Madde Detay
MUÎDÎ
(d. ?/? - ö. 994/1585/86)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Üsküp yakınlarındaki Kalkandelen kasabasındandır. Asıl adı bilinmeyen şairin Muîdî mahlasını seçmesi hususunda kaynaklarda farklı bilgiler mevcuttur. Kimi kaynaklarda Muîd-zâde diye bilinen birinin oğlu olduğu için, kimilerinde Zenbilli Ali Çelebi’ye muid olduğu için, kimilerinde de babası muid olduğu için bu mahlası aldığı iddia edilmektedir. Medrese eğitimini tamamladıktan sonra kazasker Mîrîm Çelebi’den mülazım oldu. II. Bayezıd devrinde müderrislik yaptı. Kanunî devrinde hacca gittikten sonra Mısır’da ikamet etmeye başladı ve orada beytülmâl kâtibi olarak görev yaptı. Mehmed Süreyya’ya göre Kanunî devrinde, Nail Tuman’a göre 994/1585/86 tarihinde Mısır’da öldü. Aynı yerde medfundur.
Eserleri: 1. Dîvân. Bilinen tek nüshası Fransa Milli Kutuphane Türkçe Yazmalar Gaulmin/Regius 13174’te kayıtlı olup 120 varaktan oluşmaktadır. Eser, doktora tezi olarak (Tanrıbuyurdu 2012) hazırlanmıştır. 2. Hamse. Kaynaklara göre Muîdî “Hamse” sahibi bir şairdir. Latîfî “Cevâb-ı Penç Genc’i ve kütüb-i seb’ası” olduğundan söz etmektedir. Bu ifadeden yedi eseri olduğunu, bunların beşinin Nizâmî’nin Penç Genc’ine nazire olarak yazıldığı anlaşılmaktadır. Husrev ü Şîrîn, Vâmık u Azrâ, Şem’ ü Pervâne ve Gül ü Nevrûz mesnevileri kaynaklarda ismi geçen eserleridir. Latîfî’nin sözünü ettiği “Kütüb-i Seb’a”sının geri kalanlarının adları bilinmemektedir. Bu mesnevilerden elimizde sadece Şem’ ü Pervâne’nin nüshaları bulunmaktadır (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 2255; Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Manzum 1193; İngiltere Milli Kutuphanesi Turkce Yazmaları Or. 19450). Şem’ ü Pervâne üzerine bir yüksek lisans tez çalışması (Kara 2009) yapılmıştır. Âşık Çelebi, Vâmık u Azrâ’nın Mahzenü’l-esrâr bahrinde olduğu belirtmektedir. Latîfî, Şem’ u Pervane’den övgüyle bahseder. Gül ü Nevruz’un ise şairin zamaneden şikâyetine ve hasbihaline dair olduğunu kaydeder. Gelibolulu Âlî, Vamık u Azra’sı ve başka mesnevilerinin bulunduğunu belirtir. 3. Miftâhü’t-teşbîh. Teşbîh sanatı hakkında bilgi veren bir risaledir. Eser muhteva değerinden ziyade bizde belâgata dair yazılan en eski kitaplardan biri olması bakımından önemlidir. İsmail Erünsal, müellifi Muîdî olan bu eserin de Kalkandelenli Muîdî’ye ait olabileceğini belirtmektedir (Erünsal 1988: 219). Muîdî, tezkirelerde çok yazan, sade ve açık dilli, orta derecede bir şair olarak değerlendirilmektedir. Ahdî, şairin özellikle murabba’, muaşşer, tahmis ve tesdis tarzında beğenildiğini söyler. Latîfî ise şiirlerinden takdirle bahsetmez. Nazire mecmualarında çokça şiirinin yer alması Muîdî’nin devrinde gördüğü ilgi ve kabulün de bir işareti sayılır. Şairin Pervâne Bey Mecmuası’nda 59, Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-nezâ’ir’inde ise 61 şiiri bulunmaktadır.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Aslan, Üzeyir (2009). “Mu'îdî'nin Necâtî'ye nazireleri”. Turkish Studies=Türkoloji Araştırmaları, Prof. Dr. Meserret Diriöz Hatırasına (4/2): 29-78.
Büyük Türk Klâsikleri (1986). C. 4. İstanbul: Ötüken Yay. 46-47.
Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.
Çavuşoğlu, Ali (çev.) (1999). Gibb, E. J. Wilkinson, Osmanlı Şiir Tarihi (A History of Ottoman Poetry). C. 2. Ankara: Akçağ Yay.
Erünsal, İsmail E. (1988). “Mu’idi’nin Miftahu’t-Tesbih’i”. Osmanlı Araştırmaları .(VII-VIII): 215-272.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane, Yz. A. 679, vr. 101a.
Kara, Nihal (2009). Kalkandelenli Mu'îdî'’nin Şem ü Pervâne Mesnevîsi. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Köksal, M. Fatih (2006). “Muîdî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: AKM Yay. 423.
Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
“Muîdî” (1986). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Dergâh Yay. 436.
Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Nu. 406, vr. 3a, 3b, 4b…
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi, Es’ad Ef. Nu. 3871, vr. 99b
Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul: Matbaa-i Âmidî.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
Şemseddîn Sâmî (1316). Kâmûsu’l-A’lâm. C. 6. İstanbul: Mihrân Matbaası. 4335.
Tanrıbuyurdu, Gülçin (2012). Muîdî, Dîvân (Metin-Çeviri). Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
Tatçı, Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro Yay.
Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rıfat Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. İstanbul: MEB Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSALYayın Tarihi: 13.01.2014Güncelleme Tarihi: 31.10.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Sînemüñ her cânibi kim pür-cüdâlık dâgıdur
Lale-i derd ile zeyn olmış mahabbet dagıdur
Mest ü rüsvây oldugum ayb itme sûfî kim yine
Tâze gül devrânı zâr u mübtelâlık çagıdur
Cân halâs itmek olur mı ışk meydânında kim
Âteş-i âhum yalıñ yarıklu dilsüz yagıdur
Göz bıñarında akup yaşum dükenmezse n’ola
Kimse kandan geldügin bilmez belâ ırmagıdur
Kaddüñ üzre ârızuñ ey hûr-ı gül-ruh fi’l-mesel
Sidre üstinde açılmış tâze cennet bâgıdur
Kimse rahm itmez ölürsem ben garîb üftâdeye
Aglayup yanan hemîn eşkümle bagrum yagıdur
Dîde mülkinde Mu’îdî kondı sultân-ı hevâ
Her habâb-ı eşküm anuñ bir kızıl otagıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.620)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 13.01.2014Güncelleme Tarihi: 31.10.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Sînemüñ her cânibi kim pür-cüdâlık dâgıdur
Lale-i derd ile zeyn olmış mahabbet dagıdur
Mest ü rüsvây oldugum ayb itme sûfî kim yine
Tâze gül devrânı zâr u mübtelâlık çagıdur
Cân halâs itmek olur mı ışk meydânında kim
Âteş-i âhum yalıñ yarıklu dilsüz yagıdur
Göz bıñarında akup yaşum dükenmezse n’ola
Kimse kandan geldügin bilmez belâ ırmagıdur
Kaddüñ üzre ârızuñ ey hûr-ı gül-ruh fi’l-mesel
Sidre üstinde açılmış tâze cennet bâgıdur
Kimse rahm itmez ölürsem ben garîb üftâdeye
Aglayup yanan hemîn eşkümle bagrum yagıdur
Dîde mülkinde Mu’îdî kondı sultân-ı hevâ
Her habâb-ı eşküm anuñ bir kızıl otagıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.620)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 31.10.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Sînemüñ her cânibi kim pür-cüdâlık dâgıdur
Lale-i derd ile zeyn olmış mahabbet dagıdur
Mest ü rüsvây oldugum ayb itme sûfî kim yine
Tâze gül devrânı zâr u mübtelâlık çagıdur
Cân halâs itmek olur mı ışk meydânında kim
Âteş-i âhum yalıñ yarıklu dilsüz yagıdur
Göz bıñarında akup yaşum dükenmezse n’ola
Kimse kandan geldügin bilmez belâ ırmagıdur
Kaddüñ üzre ârızuñ ey hûr-ı gül-ruh fi’l-mesel
Sidre üstinde açılmış tâze cennet bâgıdur
Kimse rahm itmez ölürsem ben garîb üftâdeye
Aglayup yanan hemîn eşkümle bagrum yagıdur
Dîde mülkinde Mu’îdî kondı sultân-ı hevâ
Her habâb-ı eşküm anuñ bir kızıl otagıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.620)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Sînemüñ her cânibi kim pür-cüdâlık dâgıdur
Lale-i derd ile zeyn olmış mahabbet dagıdur
Mest ü rüsvây oldugum ayb itme sûfî kim yine
Tâze gül devrânı zâr u mübtelâlık çagıdur
Cân halâs itmek olur mı ışk meydânında kim
Âteş-i âhum yalıñ yarıklu dilsüz yagıdur
Göz bıñarında akup yaşum dükenmezse n’ola
Kimse kandan geldügin bilmez belâ ırmagıdur
Kaddüñ üzre ârızuñ ey hûr-ı gül-ruh fi’l-mesel
Sidre üstinde açılmış tâze cennet bâgıdur
Kimse rahm itmez ölürsem ben garîb üftâdeye
Aglayup yanan hemîn eşkümle bagrum yagıdur
Dîde mülkinde Mu’îdî kondı sultân-ı hevâ
Her habâb-ı eşküm anuñ bir kızıl otagıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.620)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Meslek | Görüntüle |
12 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | BÂLÎ, Rumelili Bâlî Çelebi, Kalkandelenli Bâlî Çelebi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | NÂLÎ, Nâlî Nu'mân Efendi, Kalkandelenli | d. ? - ö. 1849 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | KÂŞİFÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |