Madde Detay
Gabit Müsirepov
(d. 22 Mart 1902 / ö. 31 Aralık 1985)
Roman, hikaye, drama yazarı, eleştirmen, folklorcu, edebiyatçı.
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Gabit Müsirepulı, Kuzey Kazakistan vilayetinin Jambıl nahiyesi Jañajol köyünde doğmuştur. Kazak-Sovyet edebiyatının kurucularından kabul edilir. Müsirepulı, Rus kültürünün etkisinde ve Komünizm ideolojisini benimseyerek yaşamıştır.
1916 yılında iki sınıflık köy Rus okulunda bir yıl okumuş, daha sonra dört yıl Rus okulunda okuyarak 1921 yılında da burayı bitirmiştir. 1923 yılında Orenburg’daki “İşçi Fakültesi”ne girmiştir. 1926 yılında mezun olduktan sonra Ombı’daki “Köy İşleri Enstitüsü”nde de bir yıl okumuştur. 1927-28 yılları arasında Burabay’daki teknik okulda öğretmenlik yapmıştır. İlk eserini (Tuvlağan Tolkında / Coşan Dalga Üzerinde)1927 yılında kaleme almıştır. 1955-66 yılları arasında “Ara” (Arı) dergisinin baş redaktörlüğü görevinde bulunmuştur Yeni sistemin içinde yetişen ve devletin farklı kurumlarında çeşitli kademelerde görev yapan Müsirepulı, 1927’den itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi Üyeliği, Komünist Partinin Kazakistan Şubesi Başkanlığı, Kazakistan Süreli Yayınlar Müdürlüğü, Sanat Dairesi İşleri Başkanlığı, Kazak Edebiyatı ve Sosyalist Kazakistan Gazeteleri Redaktörlüğü gibi görevlerde de bulunmuştur; Yazar, 1958 yılında Kazak SSC İlimler Akademisi üyeliğine kabul edilir, 1974’te Sosyalist Emek Kahramanı, 1984’te Kazak SSC’nin Halk Yazarı seçilmiştir. 1955 – 56 yıllarında Ara (Arı) Dergisinin baş redaktörlüğünü yapmıştır. Ardından Kazakistan Yazarlar Birliği birinci başkanı olan Müsirepulı, 1958’den sonra SSCB Yazarlar Birliği Başkanlarından biri olarak görev yapmıştır. Lenin ve Devlet Ödüllerini Tayin Etme Kurulu Üyeliği ve SSCB Yüksek Şurasının Milletvekilliğini yapar, 1974-75 yıllarında Kazak SSC Yüksek Şurası Başkanı olmuştur. Defalarca Lenin, Ekim Devrimi Nişanı, ve Kızıl Tuv Nişanı ile ödüllendirilmiştir.
2002 yılı UNESCO nezdinde yazarın doğumunun yüzüncü yılı kutlanmıştır.
Müsirepulı, döneminin Kazak edebiyatına yön veren yazarlardandır. Halkı sosyalizm yolunda eğiten yazar, eserlerinde Kazak Türkçesi, halk kültürü ve geleneklerine dair unsurları yeniden canlandırır. Müsirepulı, Qız Jibek, Qozı Körpeş-Bayan Suluv, Aqın Tragediyası, Amangeldi dramalarında dönemine has konuları işler. Onun II. Dünya Savaşı ve Sovyet askerlerinin kahramanlığını işlediği Kazak Soldatı, kapitalizmin gelişi, fabrikaların açılması, işçi teşkilatlanmasını anlattığı Oyanğan Ölke, savaşı anlattığı Jat Kolında, kadınları anlattığı Ulpan adlı romanları vardır.
Müsirepulı, edebiyat dünyasına kolektifleştirmeyi işlediği Tuvlağan Tolqında (1927) hikâyesiyle girer. Onun devrim mücadelesini, sınıf çatışmalarını yazdığı eserlerindeki kahramanlar eskiyle savaşan, yeniyi kurmaya çalışan devrimci karakterlerdir: Ömir Ertegisi, Ana Tuvralı Eñgimeler, Üzdiksiz Ösüv, Jaylav Jolında, Tutkın Kız, vs. Diğer hikâyelerinde sosyalizm dönemindeki köy hayatı ve köy insanı konu alınır: Şuğıla, Kos Şalkar, Kök Üydegi Körşiler, Talpak Tanav, Küsen, Alğaşkı Adımdar, Tunnel, vs.
Onun Jaylav Jolında povestinde kadınların toplumdaki varlık mücadelesi anlatılır. Gorki’nin tesiri olan anne konulu novelleları Ana adıyla yayınlanır (1934). Müsirepulı’nın ilk dönem hikâyelerinde devrim, 1. Dünya Savaşı, Sovyet devrinin ilk yılları, ikinci dönem eserlerinde kolhozlar ve üretim; üçüncü dönem eserlerinde (1950 sonrası) anne konusu işlenmektedir. Edebiyat ilmi ve edebî eleştiri konularında da eserler kaleme almıştır.
Kaynakça
Alibekiroğlu, Sertan (2005). Kazak Âlimi Ahmet Baytursunoğlu’nun Hayatı ve Eserleri, (Danışmanı: Doç. Dr. Vahit TÜRK), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
Biray, Nergis (2011). Ahmet Baytursınulı – Şiirleri Üzerinde Dil ve Üslup İncelemesi, İstanbul, Bilge-Oğuz Yay.
Jurtbay, Tursın (2014). Birtutas Alaş İdeyası – Zerttevler, Almatı, “Orhon”.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XIX. ğasırdıñ ekinşi jartısı (1850–1900)”, 5. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “XX. Ğasırdıñ Basındağı Qazaq Ädebiyeti (1900–1917)”, 6. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1917–1940)”, 7. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2004). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1941–1956)”, 8. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2005). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Keñes Däviri (1956–1990)”, 9. cilt, Almatı.
Qazaqstan Respublikası Medeniyat Jäne Aqparat Ministrligi Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Minizstrligi M.O. Ävezov Atındağı Ädebiyet Jäne Öner İnstitutı (2006). Qazaq Ädebiyetiniñ Tarıyhı, “Tävelsizdik Kezeñi (1991–2001)”, 10. cilt, Almatı.
Qazaqtıñ 100 Poeması (2013). (Qurast. J. Aymuhambet, A. Äimulı), Almatı, “Jazuvşı”.
Hüseyin, Prof. Dr. Köbey (2002). “Kazak Dil Bilgini Ahmet Baytursınov”, (Aktaran. Yrd. Doç. Dr. Ali Abbas ÇINAR), Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı:14, s. 223- 233.
Koç, Kenan; İşina, Almagül; Korganbekov, Bolat (2007). Kazak Edebiyatı, C. II (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayınları.
Türk, Vahit (2002). “Kazak Aydınlanma Hareketi İçerisinde Ahmet Baytursınov ve Çalışmaları”, Türkler, Ankara, C. 18, s.665–673.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. NERGİS BİRAYYayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Yayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Tuvlanğan Tolkında | Jazuvşı / Almatı | 1934 | Hikâye |
Kız Jibek | - / Almatı | 1934 | Roman |
Ananıñ Anası | Jazuvşı / Almatı | 1934 | Hikâye |
Tunnel' | Jazuvşı / Almatı | 1936 | Hikâye |
Şuğıla | Jazuvşı / Almatı | 1939 | Hikâye |
Akliyma | Jazuvşı / Almatı | 1944 | Hikâye |
Kazak Soldayı | Jazuvşı / Almatı | 1945 | Roman |
Ana Kesimi Aynımaydı | - / Almatı | 1948 | Diğer |
Oyanğan Ölke | - / Almatı | 1953 | Roman |
Ömir Jorığı | - / Almatı | 1963 | Hikâye |
Ulpan | - / Almatı | 1974 | Roman |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Harid Fedai | d. 12 Ekim 1930 - ö. 13 Ekim 2017 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Meşhur Yusuf (Jusıp) Köpeyoğlu | d. 1858 - ö. 1931 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Ahmet Baytursınulı | d. 1873 - ö. 8 Aralık 1937 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | MEMİŞ, Memiş Karadağ | d. 1902 - ö. 1982 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | SANATÎ, Abdurrahman Dursun | d. 1902 - ö. 1975 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | İLYAS DOĞAN | d. 1902 - ö. 1983 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Mehmet Tuğrul | d. 1905 - ö. 1985 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Ali Rıdvan Unar | d. 1903 - ö. 1985 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | MEHMET RUHİ SU | d. 1912 - ö. 20.09.1985 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Bekir Yıldız | d. 03 Mart 1933 - ö. 8 Ağustos 1998 | Meslek | Görüntüle |
11 | Kerim Tinçurin | d. 15 Eylül 1887 - ö. 15 Kasım 1938 | Meslek | Görüntüle |
12 | Okday Korunan | d. 05 Ocak 1965 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Rüstem Behrudi | d. 12 Eylül 1957 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | İshak Raşidov | d. 1931 - ö. 1982 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Robert Batullin | d. 26 Mart 1938 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |