Madde Detay
ABDULLAH MÂHİR EFENDİ
(d. ?/1649 - ö. ?/1710)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Bosna’da doğmuş olmasına rağmen Antep’e büyük hizmetleri oldu Sultan II. Mustafa dönemi şairlerindendir. Babası Şeyh Hacı Beşir, dedesi Şeyh Muhiddin ve büyük dedesi Veliyyüddin namı ile tanınan bir âlimdir. Bosnalı şair Alaeddin Sabit Efendi‘nin akrabalarındandır (Arslan 1994: 152). Uşşakîzâdelerden Kazasker Seyyit Abdullah Efendi'nin kızıyla evlendi. Oğlu Seyyit Mustafa Şakir ve torunu Abdullah bin Mustafa’dır. İlk tahsilini memleketinde tamamladıktan sonra 1091/1651 yılında İstanbul‘a gelerek Şabanzâde Mehmed Efendi‘den mülazım oldu. 1106/1693 yılında İvaz Efendi Medresesi'ne müderris oldu 11 06/1694’de Şah Kulu Medresesi‘ne ve 1107/1695 yılında Molla Gürânı Medresesi’ne geçti. 1695’de Minkarî Medresesi’nde göreve başladı, 1697 yılında Süleymâniye Medresesi'ne görevlendirildi. Bu medresede görevde iken 1109/1697’de Selanik Mevleviyeti verildi, orada 14 ay kaldıktan sonra kendisine 1111/1699 Şabanında Edirne payesi verildi. Bir sene sonra azledildi, akabinde 1115/1703 Rebiülahirinde Biga kazası arpalık verildi; aynı sene Şevvalinde Cisr-i Ergene kazası eklendi, 1116/1704 Recebinde Mekke kazası verilmesi üzerine oraya gitmek istemedi; fakat işlemler süratlendirildi; ama İstanbul’a gelemeyerek kendini Rodos’ta buldu (Erdem, 1985: 222). Rodos arpalık olarak verildi ve orada mecburi tutulması emredildi. Bir süre dolaştıktan sonra Kayseri Mevleviyetine gönderildi, akabinde 1121 /1709’da Ayıntap kazasına naklolundu. Mahir Efendi, II. Mustafa’ya takdim ettiği kaside ve medhiyelerle göze girerek kısa zamanda yükseldi. Antep’e en büyük hizmetini Sacur Suyu’nu getirtmekle yaptı. Nabî’nin,
Diyâr-ı Ayntâbı cûy-ı Sâcûr eyledi ihyâ (1122/1710)
tarih mısraından da anlaşıldığı gibi Mâhir Efendi, Sacur Suyu'na yeni bir mecra kazandırarak Antep’e getirdi. Sacur ile buna yakın Battal Höyük Pınarı'ndan çıkan suyu birleştirerek şehrin kastel, camii, havuz ve kuyularına taksim ettirdi (Dağlıoğlu, 1939:72). Mâhir Efendi, 1122/1710’de, Beliğ’e göre ise (Abdülkadiroğlu, 1999:373) 1121/1709-1710 yılında Antep’te 63 yaşında iken vefat etti ve Mevlevîhâne’ye gömüldü (Arslan 1994:152). Mecelletü’n-Nisâb’da 1122 senesi Şaban ayının 12 günü doğuştan beri mübtela olduğu nikriz hastalığından vefat ettiği yazılıdır (Mecelletü'n-Nisâb (ty): 382).
Mahlası Mâhir'dir. Mahir Efendi’nin Divan’nın dört nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphanesinde (Lala İsmail Efendi, 482) ve İstanbul Üniversite Kütüphanesi’nde (T.744, T.759/1 ve T.4666/1) bulunmaktadır. Mahir Efendi’nin mürettep divanında 31 kaside, 253 gazel, 14 tarih, 17 kıta, 5 rubai, 2 muhammes, 21 müseddes, 2 tahmis, 1 muaşşer, 1 terkib-i bend, 1 matla, 3 beyit, 5 mesnevi bulunmaktadır. Divanın içinde teşekkürname adlı bir eseri daha vardır. Müseddes nazım şekliyle Sultan II. Mustafa’nın cülusunun anlatıldığı manzume 30 bentten meydana gelmektedir (Kayhan 1999: 7).
Mâhir’den bahseden kaynaklar ondan övgüyle söz etmektedirler. Râmiz Adâb-ı Zürefâ’sında “Mürettep ve mükemmel divanı ve zarif gazelleri vardır” dedikten sonra şiirlerinden örnekler sunar (Erdem 1985: 222). Şeyhî Mehmed, Vakâyiü’l-Fuzâlâsı’nda “Şiir ve inşâya kâdirdür. Mecmuâ-i fevâîd ü nevâir hoş-tab pâk-nejâd nîk-nefes ü derviş-nihâd idi.” der (Özcan 1989:322).
Kaynakça
Abdülkadiroğlu Abdülkerim (hzl) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdeti'l-Eşâr. Ankara: AKM Yay.
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî. (1). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 76.
Arslan, Mehmet (hzl.) (1994). Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba: Mehmet Siraceddin. Sivas: Dilek Matbaacılık.
Dağlıoğlu, Hikmet Turhan (1939). Gaziantep Meşâhiri. Gaziantep: Cumhuriyet Halk Partisi Basımevi.
Erdem, Sadık (hzl) (1985). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ'sı. Ankara: AKM Yay.
İnce, Adnan (hzl) (2005). Tezkiretü'ş-Şuara-Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.
Kayhan, Hasibe (1999). Mahir Abdullah (Hayatı, Eseri, Edebi Kişiliği ve Divanı'nın Tenkidli Metni). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Müstakimzade Süleyman Sadeddin. Mecelletü'n-Nisâb fi'n-Nisbi ve'l-Künâ ve'l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. 382.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü'l-Fudalâ. I (Tıpkıbasım ). İstanbul: Çağrı Yay.
Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. HALİL İBRAHİM YAKARYayın Tarihi: 16.09.2014Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ümîd itmede vaslun dilde sabr u tende cân kalmaz
Senün gönlün olınca lutf-ı sultânum cihân kalmaz
Sihâmın dûr atanlar ucb bu nahvetle gelür bir gün
Bu menzil böyledir levh-i mezârunda nişân kalmaz
Beyzârun gerçi vâfir istikâmet lâzım ey hˇâce
Bu bâzâr-ı fenâda yanuna sûd u ziyân kalmaz
Serây-ı dil-küşâ vü kasr-ı âlî pâydâr olmaz
Eser bâd-ı fenâ bir gün zemîn ü âsumân kalmaz
Sakın kasr-ı zücâc-ı kalb-i ârifden sen ey Mâhir
Süleymân dahi olsan hakk-ı mûr-ı nâ-tüvân kalmaz
Gazel
Bendeni yâd eyleyüp ol zâr n’işler dir misün
Ol derûn-ı âşık-ı gam-hˇâr n’işler dir misün
Böyle lâyık mı ferâmûş eylemek üftâdeni
Zikr idüp bir gün kadîmî yâr n’işler dir misün
Seyr-i gül-zâr eyleyüp agyâr-ı nâ-hem-vâr ol
Künc-i uzletde o mihnet-kâr n’işler dir misün
Şerbet-i vaslunla sîr-âb olmada bîgâneler
Hiç bu dil-haste vü bîmâr yâr n’işler dir misün
İşret-i şâhâne eylersin sa‘âdet-hânede
Yâd ilinde Mâhir-i nâ-çâr n’işler dir misün
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 79.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 16.09.2014Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ümîd itmede vaslun dilde sabr u tende cân kalmaz
Senün gönlün olınca lutf-ı sultânum cihân kalmaz
Sihâmın dûr atanlar ucb bu nahvetle gelür bir gün
Bu menzil böyledir levh-i mezârunda nişân kalmaz
Beyzârun gerçi vâfir istikâmet lâzım ey hˇâce
Bu bâzâr-ı fenâda yanuna sûd u ziyân kalmaz
Serây-ı dil-küşâ vü kasr-ı âlî pâydâr olmaz
Eser bâd-ı fenâ bir gün zemîn ü âsumân kalmaz
Sakın kasr-ı zücâc-ı kalb-i ârifden sen ey Mâhir
Süleymân dahi olsan hakk-ı mûr-ı nâ-tüvân kalmaz
Gazel
Bendeni yâd eyleyüp ol zâr n’işler dir misün
Ol derûn-ı âşık-ı gam-hˇâr n’işler dir misün
Böyle lâyık mı ferâmûş eylemek üftâdeni
Zikr idüp bir gün kadîmî yâr n’işler dir misün
Seyr-i gül-zâr eyleyüp agyâr-ı nâ-hem-vâr ol
Künc-i uzletde o mihnet-kâr n’işler dir misün
Şerbet-i vaslunla sîr-âb olmada bîgâneler
Hiç bu dil-haste vü bîmâr yâr n’işler dir misün
İşret-i şâhâne eylersin sa‘âdet-hânede
Yâd ilinde Mâhir-i nâ-çâr n’işler dir misün
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 79.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ümîd itmede vaslun dilde sabr u tende cân kalmaz
Senün gönlün olınca lutf-ı sultânum cihân kalmaz
Sihâmın dûr atanlar ucb bu nahvetle gelür bir gün
Bu menzil böyledir levh-i mezârunda nişân kalmaz
Beyzârun gerçi vâfir istikâmet lâzım ey hˇâce
Bu bâzâr-ı fenâda yanuna sûd u ziyân kalmaz
Serây-ı dil-küşâ vü kasr-ı âlî pâydâr olmaz
Eser bâd-ı fenâ bir gün zemîn ü âsumân kalmaz
Sakın kasr-ı zücâc-ı kalb-i ârifden sen ey Mâhir
Süleymân dahi olsan hakk-ı mûr-ı nâ-tüvân kalmaz
Gazel
Bendeni yâd eyleyüp ol zâr n’işler dir misün
Ol derûn-ı âşık-ı gam-hˇâr n’işler dir misün
Böyle lâyık mı ferâmûş eylemek üftâdeni
Zikr idüp bir gün kadîmî yâr n’işler dir misün
Seyr-i gül-zâr eyleyüp agyâr-ı nâ-hem-vâr ol
Künc-i uzletde o mihnet-kâr n’işler dir misün
Şerbet-i vaslunla sîr-âb olmada bîgâneler
Hiç bu dil-haste vü bîmâr yâr n’işler dir misün
İşret-i şâhâne eylersin sa‘âdet-hânede
Yâd ilinde Mâhir-i nâ-çâr n’işler dir misün
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 79.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ümîd itmede vaslun dilde sabr u tende cân kalmaz
Senün gönlün olınca lutf-ı sultânum cihân kalmaz
Sihâmın dûr atanlar ucb bu nahvetle gelür bir gün
Bu menzil böyledir levh-i mezârunda nişân kalmaz
Beyzârun gerçi vâfir istikâmet lâzım ey hˇâce
Bu bâzâr-ı fenâda yanuna sûd u ziyân kalmaz
Serây-ı dil-küşâ vü kasr-ı âlî pâydâr olmaz
Eser bâd-ı fenâ bir gün zemîn ü âsumân kalmaz
Sakın kasr-ı zücâc-ı kalb-i ârifden sen ey Mâhir
Süleymân dahi olsan hakk-ı mûr-ı nâ-tüvân kalmaz
Gazel
Bendeni yâd eyleyüp ol zâr n’işler dir misün
Ol derûn-ı âşık-ı gam-hˇâr n’işler dir misün
Böyle lâyık mı ferâmûş eylemek üftâdeni
Zikr idüp bir gün kadîmî yâr n’işler dir misün
Seyr-i gül-zâr eyleyüp agyâr-ı nâ-hem-vâr ol
Künc-i uzletde o mihnet-kâr n’işler dir misün
Şerbet-i vaslunla sîr-âb olmada bîgâneler
Hiç bu dil-haste vü bîmâr yâr n’işler dir misün
İşret-i şâhâne eylersin sa‘âdet-hânede
Yâd ilinde Mâhir-i nâ-çâr n’işler dir misün
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 79.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | BOSNEVÎ, Abdullah (Rumî) | d. 1584 - ö. 1644 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | MÜNÎRÎ, İbrâhîm | d. ? - ö. 1617 ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | SÛDÎ, Ahmed | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | KÂMÎ, Edirneli Mehmed Kâmî Efendi | d. 1649-50 - ö. 22 Temmuz 1724 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | SİYÂHÎ, Mustafa Siyâhî Dede | d. ? - ö. 1710-11 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | KUDÛMÎ, Ali | d. ? - ö. 1710-11 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | ÂNÎ, Fâtıma Ânî Hanım | d. ? - ö. Mart 1710 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | VÂSIK, İlâhî-zâde, Madrûbzâde | d. ? - ö. 1751/52 | Meslek | Görüntüle |
9 | SÂDIK, Ebu’s-Suûdzâde Mehmed Sâdık Efendi | d. 1620 - ö. Şubat 1672 | Meslek | Görüntüle |
10 | ÂRİF, Abdülbâkî Ârif Efendi | d. 1642-43 - ö. 1713-14 | Meslek | Görüntüle |
11 | Müeyyed-zâde Yahya b. Mehmed b. Ali, Hısım Yahya Efendi | d. 1563 - ö. 1630 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | ŞÜKRÎ, Şükrî-i Nevâyî | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | EVLİYÂ-ZÂDE, Mustafa Efendi | d. ? - ö. 1647 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | RECEB, Receb Efendi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | İZZET, Ahmed İzzet Bey | d. ? - ö. 1825 | Madde Adı | Görüntüle |
16 | MEHMED HİLMÎ, Gümülcineli | d. 1869 - ö. 1918 | Madde Adı | Görüntüle |