İLMÎ, Üsküdarî Mehmed Efendi

(d. Safer 1091/Mart 1680 - ö. Muharrem 1134/Ekim-Kasım 1721)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’un Kocamustafa Paşa semtinde Safer 1091/Mart 1680’de doğdu. Ailesi aslen (anne tarafından) Üsküdarlı olduğu için Üsküdarî ve Üsküdarî İlmî Mehmed Efendi olarak şöhret buldu. Doğumu, ailesinin Üsküdar’dan Kocamustafa Paşa'ya göç etmesinden sonraya rastlar. Medrese öğrenimi gördü. 1110/1698-1699 yılında İmam-ı Sultanî Sâlih Efendi’den mülâzım oldu. Kırk akçelik medreseden mazul iken Cemâziyelâhır 1125/Haziran-Temmuz 1713’te AtÂullah Efendi’nin şeyhülislamlığında ibtida-i hariç elli rütbesiyle Fındıklı'da Molla Çelebi Medresesi’ne atandı. Daha sonra Cemâziyelevvel 1129/Nisan-Mayıs 1717’de Has Odabaşı Medresesi, Şevval 1131/Ağustos-Eylül 1719’da Vanî Efendi Medresesi müderrisliklerinde bulundu. İlmî, ayrıca şeyhülislamlıkta fetva bölümünde müsevvidlik görevinde de bulundu. Bu görevde iken Muharrem 1134/Ekim-Kasım 1721’de vefat etti. 

Kaynaklarda divanı veya herhangi bir eseri olduğuna dair bilgi bulunmamaktadır. Salim Efendi (İnce 2005: 515)’ye göre yumuşak huylu, kusursuz, devlet büyüklerinin övgülerine mazhar olmuş bir kimsedir. Râmiz (Erdem 1994: 232)’e göre ise hünerli bir kişidir ve şiirleri güzeldir.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî, C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 794.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 232.

İnce, Adnan (2004). “İlmî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: AKM Yay. 174.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 515-516.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 228.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 696.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. 323a.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). “İlmî Mehmed Efendi (Üsküdarî)”. C. 4. İstanbul: Dergâh Yay. 371.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 02.04.2014
Güncelleme Tarihi: 11.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Çemende revnak-ı gül âh-ı andelîb iledir

Revâc-ı pâdişehî sûziş-i garîb iledir

Hemîşe tâbiş-i meh zulmet-i şeb ile olur

Anınçün etse de teşrîf o meh rakîb iledir

Ve lehû

Bir tebessüm kıl açılsın dîde-i âmâlimiz

Gül gül olsun reng-i rûy-ı devlet ü ikbâlimiz

Ve lehû

Dil-rübâ lutf-ı girânın hatta ta‘lîk eyledi

Mû-şikâfâne o gül bilmem ne tedkîk eyledi

Hançer-i ser-tîz-i ahkâmın revân etdi tamâm

Âşıka her bir demi eyyâm-ı teşrîf eyledi

(İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 516.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ES'AD, Ebû İshâk-zâde Mehmed Es'ad Efendid. Eylül-Ekim 1685 - ö. 10 Ağustos 1753Doğum YeriGörüntüle
2Sevin Okyayd. 25 Kasım 1942 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Tozan Alkand. 06 Mart 1963 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HÂZIM, Nefesî-zâde Seyyid Mehmed Aziz Efendid. 1680-81 - ö. 1717-18Doğum YılıGörüntüle
5RÂKIM, İbrahim Râkım Efendid. 1680-81 - ö. 1749-50Doğum YılıGörüntüle
6AYN-I EKBER, Şeyh Mehmedd. ? - ö. 1721-22Ölüm YılıGörüntüle
7NÛRÎ, Mehmed Nureddin Cerrahîd. 1678 - ö. 1721Ölüm YılıGörüntüle
8HALÎLd. ? - ö. 1721-22Ölüm YılıGörüntüle
9MOLLA ÇELEBİ el Âmidîd. ? - ö. 1655MeslekGörüntüle
10KÂMÎ, Yahya Efendid. ? - ö. 1716MeslekGörüntüle
11NİHÂLÎ, Vekil Sinan-zâde Mehmed Nihâlî Efendid. ? - ö. 2 Ocak 1618MeslekGörüntüle
12ES'AD, Şehremini-zâde Hafız Es'ad Beyd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13NECÎB, İbrahim Beyd. 1763-64 - ö. 1818-19Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14MİSLÎ, İshak-zâde Ali Mislî Efendid. ? - ö. 1775/1776Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15RİF'AT, Mehmed Rif'at Bey, Bursalıd. 1828 - ö. 1876Madde AdıGörüntüle
16VÜCÛDÎ, Mehmedd. ? - ö. 1612Madde AdıGörüntüle
17KUL FAKİRd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle