HÂMİDÎ, Karslı

(d. ?/1779 - ö. ?/1854)
divan-tekke şairi
(Divan-Tekke / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kars’ın tanınan ailelerinden biri olarak kabul edilen Vaizzadelerin erkek evladı olarak 1779 yılında dünyaya gelen Hamid, hemen tüm eğitimini Kars’ta dönemin âlimlerinden Kars Müftüsü Hacı İsmail Efendi Tilmizi’den, Karslı Saraczade İsmail ve Mustafa Efendi’den aldığı derslerle tamamlar. Bu eğitimlerin sonucu olarak 1820 yılında Müftü Sarraczade Salih Efendi’den icazet alır. 1828’de Kars’ın işgale uğramasıyla Şebinkarahisar, Erzincan ve Sivas gibi çeşitli illere göç etmek zorunda kalan Hamid Efendi, işgal sonrası ailesiyle birlikte tekrar Kars’a döner. Âşıklığından ziyade âlimlik yönüyle tanınan Hamid Efendi, Kars ve çevresinde tanınan âlimler yetiştirmiş 1854 yılında hayata gözlerini yummuştur. Ölümünden kısa bir süre önce Kars’ta bulunan ve ilerleyen dönemde Türk Edebiyatının önemli isimlerinden olacak Namık Kemal’e de dersler vermiş ve halk şiirine yönelik bakış açısının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Hakkında yazılan çalışmaların Divançesi üzerinde olması da onun âşıklıktan çok divan şairi ve müderris sıfatlarıyla anılmasına yol açmıştır. Divançesinde bulunan gazel, kaside, rubai gibi eserleri dışında çeşitli mecmua ve defterlerde şiirleri tespit edilmiştir. Söyleminde divan şiirinin söz kalıplarını ve ifade biçimlerini görmek mümkündür. Sohbet toplantılarında divanın başköşesinde oturduğu ifade edilen Vaizzade Hamid’in zaman zaman bu toplantılarda irticalen beyitler, dörtlükler söylediği bilinmektedir.

Yaşadığı dönemde Kars ilinin müderrisi olarak görev yapan ve Şeyh Vaizzade olarak tanınan Hamid Efendi, aldığı eğitim nedeniyle Arapça ve Farsça’ya önemli ölçüde hâkimdir. Edinmiş olduğu bu birikim Kars kültürü içersinde canlı bir şekilde süren âşıklık geleneğiyle birleşince ifade dağarcığı itibarıyla onu güçlü kılmıştır. İrticalen söz söyleme kabiliyeti olan Hamid Efendi âşıklık yönünden ziyade bölgede ilmi ve ahlaki özellikleriyle anılmıştır.

Kaynakça


Kabaklı, Ahmet (2004). Türk Edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.

Kırzıoğlu Banıçiçek (1987). Namık Kemal’i Karsta Okutan Müderris Şeyh Vaizzade Muhammed Hamid (1779-1854) ve Divançesi. Ankara: San Matbaası.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. KÜRŞAT ÖNCÜL
Yayın Tarihi: 05.11.2014
Güncelleme Tarihi: 07.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel
Müjen, bağrım delerken, tiğ-ı gamzenğ açdı çok yara
Beter bir derde tuş oldum, ararken derdime çare,

Geçer üftadeler candan, kopar Ruz-ı Kıyametler;
Benim serv-i revanım, naz ile geldikde reftara,

Siyah zülfünğde dil, ruhsarınga yandıysa, ‘ucb-etme’;
Yakar pervaneler cism-i nizarın geceler nara.

Yolungda canımı kıldım feda, ifşay-ı raz etdim;
Kapungda yok mu hünkarım, şefaatler günehkara?

Kemend-i zülfü kaydinden felahınğ mümkün ey Hâmid
Yeterse ah-i dil-suzunğ, o dildar-i cefakara

Kırzıoğlu Banıçiçek (1987). Namık Kemal’i Karsta Okutan Müderris Şeyh Vaizzade Muhammed Hamid (1779-1854) ve Divançesi. Ankara: San Matbaası. 21.


Rübaiyyat

Hatıra geldikçe cevring, nola handan olsa dil?
Şive-i tab-ü taravet bağa, barandan gelür.

Lütfunu hercayi buldum, gam beni terk-eylemez;
Hamid’a buy-ı vefalar, eski yarandan gelür.

Çekme ey dil, çerh-i kecrev girdişinden ıztırab;
Kim, bu denğlü gussanınğ elbet de bir ferdası var,

Şam-i kahrınğ, sunh-i lutfı, akıbet eyler tulu,
Kıl nazar evza-i gerdune, niçe iması var.

Fukara mali yakar canınğı, mağrur olma;
Lafz-i şahid yeter ancak, anı salyan dediler,

Şimdi handan görünür gerçi muin-i zaleme,
Nar-ı Duzah’da gören halini, giryan dediler

Kırzıoğlu Banıçiçek (1987). Namık Kemal’i Karsta Okutan Müderris Şeyh Vaizzade Muhammed Hamid (1779-1854) ve Divançesi. Ankara: San Matbaası. 59.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1FERYADÎ, Ferhatd. 1795 - ö. 1900Doğum YeriGörüntüle
2ORHAN KURTOĞLUd. 1968 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3VİRANÎ, İsa Özgür Viranid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ES'AD, Manisalı Ahmed Efendid. 1779 - ö. 1857Doğum YılıGörüntüle
5ÜVEYSÎ/VEYSÎ, Cehând. 1779 - ö. 1845Doğum YılıGörüntüle
6RAHMÎ, Abdurrahman Rahmî Efendid. 1779-80 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7SIRRÎ, Şerîf Sırrı Efendid. 1815 - ö. 1854Ölüm YılıGörüntüle
8TEVFİK, Abdullahd. ? - ö. 1854-1855Ölüm YılıGörüntüle
9SÂ'İB EFENDİ, Sâmil Efendi Hemşîre-zâdesid. ? - ö. 1854 ds.Ölüm YılıGörüntüle
10NA'ÎMÎ, Seyyid Hasan Naîmî Efendid. ? - ö. Aralık-Ocak 1668-69MeslekGörüntüle
11AVNÎ, Kevâkibî-zâde, Mehmed Çelebid. ? - ö. 1643-44MeslekGörüntüle
12FÜYÛZÎ, Mehmed Füyûzî Efendid. ? - ö. 19 Şubat 1723MeslekGörüntüle
13ZEMZEM HATUNd. 1765 - ö. 1852Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14RÂCİ, Mehmed Râci Efendid. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15KÂTİB HANIM, Şerife Zibâd. 1818 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16BAHSÎ, Mehmed Bahsî Efendid. ? - ö. 1623-24Madde AdıGörüntüle
17GÂMIZÎ ALİ BABAd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18NÂKID, İbrahim Efendid. d. ? - ö. ö. 1715Madde AdıGörüntüle