Madde Detay

Asıl adı Hacı Resul Eser olan âşık, 1931'de Tokat’ın Arabören köyünde doğmuştur. Babası Mithat, annesi Sündüs’tür. Dört kardeşi vardır ve kendisi evin üçüncü çocuğudur. Henüz bir yaşındayken geçirdiği rahatsızlık sonucu gözleri hassasiyetini kaybeder. Küçük yaşta anne ve babası vefat eden Eser, geçim kaygısıyla 1961'de Tokat’a taşınır. Hem ekonomik durumu hem de sağlık sorunlarından dolayı eğitim alamadığı için okuma-yazması yoktur. Geçimini zahirecilik yaparak, zaman zaman da düğünlere giderek sağlar. 23-24 yaşlarında bir kıza sevdalanır ancak görme engelinden ötürü ailesi kızı ona vermez. Bu duruma üzüldüğü bir günde uykusunda pîr elinden bade içer ve Püryânî mahlası da rüyasında pîr tarafından verilir. Bu durumu âşık, “O zaman rüyada pirimiz dedi/ Sizin isminiz de Âşık Püryânî (Kaçar 2000: 20-21) dizeleriyle anlatır. Sevdiğine kavuşamayan Püryâni, 31 yaşındayken amcasının kızı Mahinur Hanım’la evlenir. Bu evlilikten on bir çocuk sahibi olur ancak beş çocuğu vefat eder. Tokat âşıklık geleneğinin yirminci yüzyıldaki en güçlü âşıklarından kabul edilen âşık, 2006 yılında vefat etmiştir (Akarslan 2016: 14-19).

Püryâni, irticâli çok güçlü olan ancak saz çalamayan bir âşıktır. Usta-çırak ilişkisi yoktur fakat kendisine Âşık Sümmani, Tokatlı Nuri, Talibi, Ceyhuni, Mevlüt İhsani, Abdülvahap Kocaman ve gençliğinde tanıdığı Âşık Niyazi'yi örnek aldığını söyler. Âşığın sanatçı kişiliğinin oluşumunda özellikle yaşadığı sıkıntılar öne çıkar. Dinlediği türküler ve ilahilerin etkisiyle âşıklığa heveslenen Püryânî, önce usta malı söyler, sonra kendi şiirlerini oluşturmaya başlar. 1972 ve 1973'te Konya Âşıklar Bayramı'na katılır. 1972’de şiir dalında ikincilik ödülünü alır. 1983’te Erzurum Aşıklar Şenliği'ne, 1973 ve 1985’te Mersin’in Mut ilçesinde Karacaoğlan Şenlikleri'ne davet edilir. Püryani; Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, Mevlüt İhsani, Feymani gibi birçok ünlü âşıkla atışmalar yapar. Püryânî’nin Türk halk edebiyatına sunduğu en önemli katkılardan biri, Mihrali Bey üzerine söylediği destanlardır. Doğan Kaya, üç Mihrali Bey Destanı'nı Püryânî'den derleyerek yayımlamıştır (Kaya 2000: 37-41). Âşığın; koşma, semai, destan, güzelleme, taşlama, koçaklama, öğütleme, şairname, ağıt, türkü, alkış, kargış, ilahi şekil ve türlerinde şiirleri mevcuttur. Karşılamaları (Kaya 2000: 213-230) ve muammaları (Akarslan 191-195) kayıt altındadır. Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle, sade bir dille söyleyen Püryani, genel olarak hecenin 8'li ve 11'li kalıplarını kullanmış ve yarım kafiyeye daha çok başvurmuştur (Avşar 2012:42) Dinî-tasavvufî konulara yoğun olarak değinmekle birlikte din dışı konularda da birçok şiir söylemiştir. Din, tasavvuf, ibadet, ahlak yanında; aşk, gurbet, ayrılık, tabiat, yiğitlik, dert, sitem, dostluk, eleştiri gibi konulara da şiirlerinde yer vermiştir. Atasözlerini, deyimleri, alkışları ve kargışları şiirlerinde sıkça kullanması, Püryânî'nin dil zenginliğinin ve halk kültürüne aşinalığının göstergeleridir. Püryânî, birçok şiirinde Tokat yöresi ağız özelliklerini şiir diline uygulamayı başarmış bir halk şairidir. Geleneğin birçok gereğini yerine getirebilen Püryânî üzerine, Âşık Püryânî (Kaçar 2000) adlı bir kitap ve Tokatlı Âşık Püryânî: Hayatı, Sanatı ve Şiirleri (Akarslan 2016) adlı bir yüksek lisans çalışması vardır.