Cemil, Süleyman

(d. 1886 / ö. 01 Mayıs 1940)
Yazar, Hekim
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğan Mehmet Cemil Süleyman’ın babası, Alyanak Mustafa Paşa’nın oğlu Yarbay Süleyman Bey, annesi ise Refika Hanım’dır. İlk öğrenimine İstanbul Kalender Çeşmesi İlkokulunda başlar. Babası saray tarafından sürgün cezasına çarptırılınca 1894’te Beyrut’a, 1895’te Halep’e, 1897’de Sidon’a giderler. Sidon'da papaz okuluna devam eder. İtalyanca özel dersler alır. Halep İdadisinden mezun olur (1903). 1905’te Beyrut Amerikan Tıp Üniversitesine kaydolan Cemil Süleyman, annesinin ölümünden sonra İstanbul Mekteb-i Tıbbiye’de öğrenimini tamamlayıp mezun olur (1906).
Darülmuallimin’de öğretmenlik yapar (1909-1910). Uzmanlık eğitimini tamamlayıp Balkan Savaşı sırasında Yanya ve Bulgar cephelerinde hekim olarak görev yapar. Hicaz’da çıkan salgın nedeniyle Arabistan’a gönderilir (1912-1914). Birinci Dünya Savaşı yıllarında Türk ordusuna bağlı olarak İstanbul, Şam, Amman ve Batum’da görev yapar.
Sadiye Hanım’la evlenir ve büyük kızı İlhan dünyaya gelir (1918). Birinci Dünya Savaşı bitince Antalya Hastanesine hekim olarak atanır. Bu şehirde küçük kızı Suna’nın doğumu gerçekleşir (1920). İki yıl sonra da oğlu Süleyman Özkul doğar. Sırayla Antalya, Çanakkale ve Samsun’da sağlık müdürlüğü yapar. Soruşturma sonucunda görevden alınınca bir süre serbest hekimlik ve gazetecilik yapar.
Hakkında açılan dava nedeniyle yurt dışına çıkar. Şam’da ve Hatay’da hekimlik yapar. 1931’de Arabistan’a geçer, 1934’e kadar Hicaz kralının özel hekimliğini üstlenir. İstanbul’a dönünce Alyanakoğlu soyadını alır. Vapurculuk Şirketinde ve Denizyolları İşletmesinde çalışır. Gemide görevliyken kaza geçirip bacağını kaybeder. Bundan sonra sık sık rahatsızlanan Alyanakoğlu, 1 Mayıs 1940’da İstanbul’da ölür.

Öykü ve yazılarıyla 1905 yılından itibaren dergilerde görülen Cemil Süleyman, Fecr-i Ati topluluğunun öne çıkan bir üyesi olarak daha çok II. Meşrutiyet döneminde yazmıştır. Topluluğun etkili olduğu 1909 ila 1912 yılları, Cemil Süleyman’ın da öykü ve roman yazımında en verimli olduğu dönemdir. Fecr-i Ati topluluğunun, 20 Mart 1909’da Hilal Matbaasında düzenlenen ilk resmî toplantısına o da katılmıştır. Altında Alyanakoğlu'nun da ismi bulunan Fecr-i Ati beyannamesi, 24 Şubat 1910 tarihinde Servet-i Fünun dergisinde yayımlanır.
Bu metinde topluluk, edebiyatı ciddi bir uğraş olarak kabul etmiş, bu yaklaşımı ilkin Servet-i Fünuncuların yerine getirdiğini belirtmiştir. Beyannameye göre Fecr-i Ati Avrupa’dakilere benzer bir topluluk oluşturacak; dilin, edebiyatın ve sosyal bilimlerin ilerlemesine katkıda bulunacak, yetenekli gençleri bir araya toplayacak ve düşünsel tartışmalar hazırlayacaktır. Batılı önemli eserler Türkçeye, Türk edebiyatının önemli eserleri Batı dillerine aktarılacaktır.
Topluluğun etkin olduğu yıllarda öykü ve romanlarıyla Fecr-i Ati anlatısını temsil eden Cemil Süleyman, topluluk dağıldıktan sonra ortak enerjiden yoksun kaldığı ve İstanbul dışında hekimlik yaptığı için zamanla edebiyattan uzaklaşmıştır. Sonraları çeşitli gazete ve dergilerde yeni birkaç öykünün yanı sıra çoğunlukla eski öykülerini yeniden yayımlamış ve sanatın dışında kalan konularla ilgili yazmıştır.

Hem Servet-i Fünun hem Fecr-i Ati topluluğunun poetikasına uygun olarak Cemil Süleyman aşk ve kadın konusunu anlatılarında fazlaca işlemiştir. Onun kurmacasında aşk ve aşk ilişkileri içinde beliren karakterler fazlasıyla romantiktir. Umutsuzluk, karamsarlık, düş kırıklığı gibi izleklerle yoğrulan bu anlatılar epeyce dramatik hatta melodramatik tonlar taşır. Romantizmde olduğu gibi bu eserlerde gereksiz ölümler ve intiharlar yer alır.

Öykülerinde orta sınıftan olduğu kadar alt sınıftan insanlara da yer veren Alyanakoğlu'nda karakter kadrosuna duygudaşlık, merhamet ve yumuşaklıkla yaklaşılır. Fiziksel portrelerde realist bir tutum bulunsa da kahramanların ruhsal dünyası ve karakter tipolojisi ortaya konulurken yine romantik tavra dönüş yapılır. Gerek bu karakterlerin gözünden gerekse anlatıcının bakış açısından okurun önüne konan kimi betimlemeler de bu öznellikten payını alırlar.
Topluluğun öteki üyelerinde görüldüğü gibi Cemil Süleyman'ın dili de görece ağırdır. Zaman zaman yalınlaşsa da anlatıların pek çoğunda ve çoğu kısmında üslup, Arapça ve Farsçadan alınmış sözcüklerle ağırlaşır.

Kaynakça

Berksoy, Berkiz (2003). Fecr-i Ati Yazarlarından Cemil Süleyman Alyanakoğlu'nun Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Eserlerinin Feminist Eleştirel İncelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Enginün, İnci (2010). Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.

Okay, Orhan (1995). "Fecr-i Ati". TDV İslam Ansiklopedisi. C. 12, s. 287-290.

Solok, Cevdet Kudret (1987). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I: Tanzimat'tan Meşrutiyet'e Kadar (1859-1910). İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Şen, Cafer (2009). “Fecr-i Âti Encümeni Edebiyatı”, Turkish Studies, C. 4, S. I-II, s. 1333-1424.

Tekin, Mehmet (1991). Fecr-i Ati Yazarlarından Cemil Süleyman (Alyanakoğlu): Hayatı, Sanatı, Eserlerinden Örnekler. Antakya: Kültür Ofset Basımevi.

Ülüglüer, İbrahim (1970). Cemil Süleyman Alyanakoğlu: Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri. Yayımlanmamış bitirme tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.

Yazar, Mehmet Behçet (1938). Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı. İstanbul: Kanaat Kitabevi.

Yivli, Oktay (1913). Cemil Süleyman'ın Öyküleri. Ankara: Ürün Yayınları.

Yivli, Oktay (2015). Kısa Öyküde Yöntem: Cemil Süleyman Uygulaması: Konya: Çizgi Kitabevi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. OKTAY YİVLİ
Yayın Tarihi: 03.06.2019
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kadın RuhuAşiyan dergisi / İstanbul1908Roman
Timsal-i AşkFecr-i Ati Kütüphanesi / İstanbul1909Hikâye
İnhizamFecr-i Ati Kütüphanesi / İstanbul1909Roman
Siyah GözlerTanin Matbaası / İstanbul1911Roman
UkdeResimli Kitap Matbaası / İstanbul1912Hikâye

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Cenk Edend. 18 Eylül 1969 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Ayda Çayırd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3KÂŞİF, Es'ad-zâde Seyyid Sa'deddin Efendid. 1665-66 - ö. 14 Ekim 1699Doğum YeriGörüntüle
4Emin Bülentd. 13 Mart 1886 - ö. 29 Kasım 1942Doğum YılıGörüntüle
5HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928Doğum YılıGörüntüle
6M.Akil Koyuncud. 1886 - ö. 8 Mart 1977Doğum YılıGörüntüle
7MUHAMMED ALİ, Mehmet Ali Arıkand. 1866 - ö. 03.09.1940Ölüm YılıGörüntüle
8KUDSİZADE, Ahmed Medenîd. 1889 - ö. 1940Ölüm YılıGörüntüle
9İSMAYIL ELİBEYLİd. 1868 - ö. 1940Ölüm YılıGörüntüle
10Oğuz Demird. 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Sadri Maksudi Arsald. 5 Ağustos 1879 - ö. 20 Şubat 1957MeslekGörüntüle
12Gülbeyaz Hava Coşkund. 18 Mart 1977 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Münir Çapanoğlud. 1894 - ö. 1 Temmuz 1973Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ali Mümtaz Arolatd. 23 Temmuz 1897 - ö. 4 Eylül 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Rıza Tevfik Bölükbaşıd. 1869 - ö. 30 Aralık 1949Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SEYYİD SÜLEYMANd. 1857 - ö. 1900Madde AdıGörüntüle
17ŞEYHÎ, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendid. 1749-1750 - ö. 1819-1820Madde AdıGörüntüle
18SENÎH, Süleyman Senîhd. 1822 - ö. 1900Madde AdıGörüntüle