Madde Detay
Abdülhaluk Uygur
Uygur
(d. 1901 / ö. 13 Mart 1933)
şair
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Doğu Türkistan’a bağlı Turfan kasabasının Bagrı köyünde zengin bir tüccar ailesinde doğar. İlk tahsilini aynı köyde yapar ve bu sırada Arapça ve Farsça öğrenir. Sonra Turfan’da bulunan bir Çin okulunda Çince, daha sonra Karaşehir’deki bir Moğol Okulunda Moğolca öğrenir. 1916 yılında büyük babası Mahsum Hacı ile birlikte ticaret için Rusya’ya gider ve Şemey (Bugünkü Smplatniski) şehrinde kalıp Rusça öğrenir. 1923 yılında Mahsut Muhiti ile birlikte ikinci kez Sovyetler Birliğine gidip üç sene kalır ve ilim tahsil eder. 1926 yılında memleketine döndükten sonra ilmi yaymak ve bu suretle halkı uyandırmak amacıyla Turfan‘da okullar açar. Matbaa kruma girişiminde bulunur. 1931 yılında milli ayaklanmayı organize etmek üzere 17 kişiden oluşan bir örgüt kurar. 1932’de arkadaşlarıyla birlikte ayaklanmaya hazırlanırken hainlerin ihbariyle tutuklanıp Çin valisi Şing Şısey tarafından 13 Mart 1933 tarihinde şehit edilir.
Abdullah Tukay’ın “Bézné Orınsız Yamanliylar“ başlıklı şiirinden esinlenerek yazıldığı anlaşılan bu şiirde, toplumdaki rüşvet, açgözlülük, çekemezlik, yolsuzluk, yalakalık, cehlet gibi illetleri dile getirmiş ve acımasızca eleştirir. Bunun dışında yine “Uyan”, “Açıl”, “Gezep ve Zar” (Gazap ve Zar), “Uygur Kızı”, “Körüngen Tağ Yirak Emes” (Görnen Dağ Uzak Değildir), “İstemes” gibi ünlü şiirleri bulunmaktadır. Şiirlerinde beyit, gazel, müseddes, muhammes, murabba ve dörtlük gibi nazım şekillerini kullanmıştır. Ancak şiirler uzun bir zaman sonra halkın ağzından toplandıkları için vezin ve durak yapısı bakımından zaman zaman düzensizlik göstermektedir. Atasözü, deyim ve mitolojik motiflerden ustlıkla yararlanmıştır. Bununla birlikte sembolizmden yararlanmayı da ihmal etmemiştir. Şiirlerinde kullandığı şum pelek “uğursuz felek“ , yalmavuz “canavar, dev“, eyik “ayı“, kavan “domuz“, kağa “karga“, kara bulut kara güçleri sembolize ederken, yar, bahar, aftap, çirağ, gül-çiçek, bulbul kelimeleri vatan, millet, özgürlük ve sadakatı sembolize etmektedir.
Kaynakça
Abdulhalık Uygur Şe’irliri, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi, 1987.
Azat Sultan, Bügünki Zaman Uygur Edebiyatı Toğrisida, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi, 1997.
Bügünki Zaman Uygur Edebiyatı Luğiti, Keşker Uygur Neşriyatı, Kaşgar, 1998
Uygur Edebiyat Tarihi 3, Milletler Neşriyatı, Beijing, 2006.
.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. ALİMCAN İNAYETYayın Tarihi: 19.11.2018Güncelleme Tarihi: 25.10.2020
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 19.11.2018Güncelleme Tarihi: 25.10.2020
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 25.10.2020
İlişkili Maddeler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | KİSSÛRÎ | d. 1717 - ö. 1827 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Halide Nusret Zorlutuna | d. 1901 - ö. 10 Haziran 1984 | Doğum Yılı | Görüntüle |
3 | Vâ-Nû Vâlâ Nurettin | d. 1901 - ö. 9 Mart 1967 | Doğum Yılı | Görüntüle |
4 | Ziyaettin Fahri Fındıkoğlu | d. 1901 - ö. 16 Kasım 1974 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İsak Ferera | d. 1877/1883 - ö. 7 Mart 1933 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | Aliasgar Kemal | d. 25 Aralık 1878 - ö. 16 Haziran 1933 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | ZEFİL NECMİ (KÜÇÜK ÂŞIK), Mehmet | d. 1870 - ö. 1933 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Nigar Refibeyli | d. 29 Haziran 1913 - ö. 9 Ekim 1981 | Meslek | Görüntüle |
9 | Şaban Mahmudoğlu Kalkan | d. 1938 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
10 | İlhami Kul | d. 07 Mayıs 1964 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Mirza Fethali Ahund-zâde | d. 1812 - ö. 10 Mart 1878 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | Mehemmed, Ağa Şahtahtlı | d. 1846 - ö. 12 Aralık 1931 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | Todur Angeli | d. 24 Ekim 1935 - ö. 2014 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Nermi Uygur | d. 15 Ocak 1925 - ö. 21 Şubat 2005 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | PRATYA ŞİRİ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
16 | ÇISUYA TUTUNG | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |