RENCÛR, Şâh Nigâr Hanım

(d. 1266/1850 - ö. 1317/1899)
Divan Şairi
(Divan-Tekke / 19. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Halk arasında Molla Hanım adıyla bilinen Şâh Nigâr Hanım; incinmiş, dertli ve hasta anlamına gelen Rencûr mahlası ile şiirler yazmıştır. 1266/1850 yılında şimdiki Kazah şehrinin Ağköynek (Akgömlek) köyünde bir asilzade ailesinde doğmuştur. Şair ile ilgili ilk bilgiler Firidun Bey Köçerli’nin Azerbaycan Edebiyatı adlı eserinde yer almaktadır. Babası Kâzım Ağa Giyasbeyli de Kazah’ın meşhur şair ve asilzadelerindendir. İlk eğitimini ağabeyi Hacı Mehemmed Ağa’dan almıştır. Şair, çağının gerektirdiği bilgileri elde ederek 19. yüzyılda Kazah’da, Karabağ’da ve Kafkaslarda yaygın olan Nakşibendiye tarikatına ve bu tarikatın o dönemde Karabağ’da ve Kazah’ta irşad görevi yapmakta olan önemli temsilcisi meşhur divan şairi Seyyid Mir Hamza Nigârî’ye intisap etmiştir. Köçerli’ye göre “Mollahanım ziyade mömine ve abide, ismetli ve heyalı bir övret idi ki, vahtının çoğunu ibadet ve riyazetde keçirirdi.” (Kanberkızı 1981: 249). Rencur, Kazah’ın ileri gelen ailelerinden birine mensup olan Paşa Ağa Dilbazov ile evlenmiş, bu evlilikten Abıhayat adlı bir kızı ve Ağa adlı bir oğlu olmuştur (Tekleli vd. 2012: 257; Ceferzade 2005: 100). Eşi erken yaşta vefat edince bir daha evlenmemiş, hayatı boyunca Kazah’ta yaşamış ve burada 1317/1899'da vefat etmiştir.

Şâh Nigâr Hanım’ın Dîvân'ı yayımlanmamıştır. Dîvân'ındaki şiirler, tür ve şekil açısından gazel, münacat, na't, rubai, muhammes, sâkînâme, mersiye, tarih kıtası ve çarparelerden oluşmaktadır. Köçerli’nin ifadesine göre, oldukça okunaklı ve güzel bir yazı ile yazılmış bu Dîvân'daki şiirlerin dili çok akıcı ve anlaşılır olmasına rağmen konu itibariyle birbirine çok yakındır. Çeşitli nazım şekilleriyle yazdığı şiirlerinin sayısı iki yüz civarındadır. (Kanberkızı 1981: 251).

Nakşibendiye tarikatına mensup olan şairin şiirleri daha çok dinî ve tasavvufidir. İleri derecede bir eğitim almamasına rağmen iyi bir şairlik yeteneğine sahiptir. Şiirlerinde daha çok ilahi aşkı anlatmış olup beşeri aşkı anlatan şiirleri çok fazla değildir. Eşinin ve kızı Abıhayat Hanım’ın vefatı dolayısıyla söylediği mersiyeleri de bulunmaktadır. Fuzûlî ve özellikle mürşidi Seyyid Nigârî etkisinde şiirler söylemekle birlikte, Mevlana Tebrizî ve Nebâtî’nin şiirlerine de nazireler yazmıştır. O, 19. yüzyıl Azerbaycan tasavvuf edebiyatı tarihinde etkili olan Seyyid Nigârî edebî mektebinin müdavimlerindendir. Mürşidi Seyyid Nigârî Anadolu’ya gittikten sonra bile şiirler yazarak onunla mektuplaşmıştır. Hatta kendi eli ile dokuduğu bir seccadeye şiirlerinden bir beyti işleyerek gazel eşliğinde mürşidine göndermiş ve karşılığında Seyyid Nigârî de kendisine “Göndermiş” redifli bir gazel ile cevap yazmıştır (Kanberkzı 1981. 250).

Kaynakça

Ceferzade, Ezize (2005). Azerbaycan'ın Âşık ve Şair Kadınları. Bakü: Avrasiya Press.

Karayev, Yaşar (2002). Azerbaycan Edebiyatı XIX ve XX. Yüziller. Bakü: Elm Neşriyatı.

Kanberkızı, Rukiyye (hzl.) (1981). Firidun Bey Köçerli. Azerbaycan Edebiyyatı. C. 2. Bakü: Elm Neşriyatı.

Muhtaroğlu, Vilayet (hzl). “Şahingar Hanım Rencur”. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.

Semed Vurğun, Mirza İbrahimov, M. Araz Dadaşzade (hzl.) (1960). Azerbaycan Edebiyatı Tarihi. C. II. Azerbaycan: SSRİ Elmler Akademiyası Neşriyatı.

Tekleli, Minehanım, Eliyeva, Feride (2012). “Nigari Aşigi Şah Nigar Hanım Rencur”. Qarabağdan Amasiyaya Könül Körpüsü: I. Beynelhalk Hamza Nigari Sempozyumu. Qafqaz Üniversitesi Qafqaz Araştırmaları İnstitutu Neşri.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. PARVANA BAYRAM
Yayın Tarihi: 16.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Ey diriğâ kim o şehin meh cemâlin görmedim

Yüz sürüp dergâhına ruhsâr-ı âlin görmedim

Ötmedim kûyinde her şeb tâ-seher bülbül kimi

Yetmedim maksûde bir dem gül visalin görmedim

Dest-i pâkin bûs edip hem her taraf hû hû diye

Seyr eden sermest-i rind-i laubâlin görmedim

Ey diriğâ kim o mâhın halka-yi ‘uşşakda

Seyr-i çâlâkın vücûd-ı bî-misâlin görmedim

Ey dirîğâ dergehinde âşık-ı şeydâsının

Hûb âvâzın dahi şîrîn makâlin görmedim

Afv kıl yâ Rabbenâ her dem dil-i dîvânemi

Cürm ü isyân ile gördüm yahşı hâlin görmedim

Der-cahân elhamdüllilah hasta-i Rencûre’nin

Medh-i şâhından savâyı bir kemâlin görmedim


Kanberkızı, Rukiyye (hzl.) (1981). Firidun Bey Köçerli. Azerbaycan Edebiyyatı. C. 2. Bakü: Elm Neşriyatı. 250-251.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1BAYRAM BAYRAMLId. 1937 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ELESGER BOZALHANLI, Elesger Mikayıl Oğlu Tağıyevd. 1930 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3YUSUF GÜLMUHAMMEDİd. 1919 - ö. 1999Doğum YeriGörüntüle
4SADIK, Hüseyin, Kara Hüseyind. 1850? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5ARAP, Arab Kandahlıd. 1850 - ö. 1937Doğum YılıGörüntüle
6MAZHAR, Mazhar Efendid. 1850 - ö. 1889Doğum YılıGörüntüle
7FETHÎ, Abdulfettâh Efendid. 1837 - ö. 1899Ölüm YılıGörüntüle
8İHLASÎ, Mehmedd. ? - ö. 1899Ölüm YılıGörüntüle
9HİKMETÎ, Mehmetd. 1820 - ö. 1899/1911/1914?Ölüm YılıGörüntüle
10Musa Taşmuhammetoğlu Aybekd. 10 Ocak 1905 - ö. 1 Temmuz 1968MeslekGörüntüle
11Zihni Hazinedaroğlud. 1923 - ö. 27 Kasım 1962MeslekGörüntüle
12MEDHÎ, Lâdikli Hacı Mûsâd. (?) - ö. 1546\'dan önceMeslekGörüntüle
13ENDELİB, Garacadağid. ? - ö. 1830Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ÂCİZ, Mehemmed Helifed. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SEYİD EBU'L KÂSIM NEBÂTÎ, Hançoban, Hançobanî, Mecnûn, Mecnûnşâhd. 1800 - ö. 1860/1873?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ÂRİFd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17BAHÂRÎ/VEHBÎ, Hüseyin Vehbî Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18NAZÎF, Mustafad. ? - ö. 1825Madde AdıGörüntüle