Memmedguluzade Celil

Mirza Celil, Mirze Celil, Molla Nasreddin
(d. 22 Şubat 1869 / ö. 4 Ocak 1932)
Azerbaycanlı Yazar, Gazeteci, Fikir Adamı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Nahçıvan’da dünyaya geldi. 1873-1879 yılları arasında Nahçıvan’da medrese eğitimi aldı. Medresede Kur'an okumayı öğrenmesinin yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrendi. 1879’da üç sınıflı Rus okulunda öğrenime başladı. 1882-1887 yılları arasında Gürcistan’ın Gori şehrindeki Rus öğretmen okulunun Azerbaycan şubesini (Transkafkaz Müellimler Seminariyası) başarıyla tamamladı. 1887-1897 yılları arasında Uluhanlı, Başnoraşen ve Nehrem’de öğretmenlik yaptı. (Karayev ve Akpınar 2003: 543; Muhtaroğlu 1993: 153). 1897’de kendi isteği üzerine öğretmenlikten ayrıldı ve Nahçıvan’a gidip tercümanlık, dava vekilliği, polis yardımcılığı gibi işlerle meşgul oldu, tiyatroyla ilgilendi.

1903’te Tiflis’te Şark-ı Rus gazetesini çıkaran Azerbaycanlı Mehemmedağa Şahtahtlı ile tanıştı, gazetenin idaresinde çalışmaya başladı. 1905’te Şark-ı Rus gazetesi kapandı. 1906 yılında Ömer Faik Numanzade ile birlikte haftalık yayın yapan “Molla Nasreddin” adlı mizah dergisini çıkarmaya başladı, kendisi de bu derginin başyazarlığını yaptı. (Muhtaroğlu 1993: 154).

Celil Memmedguluzade, geçirdiği kalp krizi sonucu 4 Ocak 1932’de Bakü’de vefat etti (Karayev ve Akpınar 2003: 544; Muhtaroğlu 1993: 154).

1889’da öğretmenlik yaptığı yıllarda kaleme aldığı ilk eseri Çay Destgâhı’nı Kişmiş Oyunu, Danabaş Kendinin Ehvalatları adlı eserleri izledi. Nahçıvan’da kız çocuklarının okutulması için faaliyetlerde bulundu (Muhtaroğlu 1993: 153). 1903’te Şark-ı Rus’ta çıkan “Poçt Kutusu” (Posta Kutusu) adlı hikâyesi ile yayın hayatına başladı. 1909’da yazdığı “Ölüler” adlı piyesinde toplumdaki hurafeleri, dini kendi çıkarlarına alet eden din adamlarını ve bu din adamlarının peşinden giden sahtekâr, ikiyüzlü insanları eleştirdi (Akpınar 1994: 61). 1919’da yayımlanan “Anamın Kitabı” adlı piyesinde ana dile yani Azerbaycan diline sahip çıkmanın millî şuurun korunması ve gelişmesi için vazgeçilmez bir vazife olduğu mesajını verdi (Uygur 2005: 17); İran, Rusya ve Osmanlı’nın Azerbaycan toplumuna etkilerinin eleştirisini yaptı.

Kaynakça

Akpınar, Yavuz (1994). Azerî Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Demirez Güneri, Aysun (2009). Celil Memmedguluzade Seçme Hikâyeler - Danabaş Köyü. 2. Baskı (İlk Baskı: 2008). Ankara: Bengü Yayınları.

Karayev, Yaşar; Akpınar, Yavuz (2003). “Mehmedkuluzâde, Celil (1869-1932)".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 28, s. 543-545.

Muhtaroğlu, Vilayet (1993). “Celil Memmedquluzâde”. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. IV, s. 153-155, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Uygur, Erdoğan (2005). “Celil Memmedguluzade’nin Anamın Kitabı Piyesinde Dil ve Kimlik Şuuru”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi (Turkish Journal of Social Research). S. 3, s. 9-18.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ZEYNEP ASLAN
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Poçt Kutusu (Posta Kutusu)Şark-ı Rus Gazetesi / Tiflis1903Hikâye
Usta Zeynal- / Tiflis1906Hikâye
Ölüler- / Bakü1909Tiyatro
Anamın Kitabı- / Tebriz1919Tiyatro
Kamança- / Tebriz1920Tiyatro
Celil Memmedguluzade - EserleriASSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı / Bakü1966-1967Diğer
Celil Memmedguluzade - EserleriASSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı / Bakü1982-1985Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ABBAS ORDUBADLI/ABBAS DEHRÎ(DEHRİLİ ABBAS), Abbasd. 1818 - ö. 1932Doğum YeriGörüntüle
2Rüstem Behrudid. 12 Eylül 1957 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanîd. ? - ö. 1514Doğum YeriGörüntüle
4ŞENKAYALI MAHİRÎ, Mahiri Özyünd. 01.07.1869 - ö. 10.04.1944Doğum YılıGörüntüle
5Ali Kemald. 17 Ekim 1869 - ö. 6 Kasım 1922Doğum YılıGörüntüle
6AHMET AĞAOĞLUd. 1869 - ö. 19 Mayıs 1939Doğum YılıGörüntüle
7Ahmet Rasimd. 1865 - ö. 21 Eylül 1932Ölüm YılıGörüntüle
8ABBAS ORDUBADLI/ABBAS DEHRÎ(DEHRİLİ ABBAS), Abbasd. 1818 - ö. 1932Ölüm YılıGörüntüle
9BÜLBÜL HOCA/ŞERİFE, Şerife Hanımd. 1869-1870 - ö. 1932Ölüm YılıGörüntüle
10Muzaffer Günayd. Ocak 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ece Gamze Atıcıd. 6 Mayıs 1978 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Mehmet Hengirmend. 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Gafur Gulamd. 10 Mayıs 1903 - ö. 1966Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Cambıl Cabayevd. 1846 - ö. 22 Haziran 1945Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nikolay Baboğlud. 1928 - ö. 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16DEMLÎ/DELİ MOLLA, Hasan Coşkund. 1887 - ö. 20.01.1965Madde AdıGörüntüle
17HÜSEYNÎ, Molla Hüseyind. ? - ö. 1737-38Madde AdıGörüntüle
18MOLLA KASIMd. 1230 - ö. 1325Madde AdıGörüntüle