Madde Detay
HASTA HASAN
Hasta
(d. 1800 / ö. 1866)
âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Hasta Hasan, 18. yüzyılın sonu ile 19.
yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır (Namazov 2004: 169). Bugün Gürcistan’a
bağlı Ahılkelek bölgesinde doğduğu bilinen Hasta Hasan’ın doğduğu köy tam
olarak bilinmemektedir. Valeh Hacılar’ın verdiği bilgilere göre, bu hususta üç
ihtimal söz konusudur: İlk olarak Ahılkelek’in Dırgına köyünde, ikinci olarak
Ahılkelek’in Havet köyünde veya üçüncü olarak yine Ahılkelek’in Lebis köyünde
doğmuş olduğu tahmin edilir. Burada şöyle bir sonuç çıkarmak mümkündür ki
Dırgın’a köyüne Ermeniler yerleştirildikten sonra Hasta Hasan’ın ailesi de
Lebis köyüne göç etmiş ve ömrünün sonuna kadar burada yaşamıştır (Hacılar 2011:
17). Hasta Hasan şiir söylemeye erken yaşlarda başlamıştır. Badeli bir âşık
olan Hasta Hasan, rüyasında pirler elinden bade içmiştir (Memmedli 2018: 115).
Hasan irfan meclislerinde ve tasavvuf muhitinde yetiştiği için kendisine
“Hasta” mahlasını seçmiştir. Yalnız buradaki “Hasta” mahlası, Azerbaycan’ın
güneyinde kullanılan “yorgun” ya da edebî dildeki “nahoş” sözcüğünün karşılığı
değildir. Bu sözcük tasavvuf düşüncesinden gelen bir kelimedir ve Hasta Hasan’ın
yaşadığı bölgelerdeki Alevilerden etkilendiğini göstermektedir (Şamil 2012:
24). Ayrıca Hasta Hasan'ın saz söz üstadının Fahralılı Usta Polat olduğu
şiirlerinden anlaşılmaktadır. Çırağı Nuru’ya, onun aracılığıyla da Türk âşık
şiirinin gür seslerinden birisi olan ünlü Âşık Şenlik’e tesiri olmuştur
(Memmedli 2018: 115). Hasta Hasan’dan etkilenen Âşık Nuru, Âşık Şenlik, Âşık
Abbas, Âşık Sümmani, Âşık Zülali gibi âşık, Kars, Çıldır, Ahıska bölgesinde
güçlü bir âşık kolu meydana getirmişlerdir (Şamil 2012: 27). Hasta Hasan, 1866
yılında vefat etmiştir (Hacılar 2011: 18).
Ahıska bölgesinin güçlü âşığı Hasta Hasan
yalnızca Ahıska’da değil, Borçalı-Karayazı, Gazak, Kars gibi yörelerde de güçlü
bir âşık olarak üne kavuşmuştur (Memmedli 2018: 115). Hasta Hasan birbirinden
farklı birçok konu üzerinde şiirler söylemiştir. Onun “Var” redifli divanisinde
hayata ve çevresine dair derin bir kavrayış duyulur:
Ey
felek, senin elinden bu sitara kimde var?
Menim
teki sine dağlı, behti kara kimde var?
İki
şehber bir Mehemmed Mustafa’nın eşkine,
Durum
dolanım başına, derde çara kimde var? (Namazov 2004: 170).
Şiirlerini lirik ve
içten duygularla oluşturan Hasta Hasan’ın çok az sayıda şiiri günümüze
ulaşmıştır (Hacılar 2011: 18). Bunları içinde konu bakımında sevgiliye duyulan
aşk ön plandadır. Valeh Hacılar, “Axılkelekli Âşık Hasta Hasan” başlıklı
makalesinde âşığın dört şiirine yer vermiştir.
Kaynakça
Hacılar, Valeh (2011). “Axılkelekli Âşık
Hasta Hasan”. Bizim Ahıska. 18:
16-18.
Memmedli, Şureddin (2018). Gürcistan’da Türk Edebiyatı (Başlangıç
Dönemi). Erzurum: Fenomen Yay.
Namazov, Qara (2004). Aşıklar (Biyografik Malumat Kitabı). Bakü: Seda Neşriyat.
Şamil, Ali (2012). Ahıskalı Hasta Hasan. Bakü: Elm ve
Tahsil Neşriyat.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: Dr. Erkan ASLANYayın Tarihi: 15.02.2021Güncelleme Tarihi: 15.02.2021
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 15.02.2021Güncelleme Tarihi: 15.02.2021
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 15.02.2021
İlişkili Maddeler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ÇİRKİNÎ, Mahmud | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | TAŞDEMİR, Ahılkelekli | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ŞİVĞA, Luka Beridze | d. 1838 - ö. 1906 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | MEMMED HÜSEYN | d. 1800 - ö. 1880? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HARÂBÎ, Ciloğlu Deli Bekir | d. 1800/1817/1828? - ö. 1879 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | SEYİD EBU'L KÂSIM NEBÂTÎ, Hançoban, Hançobanî, Mecnûn, Mecnûnşâh | d. 1800 - ö. 1860/1873? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | SEYRÂNÎ | d. 1807/1808? - ö. 1866 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | NEVA, Cefergulu Han | d. ? - ö. 1866 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | SUBHÎ, Hasan Subhî | d. ? - ö. 1866? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | NÖVRES İMAN, Növres İman Meşedi Salahoğlu | d. 1903 - ö. 1932? | Meslek | Görüntüle |
11 | SEYYÂHÎ/DEVRÂNÎ/İMAMOĞLU/SAMİMî/NURİ ŞAHİNOĞLU, Bekir Sami Özsoy | d. 1953 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | NEVRUZ BACI/NEVRUZA, Nevruz Oylum | d. 1932 - ö. 10.10.1995 | Meslek | Görüntüle |
13 | DEDEMOĞLU | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | YARELİ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HACI, Gâvurdağlı | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | YÜMNÎ, Hasan Nizameddin | d. 1860 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HASAN HİLMÎ | d. 1881? - ö. 1896 ds | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HASAN, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |