Madde Detay

Asıl adı Kara Abdâl Süleymân Şemsî Dede'dir. Mürşidi evvelâ Sem’î, sonra Nûrî, daha sonra Şemsî ve Abdâl mahlasını verdi. 1244/1828 Ramazan'ında Konya’da doğdu. Âşık Osmân namında bir zatın oğludur. Yazın, babasının koyunlarıyla meşgul olur, kışın mektebe devam ederdi. Maddi durumu eğitimini tamamlamasına engel oldu. 1259/1843-44’te Şems-i Tebrizî dergâhında süpürgeciliği seçti. Türbedâr Kaygusuz Abdâl, kendisini elifbadan başlattı. Kur’an-ı Kerim’i hatmettirdi ve akaid-i diniye eğitimi verdi. Dört sene terbiyesine özen gösterdi. Mürşidi Abdal Mehmed Sûdî Dede’nin de hizmetinde bulundurdu. 1260/1844-45’te hilafetname verdi. İnâbe aldığı Kaygusuz Dede ona Şems-i Tebrîzî’ye izâfen “Şemsî” mahlasını verdi. Mevlana Dergahı’nda çile çıkarıp hilafet aldıktan sonra Sultan Divânî Dergâhı’na hizmet ve ilim tahsili için Afyon Karahisar’a giderek dört yıl burada kaldı. Daha sonra Bursa ve İstanbul’daki ziyaretgahları dolaştı (Kara 1997: 49).  Dervişlere Mesnevî okuttu. 1870’te Horasânî Ali Dede’nin vefatı üzerine meşihatla Aydın Güzelhisarı’nda onun dergâhına gönderildi. Burada irşadla meşgul iken Girit’teki Hanya Mevlevîler’inden gelen davet üzeine 1872’de Hanya’ya gitti ve ailesiyle oraya yerleşti. 5 Temmuz 1880’de açılan Hanya Mevlevîhânesi’nin inşasında büyük hizmetleri oldu. 1272/1855-56'da evlenen ve üç oğlu olan Şems, 23 Zilhicce 1303/21 Eylül 1886’da Hanya’da  vefat etti. Mevlevihanedeki türbesine defnolundu. 1924 nüfus mübadelesinde dergâhın bazı eşyası ve hazirede yatan diğer şeyhlerin naaşlarıyla beraber Kara Şemsi’nin naaşı da önce İzmir Mevlevîhânesi haziresine, onun yıkılması üzerine Balçova Mezarlığı’na nakledildi.

Yaşadığı müddetçe meşihatı ve mesnevihanlığı kendine meşrut kılan Süleyman Şemsî Dede, büyük oğlu Mehmed Şemseddin Efendi’yi mesnevihanlık ve mürşitlik, ortanca oğlu Hasan Hüsnü Efendi’yi mütevellilik, küçük oğlu Hüseyin Ârif Efendi’yi de Mesnevî okumak ve müderrislikle görevlendirmiştir. Diğer dergah hizmetleri ise şunlardır: Kârilik, aşırhanlık, na’thanlık, sersemâzenlik, serkudümzenlik, serneyzenlik, defzenlik, duâgûluk (Kara 1997: 50).

Dinî ve tasavvufî manzumeler yazan, Nûrî, Şemsî, Sem’î, Niyâzî, Abdal mahlaslarını kullanan Kara Şemsi’nin Türkçe ve Farsça manzumelerinin bulunduğu divanı Hüseyin Ârif tarafından Tuhfetü’l Mesnevî alâ hubbi’l-Haydarî ve Divânçe-i Kara Şemsî adıyla, başında Girit vilayeti mutasarrıfı İbrahim Şerif Efendi’nin bir takriziyle birlikte yayımlanmıştır (İstanbul H.1305).

Divanının baştan on altı sayfalık kısmında Farsça manzumeler, geri kalan kısmında ise kırk altısı gazel olmak üzere toplam seksen dört manzume bulunmaktadır. Farsça kısmındaki münâcât, na’t, methiye ve mersiyelerle Türkçe kısmındaki kaside, tarih, murabba, şarkı ve gazel türünde manzumelerin toplam beyit sayısı 1040’tır. Divanının başında ayrıca müellif hakkında bilgi vardır (Uçman 2001: 366).

Celepoğlu, Ayşegül (2013). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. V. Ankara: AKM Yay.

Ergun, S. Nüzhet (1936). Türk Şairleri I. İstanbul: Suhulet Basımevi. 

İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergah Yay. 

Kara, Mustafa (1997). “Hanya Mevlevihanesi”, İslam Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 49-51.

Uçman, Abdullah (2001). “Kara Şemsi”, İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 366.

Yazıcı, Tahsin. “Abdâl Qara Semsi”, El2. C.I 174.

“Abdal, Kara Şemsi” (1977). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. I. İstanbul: Dergâh Yay. 9.

Gazel

Baht-ı nâ-yâverimiz hâne vü hân gezdiriyor

Raht-ı âsâyişi her cây u mekân gezdiriyor

Herkesin nahnu kasemnâ de olan rızkı bugün

Dagılup sâhibini âb ile nân gezdiriyor

Hâne-berdûş-ı cihân olduk ise biz ne elem

Gör şu kanbur felegi bâr-ı girân gezdiriyor

Câhili nâz ile besler felek-i dûn-perver

Âkıli hasret ile bî-leb-i nân gezdiriyor

Men’eder halkı harâmdır diyerek câm-ı meyi

Sâfi bak zîr-i begalde ne yamân gezdiriyor

Kalma sûrette sakın sîretine eyle nazar

Bu vücûd içre seni sırr-ı nihân gezdiriyor

Kû-be-kû der-be-der Abdâl gibi keckül-gerdân

Nân seni gezdirirse nânı da cân gezdiriyor

Celepoğlu, Ayşegül (2013). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. V. Ankara: AKM Yay. 2264.