Madde Detay
ŞAH ÂDİL, Şah Abbas
(d. ?/1557 - ö. ?/1628)
tekke şairi
(Tekke / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Büyük Abbas olarak da bilinen Şah Abbas 1557 yılında doğmuştur; fakat nerede doğduğu bilinmemektedir. Uzun süre Osmanlılarla savaşmış beşinci Safavi hükümdarıdır. Şah Abbas’ın Şah Âdil takma adıyla nefesler söylediği bilinmektedir. Ancak Âdil mahlaslı nefeslerin onun olduğu kimsenin dikkatini çekmemiştir bu nedenle antolojilerde hayatı hakkında çok fazla bilgi verilmemiştir. 1628 yılında vefat etmiştir.
Şah İsmail gibi o da Anadolu Alevilerine propaganda şiirleri göndermiştir. Bunlardan pek azı ele geçmiştir. Anadolu Alevilerinin Şah Abbas’a bağlılıklarını gösteren bir de belge vardır. 1609 tarihinde İstanbul’da Safavi şahlarına bağlılıklarından şüphe edilenlerin durumlarını teftişe memur edilen Çeşmî Efendi’nin İkinci Osman’a verdiği raporda, bunların Şah Abbas’ı mürşit tanıdıkları, hatta Safavi hükümdarına maddi yardımda bulundukları açıklanmaktadır (bkz. Sadettin Nüzhet, Pir Sultan Abdal, s. 15, dördüncü not).
Şah Âdil’in nefesleri, 16 ve 17. yüzyıl Alevilerinin adab ve erkânını içermektedir. İçinde ayrıca Şah Hatâyî, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Şah Âdil gibi şairleri içeren Menâkıb’ül-esrar Behcet’ül-ahrar Besâtî tarafından yazılmış, sonraları Şah İsmail’e mal edilmiştir. Bu eserin bazı yazmalarında Şah Âdil yerine Kul Âdil adını kullanıldığı da görülmektedir. Şah Abbas’ın Bağdat ve Irak’ı Osmanlılardan alması (1624), Alevi topluluğunca büyük sevinçle karşılanmış; kendisine daha büyük bağlılık gösterilmiştir (Öztelli 1996: 282). Tespit edilen şiirlerinden hareketle sade ve anlaşılır bir dile sahip olduğu söylenebilir.
Kaynakça
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ARAŞ. GÖR. GÖZDE TEKİNYayın Tarihi: 18.12.2014Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Nefes
Ali İsmail’im geldi
Âlemi seyran eylerim
Zülfikar durmaz kınında
Günde bin kez kan eylerim
Görürüm düzen düzeni
Kırarım yoldan azanı
Yeni başdan bu düzeni
Bir kavi erkân eylerim
Binerim ol Düldül atı
Kimse bilmez bu sıfatı
Velâyeti, kerameti
Tarikatta, kân eylerim
Yördü velâyet leşkeri
Zuhur oldu meydan eri
Gözlü olan gelsin beri
O cana burhan eylerim
Şah Adil’em, emrim kanı
Yokdurur leşkere sanı
Kayırmaz Süflüler canı
Sırrı cana can eylerim
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 283-284.
Nefes
Gece gündüz âşık olup isteyen
İstediğin sende görebilirsen
Hakk’ın hikmetine bir nazar eyle
Ger teselli bulup durabilirsen
Baş-u canı alup meydana gelmek
Sermayen ne ise pazara komak
Aşkla bahrî olup ummana dalmak
Şah’ın yollarına varabilirsen
Okumakdan meram heman tutmakdır
Fânî, kandırıp teselli etmekdir
Dervişlik, sofilik oddan gömlektir
Hakikat donudur geyebilirsen
Her insanda yetmiş ikidir melek
Feleğin misali heman bir elek
Dört kapu var, on ikisi çeperek
Delil burhanına uyabilirsen
Güzeller de, hasıllar da bek gayet
Bulmak gerekdir hep bî-nihayet
Doksan bini gizlü, otuz bin âyet
Üstadın ey canım, bilebilirsen
Ali Muhammed’dir, Muhammed Ali
Kahrına, lütfuna demişdir beli
Anlayasın bu erkânı, bu yolu
Kırklar meclisine varabilirsen
Mansur gibi gelüp Enelhak deyüp
Abdürrezzak gibi gök donlar geyüp
Nesimi gibi derini yüzdürüp
Gerçek âşık olup durabilirsen
Tecallâdır dost yüzüne bakması
Göz görmek iledür gönül akması
Şah Âdil der, budur kudret lokması
Kudret hânıdurur, yiyebilürsen
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 284-285.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 18.12.2014Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Nefes
Ali İsmail’im geldi
Âlemi seyran eylerim
Zülfikar durmaz kınında
Günde bin kez kan eylerim
Görürüm düzen düzeni
Kırarım yoldan azanı
Yeni başdan bu düzeni
Bir kavi erkân eylerim
Binerim ol Düldül atı
Kimse bilmez bu sıfatı
Velâyeti, kerameti
Tarikatta, kân eylerim
Yördü velâyet leşkeri
Zuhur oldu meydan eri
Gözlü olan gelsin beri
O cana burhan eylerim
Şah Adil’em, emrim kanı
Yokdurur leşkere sanı
Kayırmaz Süflüler canı
Sırrı cana can eylerim
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 283-284.
Nefes
Gece gündüz âşık olup isteyen
İstediğin sende görebilirsen
Hakk’ın hikmetine bir nazar eyle
Ger teselli bulup durabilirsen
Baş-u canı alup meydana gelmek
Sermayen ne ise pazara komak
Aşkla bahrî olup ummana dalmak
Şah’ın yollarına varabilirsen
Okumakdan meram heman tutmakdır
Fânî, kandırıp teselli etmekdir
Dervişlik, sofilik oddan gömlektir
Hakikat donudur geyebilirsen
Her insanda yetmiş ikidir melek
Feleğin misali heman bir elek
Dört kapu var, on ikisi çeperek
Delil burhanına uyabilirsen
Güzeller de, hasıllar da bek gayet
Bulmak gerekdir hep bî-nihayet
Doksan bini gizlü, otuz bin âyet
Üstadın ey canım, bilebilirsen
Ali Muhammed’dir, Muhammed Ali
Kahrına, lütfuna demişdir beli
Anlayasın bu erkânı, bu yolu
Kırklar meclisine varabilirsen
Mansur gibi gelüp Enelhak deyüp
Abdürrezzak gibi gök donlar geyüp
Nesimi gibi derini yüzdürüp
Gerçek âşık olup durabilirsen
Tecallâdır dost yüzüne bakması
Göz görmek iledür gönül akması
Şah Âdil der, budur kudret lokması
Kudret hânıdurur, yiyebilürsen
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 284-285.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Nefes
Ali İsmail’im geldi
Âlemi seyran eylerim
Zülfikar durmaz kınında
Günde bin kez kan eylerim
Görürüm düzen düzeni
Kırarım yoldan azanı
Yeni başdan bu düzeni
Bir kavi erkân eylerim
Binerim ol Düldül atı
Kimse bilmez bu sıfatı
Velâyeti, kerameti
Tarikatta, kân eylerim
Yördü velâyet leşkeri
Zuhur oldu meydan eri
Gözlü olan gelsin beri
O cana burhan eylerim
Şah Adil’em, emrim kanı
Yokdurur leşkere sanı
Kayırmaz Süflüler canı
Sırrı cana can eylerim
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 283-284.
Nefes
Gece gündüz âşık olup isteyen
İstediğin sende görebilirsen
Hakk’ın hikmetine bir nazar eyle
Ger teselli bulup durabilirsen
Baş-u canı alup meydana gelmek
Sermayen ne ise pazara komak
Aşkla bahrî olup ummana dalmak
Şah’ın yollarına varabilirsen
Okumakdan meram heman tutmakdır
Fânî, kandırıp teselli etmekdir
Dervişlik, sofilik oddan gömlektir
Hakikat donudur geyebilirsen
Her insanda yetmiş ikidir melek
Feleğin misali heman bir elek
Dört kapu var, on ikisi çeperek
Delil burhanına uyabilirsen
Güzeller de, hasıllar da bek gayet
Bulmak gerekdir hep bî-nihayet
Doksan bini gizlü, otuz bin âyet
Üstadın ey canım, bilebilirsen
Ali Muhammed’dir, Muhammed Ali
Kahrına, lütfuna demişdir beli
Anlayasın bu erkânı, bu yolu
Kırklar meclisine varabilirsen
Mansur gibi gelüp Enelhak deyüp
Abdürrezzak gibi gök donlar geyüp
Nesimi gibi derini yüzdürüp
Gerçek âşık olup durabilirsen
Tecallâdır dost yüzüne bakması
Göz görmek iledür gönül akması
Şah Âdil der, budur kudret lokması
Kudret hânıdurur, yiyebilürsen
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 284-285.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Nefes
Ali İsmail’im geldi
Âlemi seyran eylerim
Zülfikar durmaz kınında
Günde bin kez kan eylerim
Görürüm düzen düzeni
Kırarım yoldan azanı
Yeni başdan bu düzeni
Bir kavi erkân eylerim
Binerim ol Düldül atı
Kimse bilmez bu sıfatı
Velâyeti, kerameti
Tarikatta, kân eylerim
Yördü velâyet leşkeri
Zuhur oldu meydan eri
Gözlü olan gelsin beri
O cana burhan eylerim
Şah Adil’em, emrim kanı
Yokdurur leşkere sanı
Kayırmaz Süflüler canı
Sırrı cana can eylerim
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 283-284.
Nefes
Gece gündüz âşık olup isteyen
İstediğin sende görebilirsen
Hakk’ın hikmetine bir nazar eyle
Ger teselli bulup durabilirsen
Baş-u canı alup meydana gelmek
Sermayen ne ise pazara komak
Aşkla bahrî olup ummana dalmak
Şah’ın yollarına varabilirsen
Okumakdan meram heman tutmakdır
Fânî, kandırıp teselli etmekdir
Dervişlik, sofilik oddan gömlektir
Hakikat donudur geyebilirsen
Her insanda yetmiş ikidir melek
Feleğin misali heman bir elek
Dört kapu var, on ikisi çeperek
Delil burhanına uyabilirsen
Güzeller de, hasıllar da bek gayet
Bulmak gerekdir hep bî-nihayet
Doksan bini gizlü, otuz bin âyet
Üstadın ey canım, bilebilirsen
Ali Muhammed’dir, Muhammed Ali
Kahrına, lütfuna demişdir beli
Anlayasın bu erkânı, bu yolu
Kırklar meclisine varabilirsen
Mansur gibi gelüp Enelhak deyüp
Abdürrezzak gibi gök donlar geyüp
Nesimi gibi derini yüzdürüp
Gerçek âşık olup durabilirsen
Tecallâdır dost yüzüne bakması
Göz görmek iledür gönül akması
Şah Âdil der, budur kudret lokması
Kudret hânıdurur, yiyebilürsen
Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 284-285.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | MEHMED ŞERÎF | d. 1557 - ö. 1631 | Doğum Yılı | Görüntüle |
2 | HÜDÂYÎ, Azîz Mahmûd | d. 1541 - ö. 1628 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
3 | BEYÂNÎ | d. ? - ö. 1628 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
4 | ŞEYH SEYYİD MEHMED EMÎN EFENDİ (EYYÛBÎ) | d. ? - ö. 1628/1629 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
5 | SULTÂN ALÎ MÎRZÂ | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
6 | HAKÎKÎ, Cihânşâh | d. 1397-98 ? - ö. Ekim-Kasım 1467 | Meslek | Görüntüle |
7 | HÜSEYNÎ, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur | d. Haziran-Temmuz 1438 - ö. 5 Mayıs 1506 | Meslek | Görüntüle |
8 | CİHANGİRÎ, Hasan Burhaneddin Efendi | d. 1563 - ö. 1663 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
9 | GÂ'İBÎ, Şeyh Mustafa | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
10 | ÂCİZÎ, Aziz Mahmûd Urmevî | d. ? - ö. 1639 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | TERKÎ | d. 1771 - ö. 1897 | Madde Adı | Görüntüle |
12 | HÜSEYİN, Müftî-zâde | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
13 | HAREZMÎ, Hüseyin Kemaleddin | d. ? - ö. 1434-1435 | Madde Adı | Görüntüle |