Madde Detay

2 Muharrem 1238/19 Eylül 1822’de Kalkandelen’de doğdu. Arnavutluğun en eski ve en meşhur hanedanlarından olan Kalkandelen hanedanına mensup Receb Paşa sülalesinden Velî Bey’in oğludur. Babasının Mora’da şehit olması üzerine Üsküp valisi olan amcası Ali Hıfzî Paşa’nın yanında yaşamaya başladı ve ilim tahsilini burada yaptı. II. Mahmûd (sal. 1808-1839) döneminde Arnavutluk’ta çıkan karışıklık üzerine amcaları Abdurrahmân, Hıfzî ve Hasan Paşalarla beraber bir müddet Anadolu’nun farklı şehirlerinde ikamete ettirildiler. Abdülmecîd’in tahta çıkışıyla birlikte İstanbul’a getirildiler. 1265/1848-49’te padişahın emriyle haceganlık rütbesiyle Mektûbî-i Sadâret Kalemi'ne girdi ve sonrasında rütbe-i sâlise ve nişanla taltif edildi. Daha sonra Serdâr-ı Ekrem Ömer Paşa’nın maiyetinde Karadağ Muharebesi’nde zekâsı, bilgisi ve terbiyesiyle Reşîd Paşa’nın dikkatini çekerek Cemaziyelevvel 1270/ Ocak-Şubat 1854’te mîr-i mîrânlık rütbesiyle Üsküp mutasarrıflığına getirildi. Safer 1275/Eylül-Ekim 1858 ve Şaban 1290/Eylül-Ekim 1873 tarihleri arasında Bosna, Selanik, Yanya, Tuna ve Prizren şehirlerinde valilik yaptı. 15 Muharrem 1291/4 Mart 1874'te adliye nazırı, 8 Cemaziyelevvel 1292/12 Haziran 1875'te Yanya valisi, 1293 yılı başlarında (1867 sonları) Edirne, Rebiülevvel 1294/Mart-Nisan 1877'de Bosna, Cemaziyelâhir 1295/Haziran 1878'de Konya valisi oldu. 1296/1878-79'da İstanbul’a geldi ve Receb 1298/Mayıs-Haziran 1881'de Şûrâ-yı Devlet Reisi, Zilhicce 1302/Ekim 1885'te Cezâyir-i Bahr-i Sefîd valisi oldu. Cemaziyelevvel 1311/Kasım-Aralık 1893'de azledildi ve İstanbul’a döndü. 29 Cemaziyelâhir 1311/7 Ocak 1894'te İstanbul’da vefat etti. Fatih Camisi haziresine defnedildi.

Oğlu Şûrâ-yı Devlet azasından Sâlih Reşîd Bey’dir. Sâlih Reşîd Bey de babası gibi şâir, edib ve âlim bir kişiydi.

Âkif Paşa, cömert, adil, doğru, dürüst bir insan olarak güzel ahlakıyla tanındı. Doğu edebiyatları alanında son derece donanımlı olan Âkif Mehmed Paşa, üç dilde (Türkçe, Arapça ve Farsça) manzum ve mensur eser yazabilen başarılı bir şair ve yazardı (Şemseddîn Sâmî 1316: 3049). Bu dillerden başka Rumca ve Fransızca bilen şairin manzum ve mensur bazı eserleri olmakla birlikte söz konusu eserler basılmamıştır. Eserlerinin çoğu Konya’da vali iken kaza eseri yanarak yok olmuştur (Yavuz vd. 1972: 39). Şemseddîn Sâmî Kâmusu’l-A’lâm’da Âkif Paşa’nın eserlerinin oğlu Sâlih Reşîd Bey’de bulunduğunu duyduğundan bahseder (1316: 3049). Ancak hiçbir kaynakta şairin herhangi bir eserinin adı kayıtlı değildir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Kurnaz Cemal ve Mustafa Tatcı (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nailî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Şemseddîn Sâmî (1316). Kâmusu’l-A’lâm. C. 4. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, A. Fikri ve İsmail Özen (hzl.) (1972). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Bî-dil’in Gazeline Yaptığı Tahmisten

Ey cihân-râ to cemâlî vü me’âlî vü edâ’î

Hâzırî der-heme zerrât-ı velî gayb-nümâ’î

Kîştem gâhî nümâ’î ruh u gâhî ne-nümâ’î

Ey cigerhûn kon pûşîde vü peydâ çi belâ’î

Cilve hâyet heme încâst tübârî zi koncâ’î

(Yavuz, A. Fikri ve İsmail Özen (hzl.) (1972). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay. 39.)