Mehemmed, Ağa Şahtahtlı

(d. 1846 / ö. 12 Aralık 1931)
Yazar, Şarkiyatçı, dilbilimci, eğitimci, pedagog
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Nahçıvan’ın Kengerli ilçesinin Şahtahtı köyünde doğdu. Nahçıvan Rusya’ya ilhak edilince, 1859 yılındaki nüfus sayımında soyadı Şahtahtinski olarak kaydedildi. İlk öğrenimini Nahçıvan şehir mektebinde aldı. 1863 yılında Tiflis klasik erkek gimnaziyasından mezun oldu. Petersbur’da Almanca öğrendi ve Almanya’ya giderek Leipzig Üniversitesi'nde felsefe, tarih ve hukuk sahalarında eğitim aldı. 1869 yılında üniversiteden mezun oldu ve Paris’e giderek 1873-1875 yıllarında burada Doğu dilleri bölümünü okudu. 1902 yılına kadar Paris’te yaşadı ve Sorbonne Üniversitesi’nde fonetik üzerine çalışmalar yaptı. Fransızca yayımladığı bilimsel eserlerle bir oryantalist gibi ün kazandı. Bilimsel çalışmaları sayesinde Uluslararası Fonetika Derneği, Uluslararası Asya Derneği ve Rusya Imperator Coğrafya Cemiyeti Kafkasya Bürosu’na asli üye seçildi. 1903 yılında Şark-ı Rus gazetesini çıkartmaya başladı. 1907 yılında Rusya’nın II. Devlet Duma’sına milletvekili seçildi. 1909-1912 arasında Rusya’nın Türkiye’deki büyükelçiliğinde tercüman/gazeteci olarak çalıştı. 1919 yılında Bakü Devlet Üniversitesi’nin kurulmasında rol aldı. Burada Doğu dilleri ve edebiyatları dersleri verdi. Profesör unvanını alan ilk Azerbaycan Türk’ü oldu. 12 Aralık 1931’de 85 yaşında Bakü’de vefat etti (İnternet 1: 2016).

Şahtahtalı’nın gazetelerde yayımlanan çok sayıda makalesinin yanı sıra ilmî eserleri ve tercümeleri de vardır. Eserlerinin pek çoğu hakkında yeterli bilgi yoktur. Kur’an-ı Kerim’i Almanca’ya tercüme etti. Hâlihazırda Viyana imparatorluk sarayı kütüphanesinde saklanan Arap edebiyatına dair bir çalışma yayımladı. Dante, Sheakspeare, Hâfız, Sâdî gibi önemli sanatçılardan tercümeler yaptı. Gazetedeki yazılarıyla Rusya’daki Müslümanlar ve Türkler arasında yeni fikirlerin yayılmasını sağladı. Kurduğu Şark-ı Rus gazetesi vasıtasıyla özgürlük, demokrasi, insan hakları, millî kültür ve medeniyet gibi sorunların aydınların gündemine girmesine ve entelektüel düzeyde tartışılmasına zemin hazırladı. Bu gazetede yayımladığı elliden fazla makalesinde toplumdaki cehaleti, geri kalmışlığı ve kadın sorununu nedenleriyle birlikte ele aldı ve Çarlık Rusya’sının sömürgeci politikalarını eleştirdi. Gazetecilik faaliyetleri ve fikir yazılarıyla Celil Memmedguluzâde, Ömer Faik Numanzâde gibi aydınların yetişmesinde rol oynadı. Tercüme ve telif eserleriyle ilgili yeterince bilgi bulunmamaktadır (Akpınar, 1994: 438-440).

Kaynakça

Akpınar, Yavuz (1994). Azerî Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.

İnternet 1: Murşudlu, G. Gamar (2016). "İlk Azerbaycanlı Profesör - Muhammed Ağa Şahtahtlı". http://www.kamudannethaber.com/makale/yazdir/690/ [Erişim Tarihi: 17.11.2019].

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ÖMER FARUK ATEŞ
Yayın Tarihi: 20.11.2019
Güncelleme Tarihi: 07.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Almanca Kur'an-ı Kerim Tercümesi? / ??Çeviri
Seyehatnâme-i İbrahim Bey TercümesiArgonavt gazetesi / ?1901Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1BAHŞÎ, Nahcivanlıd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SÂLİK, Ordubâdîd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Rüstem Behrudid. 12 Eylül 1957 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4SÛZÎ, Mehmedd. 1846 - ö. 1912Doğum YılıGörüntüle
5Cambıl Cabayevd. 1846 - ö. 22 Haziran 1945Doğum YılıGörüntüle
6SEBÂTÎ, Hâfız Mehmed Sebâtüddîn Efendid. 1846 - ö. 1904Doğum YılıGörüntüle
7ESAD, Esad Erbillid. 1847 - ö. 04.03.1931Ölüm YılıGörüntüle
8Selma Rızad. 5 Şubat 1872 - ö. 5 Ekim 1931Ölüm YılıGörüntüle
9KUL SABRİ/GARİP ALİ/SABRİ, Alid. 1851 - ö. 1931Ölüm YılıGörüntüle
10Aynur Uluçd. 09 Mayıs 1964 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ümran Ersind. 1957 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Bedii Faik Akınd. 1 Mayıs 1921 - ö. 16 Haziran 2015MeslekGörüntüle
13Nikolay Baboğlud. 1928 - ö. 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Petri Yalıncıd. 1964 - ö. 2002Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Latif Karagözd. 12 Ocak 1939 - ö. 22 Nisan 2009Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HIFZÎ, Hıfzî Ağa / Hıfzî Mehmed Efendid. ? - ö. 1759-60Madde AdıGörüntüle
17NEŞ'ET, Ahmed Ağad. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
18Hızır Ağad. 1710? - ö. 1796?Madde AdıGörüntüle