KÂNİ'Î, Müezzin-zâde Şeyh Ahmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1054/1644)
Divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’da doğdu. Müezzin-zâde Şeyh Ahmed Efendi olarak tanındı. Baldır-zâde ve Beliğ'e göre, kanaatkâr bir mizaca sahip bulunduğu için Kâni’î mahlâsını kullandı. Öğrenimini tamamladıktan Bursa Câmi-i Kebîr (Ulucami)’de imam ve hatiplik görevlerinde bulundu. Geniş bir bilgi birikiminin yanı sıra, “Dâvûdî” bir sese sahip olduğu için müezzinliğe yöneldiği, dönemin tanınmış müfessiri Hâfız-zâde Efendi’nin vefatından sonra onun yerine vâizliğe başladığı ve çok sayıda tarih düşürdüğü bildirilmektedir.

Tefsir ilminde üstat olan Kâni’î 1054/1644 yılında vefat etti ve Bursa’da Hacılar Mahallesindeki Muallimhane haziresine defnedildi.

Çeşitli eserleri tercüme eden Müezzin-zâde, İmâm Abdullah ibn Es‘ad el-Yâfi‘î (ö.786/1366)’nin meşhur sufîlerin menkabelerini anlatan Ravzu’r-Reyâhîn fî Hikâyâti’s-sâlihîn adlı eserini Nüzhetü’l-‘uyûni’n-nevâzır adıyla tercüme etmiştir (Atlansoy 1998: 174-175, 260-262; Atlansoy 2011: 195).. Mehmed Tahir Efendi, bu eserin bir nüshasını Akhisar Kütüphanesi’nde gördüğünü söyler (Mehmed Tahir, 1333: 387). Tırhala kadısı iken Ma‘ârifü’l-‘avârıf adlı eseri de Şerefü’l-mülûk fi’l-‘adâleti ve’s-sülûk adıyla tercüme etmiştir. Bu eserin bir nüshası Es‘ad Efendi Kütüphanesi’ndedir (Mehmed Tahir, 1333: 387).

Âlim ve fazıl bir kişi olan Ahmed Efendi aynı zamanda şairdir; şiirlerinde Kâni‘î mahlasını kullanır.

Kaynakça

İsmail Beliğ (1302). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Danışverân-ı Nâdiredân. Bursa: Hüdavendigâr Vilayeti Matbaası.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Yay.

Atlansoy, Kadir (2011) "Ravza-i Evliya'da İki Şair: Kanii ve Vadi". Millî Folklor. (89): 193-199.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 147.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ KADİR ATLANSOY
Yayın Tarihi: 22.12.2014
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Tarîk-ı ‘aşka giden pîşvâ nedür bilmez

Hevâ-yı dil-bere uyan hevâ nedür bilmez

 

Aceb mi zâhide inkâr ederse eş’ârı

Bu hod teveccüh-i yâre behâ nedür bilmez

(Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 3432.)

 

Eli ucıyla tutu tutsa dest-i uşşâkı

Fütâdesiyle güzel merhâbâ nedür bilmez

 

Gubâr-ı pâyine yüzler sürerdüm ol yârun

İzi tozını sakınur ‘atâ nedür bilmez

 

Unutdı dûr olalı Kâni’î makâmâtı

‘Urûc-ı evci ko râstî nevâ nedür bilmez

 

***

 Cân kulağına erdi seherden sadâ-yı nev

Nev-rûz erişdi ‘âleme Hakdan atâ-yı nev

 

Gülzâr içinde bülbül edüp hoş terennümi

Sıyt-ı hezâr verdi hezârân safâ-yı nev

 

Yüz tutdı gunca gonca ile yine tebessümi

Güller açıldı buldı şükûfe cilâ-yı nev

 

Ayyûka çıkdı zemzemesi ehl-i işretün

Âfâkı tutdı nara-i mestân edâ-yı nev

 

Ol şâh-ı hüsn ü Husrev-i milk-i melâhate

Hâlince Kâni’î de geçinür gedâ-yı nev

(Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri, Bursa: Asa Yay. 261-262)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1EDÎB, Halîl Edîb Beyd. 1863 - ö. 1912Doğum YeriGörüntüle
2ÖMER, Karakaş-zâde Ömer b. Mehmedd. ? - ö. 1637Doğum YeriGörüntüle
3HAYLÎ, Ahmed Çelebid. ? - ö. 09 Aralık 1630Doğum YeriGörüntüle
4PÂKÎd. ? - ö. 1644Ölüm YılıGörüntüle
5ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂd. 1561 - ö. 1644Ölüm YılıGörüntüle
6FÜTÛHÎ, Abdülaziz Fütûhî Efendid. ? - ö. 1644-45Ölüm YılıGörüntüle
7CEVRÎ, Konyalıd. 1820 - ö. 1894/1895?MeslekGörüntüle
8HUZURÎ, Ali Coşkund. 19.04.1886 - ö. 23.09.1951MeslekGörüntüle
9SEBZÎ, Hüseyind. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
10ÂRÂMÎ, Ârâmî Deded. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11SAMTÎ, Mehmed Efendid. ? - ö. 1669Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12TÂLİB, Divitçi-zâde Şeyh Mehmed Tâlib Efendid. ? - ö. 1685-86Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13SAFÂYÎ, Mustafad. ? - ö. 1725Madde AdıGörüntüle
14HÜDAÎ, Hüseyind. 1855-1860? - ö. 1914-1917?Madde AdıGörüntüle
15KÂTİBd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle