Madde Detay

İstanbul’da Kemal ve Süheyla Sancak çiftinin ilk çocuğu olarak dünyaya geldi. İlk öğrenimini Bebek İlkokulu'nda orta öğrenimini ise Kemal Çağlar Lisesi’nde tamamladı. Bir süre sekreterlik, redaktörlük ve desinatörlük gibi görevlerde bulundu. 1984’ten itibaren tekstil sektöründe modelist ve tasarımcı olarak çalıştı. Ayrıca kısa süreliğine resim çalışmaları yaptı. 1985'te TRT İstanbul Radyosu'nda seslendirilen “Yitik Sesler” adlı oyunuyla yazarlık yaşamına adım attı. 1998’de TRT’ye “Ateşi Çalmak” adlı televizyon programını hazırladı. TRT radyolarında yirmi kadar oyunu yayınlandı. 2000’lerde Açık Radyo’da kültür, sanat ve söyleşi programları hazırlayıp sundu. TRT’nin İstanbul Televizyonu’nda yayımlanan “Ömrüm Ömrüm” programında danışman ve metin yazarı olarak görev aldı. Eserlerinden ve öykülerinden bazıları Almanca, Bulgarcaya ve Finceye çevrildi. “Mırıl Mırıl Münevver” adlı öyküsü TV filmi olarak çekildi. Özel televizyon kanalları ve radyolara tanıtım programı hazırladı (Işık 2007: 3104). 2006’da Galapera Sanatevi'ni kurarak iyi ve donanımlı yazarlar yetiştirmeyi hedefledi. Atölyesinde edebiyatseverleri, sanata ilgi duyanları bir araya getirerek kültürel ve sanatsal etkinlikler yaptı. Kısa süren evliliğinden Egemen adında bir oğlu oldu. Şimdilerde öykü yazmaya devam eden yazar aynı zamanda yazarlık atölyesindeki faaliyetlerine sürdürmektedir.

Yazma isteğinin çok erken ve çocuk yaşta kendisinde başladığını belirten Sancak, o dönemde okuduğu çocuk kitaplarından ve annesinin şiir defterlerinden epeyce etkilenmiştir. Zaman zaman şiir, öykü yazmaya çabalar ve uydurduğu korku hikâyelerini arkadaşlarına anlatır. Lise yıllarında ise Türk şiirinin ustalarını keşfeder ve onların etkisiyle şiirler yazmaya başlar (Kaya, 2017). Edebiyat dünyasına 80’li yıllardan itibaren yazdığı ve dergilerde yayımlanan şiirleriyle girer. Daha sonra öyküye ve öykü yazmaya ilgi duyan yazarın öyküleri Argos, Adam Öykü ve Varlık gibi dergilerde yayımlanır. Radyo oyunları dinleyerek geçirdiği çocukluk yaşantısının etkisinde kalarak radyo oyunları yazar ve radyofonik oyunları TRT radyolarında oynanır. 2015 yılında Tiyatro Kara Kutu’da yazdığı tek kişilik oyunu yönetir ve oynar. Edebî yaşamını daha çok öykü yazmaya hasreden yazan öykülerinin yanı sıra iki roman kaleme alır. Yazı uğraşını severek devam ettiren Sancak, bir söyleşide yazının kendisi için ne ifade ettiğini “[ö]ğretmek ya da birilerini hizaya sokmak için değil, bir misyon hiç değil. Yazmak hep iyi geldi bana, yazmak can sıkıntımı giderdi, dünyaya katlanmamı kolaylaştırdı diyebilirim. Yazmak bazen yaralarımızı iyileştirebilir, bazen de yeni yaralar açabilir, böyle bir yanı da var. Yazmam yasaklansaydı ölmezdim sanırım ya da deli olmazdım lakin hayat çekilmez olurdu” (Çalışkan Tuğ 2018: 103) cümleleriyle dile getirir. Yazar, bugüne dek süren edebi yaşamına 16 kitap sığdırır. Bu kitaplardan 10'u öykü, 2'si roman vadisinde olup diğer 4 kitabı ise söyleşi, derleme ve antoloji türündedir.

Öykülerinde şiire yakınlaşan bir üslup ve yoğun anlatım ilkesini kavramış bir yazar olarak dikkati çeker. Anlatım biçimleri konusunda birinden ötekine geçişi ustaca yapar (Aytaç 1991: 5). Heyecan, entrika, kurgu çarpıcılığı, insanın yüreğini ağzına getiren bir coşku yoktur öykülerinde ama bir anlatım zenginliği göze çarpar. Kişilerin yaşamlarını ayrıntılı ve dolu bir biçimde ortaya koyar. İnsan ruhunun karmaşasına ve o karmaşanın doğmasına neden olan olayları ustalıkla kurcalayarak okurun iç evrenindeki olanakların arttırılmasına çalışır. Toplumun bir üyesi olan bireyin varlığındaki kıpırtılara ayna tutar, o aynayı benliğinin bütün katmanlarında dolaştırır, saptadığı gelgitleri, kavgaları, yükselme ve alçalmaları öyküleştirir (Buyrukçu 1998: 11). Öykü ve romanlarındaki kişiler hem kendi ayakları üzerinde durmaya çalışan karakterler hem de kırgın, kendi dramı içinde yaşama tutunmaya çalışan, zedelenmiş, kaybedilmiş karakterlerdir. Eserlerinde sıra dışı hayatlar için farkındalık uyandırmaya çalışan Sancak, kurguladığı güçlü karakterlerle insanlara yıkılmamaları gerektiğini sezdirmek ister. Uçurumun kenarında savrulan insanlara hayatın ve yaşamın güzelliklerini göstererek onları hayata bağlamaya çalışır. Bu anlamda yazar kaleme aldığı öykülerle ve romanlarla yaşamdaki sıradanlığın içinden çıkıp olayları ve insanların fark edilmesini sağladığı söylenebilir. Yazma tarzını “Çoğunlukla geceleri, dağınık düzensiz bir yazı masasında, gündelik giysilerimle ekran karşısında, bol sigara içerek, bazen müzik dinleyerek, saatlerce masa başından kalkmadan, metinle, kurguyla, sözcüklerle boğuşarak, lakin bundan büyük keyif alarak yazıyorum” (Çalışkan Tuğ 2018: 102) şeklinde ifade eder.

Jale Sancak’ın ilk öykü kitabı Bu Gece Pera’da 1989’da Can Yayınları tarafından yayımlanır. İlk öykülerinde şiirsel bir anlatımı ve yoğun bir anlam dikkat çekmektedir. Bu anlamda öykülerde nazım ve nesir iç içe geçmiştir. Aynı zamanda öykülerde kültürel çatışmanın izleri olduğu gibi kültürel birleşmenin de yansımaları vardır. İkinci öykü kitabı 1990’da Aynadaki Yüzler, üçüncü öykü kitabı 1993’te Bahçedeki Tuhaf Adam adlarıyla yine Can Yayınları arasında çıkar. İki kitapta da yazar, ilk kitaptaki öykü anlayışını sürdürür. Öyküler şiirsel, yumuşak, samimi, duygu yüklü anlatımı ve incelikli diliyle dikkati çeker. Dördüncü öykü kitabı Ansızın Gelen ise 1990’da Sel Yayıncılık aracılığıyla okurla buluşur. Bu kitabı aynı yayınevinden çıkan Hayatın Bu Yakası (1999), Aşkla Dayanmak (2000) adlı öykü kitapları takip eder. Her üç kitaptaki öykülerde yazar genel olarak yine şiirsel bir üslupla sokakta her gün aralarında yaşadığımız, dikkat etmediğimiz insanların görünenin ötesindeki hayatlarına, savruluşlarına ve tutunma çabalarına yer verir. Belirgin bir mekân kurgusu içinde kaybeden, hiçliğin, yokluğun karşısına rüyalarını gizlediklerini, tuttuklarını koyan, korkulardan kurtulmak için düşlere sığınan insanları sevgi değeri içinde anlatır. Kahramanların duygu ve düşüncelerinin sürekli akıp gitmesine izin vererek okurunu âdeta sarsar. Bu kitaplardan Aşkla Dayanmak 2001 yılında Haldun Taner Öykü Ödülü’ne değer görülür. Yazar bir süre sonra Doğan Kitap’tan İstanbul’un başta Surdibi olmak üzere kıyıda köşede kalmış mahallelerini, Galata meyhanelerini, Kuzguncuk ve Beyoğlu’nun arka sokaklarını ve kendi halinde yaşayan hayatları anlattığı Surdibi’nde Çilingir Muhabbeti (2002) ile umarsız, umutsuz bekleyişler içinde olan ve yaşamın kıyısında bin bir güçlükle hayata tutunmaya çalışan terk edilmiş kadınların hayatlarını öyküleştirdiği Sürgün Melekler (2004) adlı eserlerini yayımlar. Yazarın 2009’da Turkuvaz Kitap’tan Tanrı Kent ve Yitik Şarkılar ile Hep Kitap’tan Belki Yarın adlı öykü kitapları çıkar. Ayrıca yazar, ilk üç öykü kitabındaki öyküleri Doğan Kitap aracılığıyla Üç Aşk: Toplu Öyküler (1989-1993) adıyla bir araya getirir.

Sancak’ın öykü kitapları dışında iki romanı bulunmaktadır. Bu romanlardan ilki Fırtına Takvimi adıyla 2013’te Kırmızı Kedi Yayınevi’nde yayımlanmıştır. Sancak’ın öykülerindeki gibi yaralı, parçalanmış, kırgın karakterler etrafında dönen romanda her biri kendi dramı içinde yaşama tutunmaya çalışan ve Yelnehir’de yolları kesişen, kederleri birleşen bir avuç insanın hikâyesi anlatılmaktadır. Roman 2014 yılında “Duygu Asena Roman Ödülü”ne değer görülmüştür. Yazarın ikinci romanı Uyanan Güzel ise 2017’de Hep Kitap yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Romanda o günün güncel olayları ve toplumsal koşulları çerçevesinde kadının değeri ve değersizliği üzerinde durulmuştur. Ayrıca eser, 2018’de “Attila İlhan Roman Ödülü”ne layık görülmüştür.

Bununla birlikte Jale Sancak’ın öykü ve roman dışında antoloji, derleme ve söyleşi türünde dört kitabı vardır. Bunlardan ilki, çeşitli sanatçıların İstanbul’a dair yazdıklarının bir araya getirildiği ve 2004’te Öykü Kenti Dinlemek adıyla Doğan Kitap’ta yayımlanan bir derleme çalışmasıdır. Yazarın açık radyoda, tiyatro üzerine tiyatro sanatçılarıyla yaptığı sohbetleri bir araya getirdiği Yaşamdan Sahneye 2005 yılında Doğan Kitap’tan çıkar. Türk tiyatrosunun önemli 19 isminin tiyatro geçmişleri, tiyatroyla ilgili görüşleri ve o günün tiyatro algısıyla ilgili değerlendirmeleri kitapta yer bulur. Yazarın Türk edebiyatının önde gelen öykücülerinden seçtiği İstanbul’a dair öyküleri İstanbul Öyküleri Antolojisi adıyla 2009’da İkaros Yayınları tarafında yayımlanır. Son olarak Sancak, 2011’de on iki gençle yaptığı ve onların hayata, geleceğe nasıl baktıklarını, beklentilerini, umutlarını, umutsuzluklarını göstermeye çalıştığı söyleşileri Burada Mutlu Değilim Gençler Bildiğiniz Gibi Değil adıyla Kırmızı Kedi Yayınevi aracılığıyla okurlarıyla buluşturur.

Jale Sancak, her öyküsünde farklı bir kurgu anlayışı ve anlatım biçimleriyle okurun karşısında çıkar. Kendine özgü zarif, ince bir öykü dili geliştirir. Düz yazının içinde imgelerle ve sembollerle yüklü yer yer kapalı bir anlatımı benimser. Aynı zamanda düz yazı ile şiirsel aktarımı ustalıkla bir arada kullanır. Bu anlamda insan ruhunu etkileyen ve benliğini sarıp sarmalayan sıcak öykülere imza atar. Kahramanlarını belli bir mekân içinde konumlandırarak onları özel bir coğrafyaya, ortama göre psikolojik yönlerini de hesaba katarak anlatır. Bataklığın yuttuğu hayatları, hep aynı rüyayı gören kadınları, düşlerinde mutlu olan kızları, kırık aşkları ve hayatları, yaşamın kıyısında gezinen hayatları, karşı kıyıya ulaşmak için ölümü göze alanları, yalnızlık ve kimsesizlik içindeki sürüp giden yaşam hikâyelerini, garip yolcuları, geceye sığınanları farklı bakış açılarıyla öykülerinde anlatmıştır. Sancak romanları da öykülerinin bir tür genişletilmiş hâli olup aynı sanatsal duyarlılıklarını o türdeki eserlerinde de gösterir. Bir yazarın kendine ait özel sözlüğü olmasına inan Sancak, kelimelerin herkes için özel olması gerektiğine inanır ve çağrışım değeriyle sözcükleri kullanır. Öte yandan yazma serüveninde birçok isimden bir şeyler öğrendiğini söyleyen yazar, özellikle Türk edebiyatında 50 kuşağı öykücülerini okuduğunu, İtalyan ve Latin Amerika edebiyatından kimi yazarları takip ettiğini belirtir. Etkisinde kaldığı yazarları da “Tabii Sait Faik, Attila İlhan, Sevim Burak, Edip Cansever, Bilge Karasu, Leyla Erbil, Ferit Edgü, Selim İleri, Peride Celal isimlerini sayabilirim öncelikle. Onlardan ve yazdıklarından, yazmakla ilgili çok şey öğrendim” (Çalışkan Tuğ 2018: 103) diyerek ifade eder.