Madde Detay

Asıl adı Arif’tir. Diğer isminin “Himmet” olduğu sadece bir kaynakta ifade edilmektedir (Deniz 2012: 9,11). 1811 yılında, Kayseri’nin İsaağa Mahallesi’nde doğmuştur. Ahmet Şükrü Esen’e ait defterlerden birinde Çifteönü Mahallesi’nden olduğu belirtilmektedir (AŞE XXII: 6). Mahalle mektebini bitirdikten sonra bir müddet medreseye devam etmiştir. Hacca gittiği için ‘Hacı Himmetî’ olarak da tanınmıştır. Ailesi hakkında kaynaklarda fazla bilgi bulunmamakla birlikte, Kayserili Âşık Vahdetî’nin kızı Fatma Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten Hamel adında bir oğlu dünya gelmiştir. Çok genç yaşlarda ‘âşıklık geleneği’ne dâhil olmuş ve geçimini de bu geleneğe bağlı olarak sürdürmüştür (Deniz 2012: 9-14; Kalkan 1988: 50; Satoğlu 1970: 65). Rasim Deniz’e göre bir süre derebentlik görevinde bulunmuştur (Deniz 2012: 11). Bir dedikodu yüzünden Kayseri’yi terk eden Himmetî, uzun yıllar herkesten habersiz Aydın ve çevresinde yaşamını sürdürmüştür. Kardeşleri tarafından bulunarak Kayseri’ye getirilmiş ve 1891 yılında burada vefat etmiştir (Kalkan 1988: 50).

Himmetî’ye ait şiirlerin çoğu muhtelif cönk ve mecmualar ile Kayserili araştırmacıların eserlerinde bulunmaktadır. Rasim Deniz, henüz yayımlamadığı eserinde yirmi sekizi hece ölçüsüyle, yirmisi aruz ölçüsüyle olmak üzere Himmetî’ye ait kırk sekiz şiirinin bulunduğunu ifade etmektedir. Ayrıca, hece ölçüsüyle yazılanların koşma; aruz ölçüsüyle yazılanların ise divan, semai ve kalenderî tarzında olduğunu bildirmektedir (Deniz 2012: 14). Himmetî’ye ait şiirlerin bulunduğu en önemli kaynaklar, Ahmet Şükrü Esen ile Fahri Bilge’ye ait defterlerdir. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Pertev Naili Boratav Kütüphanesi arşivinde yer alan Ahmet Şükrü Esen’e ait defterlerde çeşitlenmeleri ile birlikte yirmi iki adet koşma şeklinde şiiri bulunmaktadır. Fahri Bilge defterlerinde ise, on altı koşma, üç gazel ve bir müseddes olmak üzere yirmi şiiri bulunmaktadır (Çapraz 2008: 89).

1304/1886 yılında Nevşehir Ürgüp’te kendisiyle görüşen hattat ve şair olan Ürgüplü Nuri Gökaşan, Himmetî’yi hazır-cevap bir zat olarak tanıtmaktadır (AMŞK: 276). On iki telli saz çalan ve geçimini sazıyla ve sözüyle temin eden Himmetî, gezgin bir âşıktır. Satoğlu’nun da ifade ettiği gibi ‘kalenderâne bir ruh içerisinde’ (Satoğlu 1970: 65) terennüm ettiği şiirlerinde tasavvufi bir eda hâkimdir. Mahallî klasik bir şair olan Himmetî’nin şiirlerinde mahallî tabirlere, Arapça ve Farsça kelimelere ve tasavvufi remizlere sıkça rastlanılır. Nasihat-âmiz bir söyleyişe sahip olan Himmetî’nin şiirlerinde doğal ve içten bir ifade tarzı vardır. Şiirlerinde aşk, sevgi, tasavvuf, yer ve güzel tasviri gibi konuları işlemiştir. Mevcut şiirlerinde daha çok koşma şeklini tercih eden Himmetî, aruz ölçüsüyle söylediği şiirlerinde ise gazel, divan, semai, kalenderi, müstezad ve müseddes nazım şekillerini kullanmıştır.

Şiirlerinden bazıları daha sonra türkü/bozlak formuna dönüşen Himmetî’nin “Bir gün olur mehrilcana uğrarsın” adıyla tanınan koşması, Atatürk’ün 1934 yılında Kayseri’ye gelişinde Kayseri’nin meşhur bağlama üstadlarından Edhem’in İsmâil tarafından söylenmiştir (Kalkan 1988: 50; Satoğlu 1970: 65; Satoğlu 2002: 167).

AMŞK: Nuri Gökaşan, [Defter]. “Anadolu Millî Şiirler Külliyatı”. Defterin fotokopisi Erhan Çapraz’ın arşivindedir.

AŞE XXII: “Ahmet Şükrü Esen Defterleri”. 22 numaralı defter. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Pertev Naili Boratav Arşivi.

Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay.

Deniz, Rasim (2012). “Kayserili Himmetî”. Çıngı Dergisi 2 (12): 9-14.

Kalkan, Emir (1988). Çağlar Boyunca Kayseri Şairleri. Kayseri: Kayseri İli Özel İdare Müdürlüğü ve Kayseri Belediyesi Birliği Yay.

Satoğlu, Abdullah (1970). Kayseri Şairleri. Ankara: As Matbaası.

Satoğlu, Abdullah (2002). Kayseri Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Koşma

Hâlime rahmetmez sadâkatsiz yâr

Bir gün hâl-i perîşâna uğrarsın

Hakkında arzuhâl yazmışlar ağyâr

Yanılırsın bir belâya uğrarsın

Ziyân gelmez asılzâdeden kaçma

Yardımcın Allah’tır doğrudan şaşma

Her yüze gülene sırrını açma

Korkarım ki bir ziyâna uğrarsın

Himmetî der güzel sevmek sevaptır

Âkil isen düşünerek cevap ver

Düşün evvel âhir yerin türaptır

Bir gün olur mehrilcâna uğrarsın

Satoğlu, Abdullah (1970). Kayseri Şairleri. Ankara: As Matbaası. 66.

Koşma

Ben gönlümü bir cânâna bend ettim

Haşre kadar ismim sormamasına

Yemin ettim kasem ettim and ettim

Nâ-merd çeşmesinden kanmamasına

Sorarlarsa bizi muhabbetliyiz

Derd ü gamdan yana kasâvetliyiz

Nahn ü kasemnâda kontratliyiz

Başımıza devlet konmamasına

Himmetî dâimâ zikret Mevlâ’yı

Arasında fark et nokta-i bâyı

Kasemnâ levhine verdim imzâyı

Ahd ü mîsâktan dönmemesine

Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 162-163.