Madde Detay

Adana'nın Pozantı ilçesinde doğdu. İstanbul'daki Kağıthane İlkokulunda başlayan ilkokul öğrenimini Zonguldak'taki Karaelmas İlkokulunda tamamladı. Ortaokulu Zonguldak Merkez Ortaokulunda, liseyi ise aynı şehirdeki Mehmet Çelikel Lisesinde okudu (İdil 2017: 18). Ankara Üniversitesi DTCF Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünden 1974'te mezun oldu. Aynı üniversitede Siyasal Bilgiler Fakültesindeki derslere misafir öğrenci olarak katıldı. Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümünde Iona Kuçuradi ve Oruç Arıoba'dan ders aldı. Ayrıca Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümünde iki yıl yüksek lisans eğitimi gördü. Özel bir şirkette Ruslara tercümanlık yaparak çalışma hayatına adım attı. Akabinde baba mesleği olarak gördüğü TCDD'deki devlet memurluğuna başlayan İdil, 8 yıl sonra memurluktan istifa ederek ANKA Ajansı'nda gazeteciliğe başladı. Daha sonra ise Sabah gazetesinin çıkardığı Aktüel dergisinde Ankara istihbarat şefliği yaptı (Akyol 2015: 78). 1992 yılında T.C. Kültür Bakanlığı Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğünde genel müdür yardımcılığı ve genel müdürlük görevlerinde bulundu. Bir süre bakan müşavirliği yaptıktan sonra Kütüphanler Genel Müdürlüğüne şef olarak atandı. Buradaki görevinden istifa edip Siyah Beyaz gazetesinde yazı işleri müdürü, Günaydın gazetesinde ise istihbarat şefi olarak çalıştı. Aynı zamanda Günaydın ve Akşam gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. 1998 yılında basın müşaviri olarak yeniden Kültür Bakanlığında görev aldı. Aynı yıl içinde İl Kültür Müdürü olarak Çorum'a sürgüne gönderildi. Çorum'da dört buçuk yıl geçiren İdil, 2004'te Kültür Bakanlığından emekli oldu (İdil 2017: 91,128). 2007'den itibaren Odatv Ankara temsilciliği ve yazarlığı, Dağarcık Ankara temsilciliği, Gaziantep Haberler Ankara temsilciliği ve Halkın Dostları sitesinin genel yayın yönetmenliği görevlerini sürdürdü (Akyol 2015: 78). Yazıları Dönemeç, Türkiye Yazıları, Türk Dili, Hürriyet Gösteri, Yarın, Bilim ve Sanat, Sanat Olayı, Varlık, dergilerinde yayımlandı (Altınkaynak 2017: 394; İdil 2017: 4). Kitap olarak yayımlanan ilk eseri olan Gerçeklik ve Roman adlı çalışmasıyla 1984 Akademi Kitabevi Araştırma - İnceleme Birincilik Ödülünü kazandı. Etkin Yayınevinden çıkan birçok biyografik romanın editörlüğünü de yapan İdil, Bütün Dünya dergisinin sürekli yazarları arasında yer aldı. 2017'de, otobiyografi niteliğindeki Kâbuslar kitabını yazdıktan dört ay sonra vefat etti.

Mümtaz İdil'in ''Edebiyat ve Eleştiri'' başlığını taşıyan ilk yazısı, İzmir'de aylık olarak çıkan Dönemeç dergisinde Attilâ İlhan'ın desteğiyle 1977 yılında yayımlanır (İdil 2017: 5). İlk eserlerini inceleme türünde veren İdil, yayımlanan ilk kitabı olan Gerçeklik ve Roman çalışmasında Avrupa'daki gerçekçi roman yazarlarından başlayarak Dostoyevski'ye kadar olan dönemi gerçeklik açısından inceler. Ona göre roman sanatı, Dostoyevski'ye kadar gelişen dönemde nesnel gerçekliğe bağlılık kaygısı taşır. Dostoyevski'de ise nesnel gerçeklikten ziyade öznel gerçekliğe ağırlık verilir (İdil 1983: 11). Dostoyevski'yi, romandaki gerçeklik anlayışının değişmesinde bir dönüm noktası olarak gördüğünden, incelemesinde Dostoyevski'ye daha geniş yer verir. Kitapta ayrıca Tanzimat dönemi romanlarını da gerçeklik açısından genel olarak değerlendirir. Aynı yıl içinde yayımlanan Sovyet Romanı adlı incelemesinde, Rus yazarların yanı sıra o dönem SSBC'ye bağlı Azeri, Ermeni, Kazak, Kırgız, Tatar, Türkmen gibi birçok halktan roman ve uzun öykü yazarlarını eserleriyle tanıtır. Diğer bir inceleme eseri olan Bir Sevgi'nin Öyküsü kitabında ise Sevgi Soysal'ın hayatını, eserlerini ve edebî kişiliğini inceler. Aynı zamanda bir çevirmen olan İdil'in, Rus edebiyatından, özellikle de Dostoyevski'nin romanlarından yaptığı çevirileri bulunmaktadır.

Birçok farklı türde eser vermiş olan İdil, genellikle biyografik romanlarıyla ve denemeleriyle tanınır. Türk edebiyatında örneğine az rastlanan biyografik roman türünde beş eseri mevcuttur. Biyografik romanlarına konu aldığı Caligula, Spartacus, Rasputin, Dostoyevski ve Balzac gibi ünlü kişilerin hayatlarını başarılı bir kurgu içinde sunan İdil, denemelerinde de ünlü kişilerin yaşam öykülerine genişçe yer verir. Bu ünlü kişiler arasında çoğunlukla edip, ressam, müzisyen gibi sanatçıların yanı sıra filozoflar ve bilim adamları yer alır. Entelektüel birikimin ürünü olan denemelerinde tarihteki önemli olaylardan, ünlü şahsiyetlerin yaşamlarından ve edebî metinlerden sunduğu kesitleri eleştirel bir yaklaşımla güncelle ilişkilendirerek sosyal ve siyasal hayatta yaşanan sorunları, politik ve kültürel tarihin mirasına dayanarak okura işaret eder. Konur Ertop'un, İdil hakkındaki ''Geçmişin olaylarına ilişkin ayrıntıları inceler, bulgularını güncel olaylara uygulamayı, oradan ufuk açan sonuçlar çıkarmayı başarırdı'' (Ertop 2017: 80) sözleri, aynı zamanda İdil'in denemelerine de bir göndermedir. Sade bir üslupla kaleme aldığı denemelerinde kendi hayatından anılara da yer veren İdil'in Saygın Kel Adamın Ölümü, Pinokyolar Ülkesinde Filler Kral Olur ve Şeytanla Çorba İçenin Kaşığı Uzun Olur eserleri, denemelerini içeren kitaplardır.