Ahmet Ada

(d. 20 Mayıs 1947 / ö. 19 Mart 2016)
Şair, yazar, memur
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Adana/Ceyhan’da doğdu. İlk ve ortaokulu 1962’de Ceyhan’da bitiren Ada, 1965 yılında Ceyhan Lisesinin ikinci sınıfındayken ailesinin maddi sıkıntıları nedeniyle okulu terk ederek çalışma hayatına atılmak zorunda kaldı. 1967-1969 yılları arasında Devlet Su İşleri Ceyhan Şubesinde, 1971’de Kayseri’ye yerleştikten sonra 1987 yılına kadar Marangozlar İstihlak Kooperatifinde, 1989-1993 yılları arasında otomobil ticareti ile uğraşan özel bir şirkette çalıştıktan sonra emekli oldu. 2002 yılında Mersin’e yerleşen Ahmet Ada, 19 Mart 2016’da Mersin’de vefat etti, Kayseri’de toprağa verildi.

Türkiye Yazarlar Sendikası üyesi de olan Ahmet Ada, 1981 Akademi Kitabevi Şiir Başarı Ödülü'nü Ali Cengizkan ve Adnan Azar'la paylaştı. Şiir kitaplarıyla 1991 Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü ve 2011 Cemal Süreya Şiir Ödülünü aldı. 1993 Yunus Nadi Şiir Ödülü, ‘Onlar İçin Minibüs Şarkısı Üzerine Gözlemler” adlı incelemesi, 1999 E Dergisi İnceleme Ödülüne değer görüldü.

Ahmet Ada toplumcu gerçekçi anlayışla şiir yazan 1970 kuşağı arasında kabul edilir. İlk kitabını 1980’de yayımladı. Şiirlerinin yanı sıra şiir üzerine yazdığı inceleme ve denemeleriyle de tanınan Ada’nın ilk şiiri “Tabuttur Kitaplar” ve Hilmi Yavuz’un şiiri üzerine bir çözümleme denemesi olan “Hilmi’nin Çocukluğu” başlıklı ilk yazısı 1966’da Soyut dergisinde yayımlandı. Şiirleri ve yazılarıyla Yeni Dergi, Papirüs, Varlık, Gösteri, Adam Sanat, Milliyet Sanat, Islık, Yaratım, Kitap-lık, Le poete travaille, Yom, Heves, Şiir-lik, Eski, Agora, Dize, Geceyazısı, Sonsuzluk ve Bir Gün, Şiirden, Sincan İstasyonu, Yazılıkaya Beyazmanto, Evrensel Kültür, Lacivert, Cumhuriyet Kitap, Radikal Kitap dergilerinde yer aldı. Bazı şiirleri Almancaya, Fransızcaya, İngilizceye, İtalyancaya ve Bulgarcaya çevrildi.

İlk şiirlerinde yer yer İkinci Yeni’nin izlerine rastlansa da Ahmet Ada’nın şairliği toplumcu gerçekçi anlayışla asıl kimliğini kazanmıştır. Şair hem kendisinin hem de 70 Kuşağı şiirinin yaslandığı birikimi söyleşilerinde dile getirmiştir. Şiire başladığı yıllarda o kuşağın Nazım Hikmet, Ahmed Arif gibi şairlerden etkilendiğini, kendini "toplumcu gerçekçi şiir mirasının bir zinciri" olarak gördüğünü, hem kendinden önceki şiirden hem varolan şiirden etkilendiğini belirtir (Bilen 1985: 49). “Bizim kuşağın devraldığı gerçek miras Nâzım şiiridir. Aynı içerikten kaynaklanan, fakat biçimde-söyleyişte ayrılan Ahmed Arif, Enver Gökçe, Niyazi Akıncıoğlu, A. Kadir şiiridir. Onlarda biçimin önceliği görülmüyor; içeriktir biçimi belirleyen. Nesnelere, dilin imgelerine, yaşama onlar gibi bakıyorum. Dilde soyutlamadan kaçınıyorum onlar gibi. Ama yaşadığım dönem farklı. Yaşadığım dönemin imgesini yakalamaya, onu dönüştürmeye çalışıyorum. Yaşam içinde bir karşılığı olsun istiyorum şiirimin (Bilen 1985: 51) der.

Ahmet Ada'nın şiirinin temel niteliklerinden biri, gerçekçi lirizmdir. İlk kitabı Gün Doğsun Gül Üstüne’den (1980) itibaren 70 kuşağının toplumcu şairleri gibi onun şiirinde de halk şiiri geleneğinin izleri, eleştirel tavır, kırsal kesimin kültürel değerleri görülür. Bu dönemde o da şiiri ideolojik estetik bir eylem olarak görür, şairanelikten kaçınır, simge kullanmaz ve kendi deyimiyle “çarşı pazarın konuştuğu dil içinde bir yer edinmeyi” amaçlar, İkinci Yeni’nin şiir dilini dışlar.

Olgunluk döneminde şiirinin sınırlarını genişletir. Aşkı, kadını, çocukluğu, maziyi, resmi, müziği, doğayı, sanatı ve insana dair bütün değerleri şiirine taşır. Son dönem şiirlerinde ise modern şiirin biçimselliği ile modern dünya tasarımına felsefi derinlik katan yeni bir döneme girer. Uzun ve epik şiirlerinde göç, savaş gibi olgulara insanî bir perspektiften bakarak çok sesli bir şiire yönelir. 2006’da yayımlanan Kantolar kitabı, Ada'nın şiirinde önemli bir kırılmaya işaret eder. Şiirde farklı katmanlarla, çok anlamlılıkla, farklı ses arayışlarıyla ve “ciddi bir dünyevileşmeyle” (Kahyaoğlu, 2018) okur karşısına çıkar. Bir yıl sonra yayımladığı Yeni Kantolar’da da aynı dönüşümün izlerini sürdürmekle beraber varoluşsal sorunlar öne çıkar.

Şair Taşa Bağlarım Zamanı (2009) adlı kitabında varlık, zaman, hiçlik, değişim, ölüm, kaygı, sıkıntı gibi ontolojik ve varoluşsal kavramlara yönelir. 2011’de yayımlanan Uçurum Otu’nda doğanın görünür kılınmasına, “gizlenmeyi seven doğa”nın açığa çıkarılmasına yönelik şiirlere yer verir. Bu eserinde, şiirini giderek derinleştiren ve çeşitlendiren Ada, çağın ruhunu eleştirir. Taşın Sesi (2014) Ahmet Ada’nın genişleyen ve zorlaşan şiir dünyasının tematik açıdan geçirdiği değişimi gösterir. İlk zamanlardan günümüze insanın yeryüzü serüveni, doğa-kültür gerilimi, insanın doğayla sorunsallaşan ilişkileri, doğanın temel öğeleri, insanın dünya deneyimi ve dünya algısı, varoluşun sınırları ve temel problemleri, varlık, yokluk ve ölüm gibi temalar onun son şiirlerinin içeriğini oluşturur.

Ahmet Ada, şiirinin beslendiği üç kaynak göstermektedir: “Şiir yatırımım İkinci Yeni, gerçekçiler ve gerçeküstücülerdir” (Aydoğan 2018).

Ahmet Ada, şiirindeki başkalaşımı ve kırılmaları ayrıca poetik yazılarıyla açımlar. Bu yazılarını bir araya getirdiği Şiir Okuma Durakları’nda (2004) poetikayı bir şiir okulu olarak görmektedir. Ona göre, şiire ulaşmak için, bir şiir kültürüne, birikimine gereksinim vardır. Bu birikime sahip olmayanlar elbette iyi şiirden zevk almayacaktır. Günümüzde şiir kitaplarının az satılması bu birikimin yetersizliğini göstermektedir. Birikim önce eğitimle sağlanacaktır. Ahmet Ada poetika yazılarının bu işlevi bir ölçüde yerine getireceğini düşünür. Kitapta yer alan “Poetika” başlıklı yazıda kendi şiir anlayışını da şu cümlelerle ortaya koyar: “Küçük kuruntuları da, aldanışları da, büyük özlemleri de, yağmuru da, kuşları da, tarihi de, coğrafyayı da bir arada taşıyan, hayatın bütünselliğini içeren imgeler sağanağıdır bana göre şiir. Gündelik hayatın içindeki gizli ayrıntıları çıkarma hüneridir. Aşkı, tutkuları, dünyanın nesnelerini, doğayı kişisellikten yola çıkarak yansıtan bir dil işçiliğidir. Dilin kuyumculuğudur şiir” (Akt. Aydoğan 2018).

Kaynakça

Aydoğan, Bedri (2018). “Şiir Okuma Duraklarında Ahmet Ada”. http://kenanyucel.blogcu.com/siir-okuma-duraklarinda-ahmet-ada-bedri-aydogan/3211628 [erişim tarihi: 08.07.2018].

Aydoğdu, Uluer (2018). “Kendi Değirmisinde Bir Azınlık / Şair Oluş”. http://ahmetada.blogspot.com/2015/09 /kendidegirmisinde -bir-aznlksair-olus_18.html [erişim tarihi: 08.07.2018].

Bilen, Mehmet Yaşar (1985). 70 Kuşağı Şiirimizi Tartışıyor. Ankara: Yaba Yayınları.

Çakmak, Ahmet (2009). “Deneylenemeyen Dünyanın Sözcüsü Oldum” (Söyleşi). http://ahmetada.blogspot.com/2009/08/ [erişim tarihi: 07.07.2018].

Çelik, Mitat (2018). “Çağdaş Lirik Şiirin ve Düzyazı Şiirin Olanaklarını Zenginleştirmeye Çalıştım” (Söyleşi). http://ahmetada.blogspot.com/2015/08/ [erişim tarihi: 06.07.2018].

Günay, Mustafa (2018). “Dünyayla Diyalog Olarak Şiir”. http://ahmetada.blogspot.com/2013/ [erişim tarihi: 06.07.2018].

Işık, İhsan (2007). “Ada, Ahmet”. Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C.I. Ankara: Elvan Yayınları, 46-47.

Kahyaoğlu, Orhan (2008). “Söz Ki Büyülüdür”. http://gokyuzununfiskiyesi.blogspot.com/2008/12/sz-ki-byldr-orhan-kahyaolu-ahmet-ada.html [erişim tarihi: 06.07.2018].

Komisyon (2010). “Ada, Ahmet”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C.I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 11-12.

Onaran, Mustafa Şerif (2010). “Ahmet Ada’nın Şiirinde Zamanı Yorumlayan Anlam Katmanları”. Varlık. Şubat, 1229, 54-56.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MACİT BALIK
Yayın Tarihi: 09.08.2018
Güncelleme Tarihi: 16.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Gün Doğsun Gül ÜstüneHakmiyet Sanat Yayınları / Kayseri1980Şiir
Acıyla AkranDayanışma Yayınları / İstanbul1983Şiir
Yaz Kırlangıcı OlsamYarın Yayınları / Ankara1985Şiir
Aşk Her YerdeBroy Yayınevi / İstanbul1990Şiir
Vakit Yok HüzünlenmeyeBroy Yayınevi / İstanbul1992Şiir
Günyenisi LiriklerBroy Yayınevi / İstanbul1992Şiir
Yitik AnkaBroy Yayınevi / İstanbul1993Şiir
Taş Plak GazelleriBroy Yayınevi / İstanbul1995Şiir
Küçük Bir AnmalıkHera Şiir / İstanbul1996Şiir
Begonyalı PencereHera Şiir / İstanbul1998Şiir
Denize Atılan ÇiçekYön Yayınevi / İstanbul1999Şiir
Gökyüzünün FıskiyesiIslık Yayınları / İstanbul2003Şiir
Denizin Uykusu ÜstümdeIslık Yayınları / İstanbul2004Şiir
Şiir Okuma DuraklarıIslık Poetika / Mersin2005Deneme
KantolarŞiirden Yayınları / İstanbul2006Şiir
Şiir İçin Boş LevhalarŞiirden Yayınları / İstanbul2006Deneme
Yeni KantolarŞiirden Yayınları / İstanbul2007Şiir
Modern Şiir Üzerine YazılarŞiirden Yayınları / İstanbul2007Deneme
Sonsuz AtŞiirden Yayınları / İstanbul2009Şiir
Sözcükler DeniziŞiirden Yayınları / İstanbul2009Şiir
Taşa Bağlarım ZamanıMetis / İstanbul2009Şiir
Yoktur Belki Ahmet Ada Diye BirisiArtshop / İstanbul2010Şiir
Şiir DersleriArtshop / İstanbul2011Deneme
Uçurum OtuArtshop / İstanbul2012Şiir
Çiçek Kokan AğzıŞiirden Yayınları / İstanbul2013Şiir
Taşın SesiŞiirden Yayınları / İstanbul2014Şiir
Şiir YazılarıŞiirden Yayınları / İstanbul2014Deneme
Yağmur Başlamadan Eve DönelimVe Yayınevi / İstanbul2015Şiir
Derin Göller KalbinindirVe Yayınevi / İstanbul2017Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NESİMÎ, Nesimi Çimend. 1931 - ö. 02.07.1993Doğum YeriGörüntüle
2Duran Aydınd. 13 Nisan 1960 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SELAHATTİN BAYSALd. 10.04.1942 - ö. 11.03.2015Doğum YeriGörüntüle
4Kemal Ateşd. 1947 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Abdullah Şanald. 3 Ağustos 1947 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Yaşar Aksoyd. 1 Ağustos 1947 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Sadettin Kapland. 07 Ocak 1944 - ö. 11 Haziran 2016Ölüm YılıGörüntüle
8TÜRKSEVER, Battal Türkseverd. 01.07.1925 - ö. 28.03.2016Ölüm YılıGörüntüle
9Tahsin Yüceld. 17 Şubat 1933 - ö. 22 Ocak 2016Ölüm YılıGörüntüle
10Ömer Bedrettin Uşaklıd. 1904 - ö. 24 Şubat 1946MeslekGörüntüle
11Tansu Beled. 18 Ekim 1944 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Devrim Alkışd. 4 Nisan 1975 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ali Karaavcıd. 1942 - ö. 4 Aralık 1995Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ercüment Uçarıd. 3 Nisan 1928 - ö. 21 Ocak 1996Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Umay Gedikoğlud. 22 Mayıs 1966 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16YANIK, Ahmet Şahinoğlud. 15.03.1959 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Murat Belged. 16 Mart 1943 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18AHMET CANSIZd. 1929 - ö. 26.12.1992Madde AdıGörüntüle