FAHRÎ, Hüseyin Fahreddîn Dede

(d. 1271/1854 - ö. 1329/1911)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

10 Muharrem 1271/3 Ekim 1854’te Beşiktaş Mevlevihanesi’nde, mukabele anında, semaya başlamadan önce doğdu. O gün mukabelede hüseynî âyini okunduğu için babası ona Hüseyin adını verdi. Şiirlerinede Fahrî mahlasını kullandı. Babası Beşiktaş Mevlevihanesi Şeyhi Hasan Nazîf Dede Efendi’dir. Nazîf Dede 1278/1861-1862’de vefat ettiğinden Hüseyin Efendi, sekiz yaşında olduğu hâlde Sadreddîn Çelebi Efendi tarafından Beşiktaş Mevlevîhânesi şeyhliğine tayin edildi. Babasından icazet aldı. Onun vefatından sonra Karahisâr-ı Sâhib Mevlevîhânesi Şeyhi Kemâleddîn Çelebi Efendi’den, ondan sonra da Mısır Dârü’l-Mevlevîsi Şeyhi Azmî Dede Efendi’den icazet aldı. Şeyhlik verilmeden önce Beşiktaş Mekteb-i Rüşdîsi’ne devam etti. Daha sonra Hintli İskender Efendi’den Farsça ve Fransızca, kayınpederi Yenikapı Mevlevîhânesi Şeyhi Osman Salâhaddîn Dede Efendi’den Arapça, Sami Paşa’dan Mesnevî okudu. 15 Rebiülevvel 1298/15 Şubat 1881’de Osman Salâhaddîn Efendi’nin eşi Fâtıma Aliye Hanım’la evlenerek bu evlilikten Fâtıma Mümine Hanım, Hasan Nazîf Efendi, Fâtıma Fasîha, Fâtıma Destina Hanımlar doğdu. Abdülhalîm Çelebi, İstanbul’a gittiğinde mevlevihanelerde Mesnevî takriri konusunda uyarıda bulunduğundan Hüseyin Efendi de hayatının sonuna kadar çarşamba günleri mukabeleden evvel Mesnevî takrir etti. Bahariye Mevlevihanesi, yapılış yılından itibaren 1294/1877-78’den beri tamir edilmediğinden, tamiri için 14 Zilkade 1328/17 Kasım 1910 Çarşamba günü Sultan Mehmed Reşâd Kâğıthâne’den deniz yoluyla dergâha geldi. Hüseyin Dede Efendi, önünden buhurdan çekerek onu karşıladı. Mukabelede Merhabâ ey cân-ı bâkî pâdişâh-ı kâmkâr” matlalı na’t okundu. İsfahan âyiniyle semaya başlandı. Hüseyin Efendi 21 Ramazan 1329/15 Eylül 1911'de vefat etti. Eyüp Camisi'nde babasının yanına defnedildi. Vefatına şu tarihler düşüldü: Üsküdârlı Talât Bey: Vâsıl ola cemâle vâsıl ola cemâle/Gitdi Hüseyn Efendi dergâh-ı Zü’l-Celâl’e”. Dîvân-ı Hümâyûn Dâiresi Müdür Muavini İsmet Bey: Aşk-ı Mevlânâ ile gitdi Hüseyn-i Mevlevî”. Bahâriye Mevlevihanesi dervişlerinden Manisalı İbrahim Zuhûrî Dede: “Ser-be-kef geldi Zuhûrî söyledi târîhini/Dâr-ı cennetde Hüseyn olsun Ali’nin hemdemi”.

Menâkıb-ı Mevlânâ’yı nazmen tercümeye başlayıp mukaddime ile bazı kısımları ikmal etmişti. Türkçe gibi Farsça da güzel şiir söylerdi. Gençken vefat eden eşi Fasîha Hanım için de bir mersiye kaleme aldı. Nevsâl-i Osmânî’de Ziyâ Bey’e, Rauf Yekta Bey’in gönderdiği tezkirede musikişinaslığı konususnda şunları söylüyor.:“… Çok genç yaştayken musikiye ilgi duyarak başlangıçta, neyzen Yûsuf Paşa’dan uzun süre ney talim etti, daha sonra Dede Efendi öğrencilerinden Mutafzâde Hacı Ahmed Efendi’den eğitim gördü. Mutafzâde’nin vefatından sonra Zekâyî Dede’den de birçok fasıl öğrendi. Acem-aşîrân makamından bestelediği âyin-i şerîf, bestekârlıkta ne kadar başarılı olduğunu göstermeye yeterlidir. Kayınbiraderi Celâleddîn Efendi’nin (Dügâh) âyin-i şerîfi için tanzim ettiği pişrev önemlidir ve nadir rastlanan bir eserdir."

Kaynakça

Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı  (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 20.01.2015
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Dehre gelmeden ne da’vâdır ne gavgâdır garaz

Hüsn-i rûy-ı yârı her yüzden temâşâdır garaz

Ey tabîb-i cân u dil maksad cemâlin görmedir

Sanma derd-i aşkıma senden müdâvâdır garaz

Kûy-ı yâre gitmeden maksûd bir dîdârdır

Cüst ü cûy-i Tûr’dan nûr-ı tecellâdır garaz

Yâr kendin görmege âyîne îcâd eylemiş

Sûret-i îcâd-ı âlemden bu ma’nâdır garaz

Fahriyâ ma'lûmudur erbâb-ı irfânın bu râz

Lâfz-ı Mevlânâ’dan ancak zât-ı Mevlâdır garaz

(Cunbur, Müjgân (hzl.) (1999). İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 529.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SA'ÎD, Ahmed Sa'îd Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Avanzâde Mehmet Süleymand. 1871 - ö. 1922Doğum YeriGörüntüle
3NEVRES, Mehmed Nevres Paşad. 1825 - ö. 1872Doğum YeriGörüntüle
4GULÂMÎ, Sivaslıd. 1854 - ö. 1886Doğum YılıGörüntüle
5SARRÂF, Rıza Tebrizîd. 1854-55 - ö. 1907Doğum YılıGörüntüle
6İFFET, Hatice İffet Hanımd. 1854 - ö. 1912Doğum YılıGörüntüle
7ENVERd. 1828 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
8Feraizcizade Mehmed Şakird. 1853 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
9ŞÂKİR, Hâfız Mehmed Şâkird. 1829 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
10HİKMETÎ, İsmâild. ? - ö. 1773MeslekGörüntüle
11KÂŞİFÎ, Şeyh Kâşifî Efendid. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12AZİZÎ, Şeyh Abdülaziz Azizî Deded. ? - ö. 1728MeslekGörüntüle
13AHMED TAL'AT, Benlerli-zâde Hâfız Ahmed Tal'at Efendid. ? - ö. 1903Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14KEMÂLÎ, Ali Kemâlî Paşa, Erzurumlud. 1819 - ö. 1898Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NÂ’İL, Cebbâr-zâde Abbâs Hilmî Nâ’il Paşad. ? - ö. 1858Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MEHMED, Mehmed Efendi b. İbrâhîm Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HASAN ÂLİMd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18FEHÎM, Mahmûd Fehîm Efendid. 1805 - ö. 1853 ds.Madde AdıGörüntüle