İZHARÎ, Mehmet Ayık

(d. 1914 / ö. 1983)
?
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmet Ayık olan âşığın mahlası İzharî’dir. Artvin'in Yusufeli ilçesine bağlı Esenkaya (Zor) köyünde 1914'te doğmuştur (Karadeniz 2002: 299). Bebekken I. Dünya Savaşı sırasında ailesiyle birlikte Çorum’a göçer (Öksüz 2013: 281). Burada babasını kaybeder (Gökalp [t.y.]: 172). Yaklaşık altı yıl burada kaldıktan sonra, ailesiyle birlikte köyüne döner (Öksüz 2013: 281). Fakirlik sebebiyle çok zor günler geçiren âşık, on beş yaşında aşk derdine tutulur (Gökalp [t.y.]: 172-173). Hayatını kazanmak için değişik tarihlerde gurbete çıkan âşık, otuz altı yaşında evlenir. Son yıllarını kendi köyünde geçiren âşık, 1983'te köyünde vefat eder (Karadeniz 2002: 299).

Âşıklık yeteneği küçük yaşlarda ortaya çıkar ve bu yaşlarda âşıklık geleneğini öğrenmeye başlar. İzharî’deki şiir böyleme kabiliyetini fark eden köylüsü Huzurî, onu yanına alarak çırağı yapar ve gittiği yerlere götürerek olgunlaşmasını sağlar. Bu yıllarda Âşık Efkarî, Yusufelili Âşık Fahrî, Azerbaycanlı kadın Âşık Feride, Sarrafoğlu gibi âşıklarla tanışıp karşılıklı deyişmeler yapar (Karadeniz 2002: 299). Bunların içinde özellikle 1936'da Erzurum’un Şenkaya ilçesinin Bardız bucağına ustası Huzurî ile gidişleri ünlüdür. Burada Bardızlı Nihanî, Huzurî ve İzharî arasında iki gece süren uzun bir deyişme olmuştur. Bu deyişme yörede ününün duyulmasını sağlar (Karadeniz 2002: 299). İzharî’nin eldeki şiirleri onun geleneği iyi bilen, olgun bir âşık olduğunu göstermektedir. Âşık, şiirde ahengi oluşturma noktasında klasik çizgiye bağlı kalır, kafiye ve redif dengesini başarılı bir biçimde oluşturmayı başarır. Bu bağlamda ahengi oluşturmada redife ağırlık veren bir tutum içinde olmamış, tam ve zengin kafiye kullanımında başarı göstermiştir. Destanlarında ise redif ve yarım kafiyeye yaslanarak ahengi meydana getirdiği görülür ki bu tip şiirlerin uzunluğu ve anlatma esasına bağlı olmaları göz önüne alındığında bu durum normaldir. Nazım birimi olarak dörtlüğü esas alan İzharî, şekil olarak en çok koşmayı tercih etmiştir. Âşığın eldeki şiirleri tema açısından incelendiğinde karamsar bir hava içerisinde felekten ve zamandan şikâyet ettiği görülmektedir. Şiirlerindeki bedbinliğin kaynağı, çocukluğundan itibaren zorluklarla dolu olarak geçen hayatıdır. Yaşam ve kocalık destanlarında bu durum net bir biçimde ifade edilir. Âşık, toplumsal eleştiriye de yatkındır. Türkiye’nin geçirdiği kültür değişmelerinin şahidi olarak, genel hatlarıyla değişimden memnun olmayan bir tutuma sahiptir. Ancak bu konuda yazdığı şiirlerde çok yaratıcı olduğu söylenemez. Hemen her âşığın bu tarzdaki şiirlerinde görülen akrabalık ilişkilerinin soğuklaşması, kızların açık giyinmeleri, küçüklerin büyükleri saymaması gibi hususların işlendiği görülmektedir.

Kaynakça

Gökalp, Mehmet [t.y.]. Artvin Saz Şairleri. İstanbul: Asır Ajans Yay.

Karadeniz, Bekir (2002). Artvinli Halk Şairleri. Artvin Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yay.

Öksüz, Musa (2013). Artvin Âşıklık Geleneği. Doktora Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜROL PEHLİVAN
Yayın Tarihi: 10.06.2019
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1OSMAN, Osman Şahistanoğlud. 1884 - ö. 1968Doğum YeriGörüntüle
2GARİP ÖNDER, Önder Eryılmazd. 1983 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3NEŞAT AYDINd. 1952 - ö. -Doğum YeriGörüntüle
4Kamil Bozdağd. 1914 - ö. 1993Doğum YılıGörüntüle
5MİHMANÎ/YÜZBAŞIOĞLU, Hasan Yıldırımd. 1914 - ö. 1986Doğum YılıGörüntüle
6FEHMÎ, Fehmi Gürd. 1914 - ö. 07.03.1982Doğum YılıGörüntüle
7Osman Zeki Yüksel Serdengeçtid. 15 Mayıs 1917 - ö. 10 Kasım 1983Ölüm YılıGörüntüle
8İLYAS DOĞANd. 1902 - ö. 1983Ölüm YılıGörüntüle
9Sevim Burakd. 29 Haziran 1931 - ö. 30 Aralık 1983Ölüm YılıGörüntüle
10KADRÎ/KADRİYÂ, Abdülkadir Uslud. 1868 - ö. 10.02.1948Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11MEHMET, Mehmet Kurnazd. 1929 - ö. 05.02.2018Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12HALİL, Halil Akgözd. 1956 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13AYVAZOĞLU, Köksal Ayvazoğlud. 1958 - ö. 17.04.2014Madde AdıGörüntüle
14HAMDÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15HOCA ADEM, Adem İmdat Kesicid. 14.06.1967 - ö. ?Madde AdıGörüntüle