
Celil Memmedguluzade - EserleriASSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı / Bakü1966-1967Diğer
Celil Memmedguluzade - EserleriASSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı / Bakü1982-1985Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Hüseyin Cavidd. 22 Ekim 1882 - ö. 1944Doğum YeriGörüntüle
2Mehemmed, Ağa Şahtahtlıd. 1846 - ö. 12 Aralık 1931Doğum YeriGörüntüle
3ABBAS ABBASOVd. 1908 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Abdullah Zühtüd. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925Doğum YılıGörüntüle
5Mehmet Emin Yurdakuld. 13 Mayıs 1869 - ö. 14 Ocak 1944Doğum YılıGörüntüle
6Ali Kemald. 17 Ekim 1869 - ö. 6 Kasım 1922Doğum YılıGörüntüle
7KARA HACI YUSİF OĞLUd. 1852 - ö. 1932Ölüm YılıGörüntüle
8Ahmet Rasimd. 1865 - ö. 21 Eylül 1932Ölüm YılıGörüntüle
9AYŞEd. 1868/1869 - ö. 30.06.1932Ölüm YılıGörüntüle
10Celal Sılayd. 1914 - ö. 07 Eylül 1974MeslekGörüntüle
11Duran Aydınd. 13 Nisan 1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Pertev Demirhand. 1871 - ö. 1964MeslekGörüntüle
13Şahin Mustafovd. 1938 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Şerif Kemald. 27 Şubat 1884 - ö. 22 Aralık 1942Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Cemaliye Sağlamd. 1966 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SAİD EMRE, Molla Sadeddind. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HÂMİDÎ-İ ISFAHÂNÎ, Molla Hâmidî, Mevlânâ Hâmidî, Hâmidî-i İrânî, Hâmidî-i Acem, Hâmidî-i Acemîd. 1439-40 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18HACI CELİL, Celil Kapland. 10.10.1934 - ö. 17.02.2013Madde AdıGörüntüle