Feraizcizade Mehmed Şakir

(d. 1853 / ö. 1911)
Tiyatro yazarı, yayımcı, matbaacı.
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa'da doğdu. Babası Feraizci Hacı Habib Efendi'dir. Düzenli bir eğitim görmemiş, kendi çabalarıyla Arapça, Farsça ve Fransızcasını geliştirmiştir. 1868'de Bursa Mektubî Kaleminde memurluğa başlamış, 1872'de Hüdavendigar (Bursa) Basımevi müdürlüğüne getirilmiştir. 1892-1896 yılları arasında ise Bursa İdadisinde öğretmenlik yapmıştır. 1883'de Feraizcizâde Matbaasını kurmuş, bu matbaada yirmi beş yayının basımını gerçekleştirmiş; 1887-1891 yılları arasında Bursa'da yayımlanan ilk dergi Nilüfer'in basımını da kendi matbasında yapmıştır. Altmış sayı yayımlanan bu derginin kapanmasının ardından Gündoğdu adındaki üç sayı yayımlanabilen dergiyi çıkarmıştır. Bu dergi, yazarın Türkçe konusundaki duyarlığını yansıtan yazılar ile dikkat çekmektedir.1302 ve 1303 yıllarına ait Bursa salnamelerinin yazımını ve basımını da üstlenen Feraizcizade, 1911'de Niğde'ye tayin edilmesinin ardından devlet memurluğu görevinden istifa etmiştir. Bursa'da kalan yazar aynı yıl kalp krizi geçirerek vefat etmiştir.

Geleneksel Türk tiyatrosu ile Moliere çizgisinin kesişiminde oluşturduğu oyunlarında Ahmet Vefik Paşa'nın yolundan ilerlediği görülmektedir. Metin And tarafından dil ve içerik kompozisyonu bakımından Tanzimat Döneminin en iyi komedi yazarı olarak nitelendirilen ve "Tanzimat Moliere'i" olarak adlandırılan (And 1970: 436) Feraizcizade, İnatçı yahut Çöpçatan (1300/1885), Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı Muhabbet (1885) ve Evhâmî (1886) adlı oyunlarını Menâzıru'l Letâif başlığı altında toplamıştır. Diğer oyunları ise Kırk Yalan Köse (1886), Yalan Tükendi (1886) veTeehhül yahut İlk Göz Ağrısı'dır (1886).

Komedi tarzında kaleme aldığı eserlerinde Tanzimat dönemi tiyatro geleneğine uygun olarak, toplumu eğitme amacı güden yazar; batıl inançlar, kadın hakları, görücü usulü ile evlenme, görgüsüzlük, kibir, kıskançlık, bilgisizlikle savaş gibi birbirinden farklı birçok meseleyi işlemiştir (Şahin 2007: 216).

Kaynakça

And, Metin (1970)."Duru Türkçe Yazmış bir Tanzimat Moliere'i". Türk Dili. C. XXII. S. 228. 436-442.

And, Metin (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Koyun, Meryem (2004). "Moliére ile Feraizcizade Mehmet Şakir’e Ait Oyunların Karşılaştırılması". Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Orhanoğlu, Hayrettin (1996). "Feraizcizade Mehmet Şâkir’in Eserleri ve Oyunlarının Tahlili". Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Önberk, Nevin (1985). "Ferâizci-zâde Mehmet Şâkir'in Tiyatro Eserlerinde Kadın Tipleri". HÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi. C. III. S.2. 21-32.

Sokullu, Sevinç (1997). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Sınar, Alev (2002). “Feraizcizade Mehmet Şâkir’in İki Oyunu”. Scholarly Depth and Accuracy A Festschrift to Lars Johanson-Lars Johanson Armağanı. Ankara: Grafiker Yayınları. 341–350.

Şahin, Dursun (2007). "Ferâizcizâde Mehmet Şâkir Hayatı Sanatı Eserleri". Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. KORAY ÜSTÜN
Yayın Tarihi: 18.05.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
İnatçı yahut ÇöpçatanFerâizcizâde Matbaası / Bursa1885Tiyatro
Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı MuhabbetFeraizcizade Matbaası / Bursa1885Tiyatro
EvhâmîFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Kırk Yalan KöseFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Yalan TükendiFeraizcizade Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Teehhül yahut İlk Göz AğrısıFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Cem Karaerd. 1952 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Halil Güneyd. 22 Mart 1973 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3RE'FET, Mehmed Re'fet Efendid. 1783-84 - ö. 1813Doğum YeriGörüntüle
4SA'DÎ, Muallim Sa'dî Efendid. 1853 - ö. 1916Doğum YılıGörüntüle
5GÂLİB/FİKRÎ, Mehmed Gâlib Bey, Niğdelid. 1853 - ö. 1915Doğum YılıGörüntüle
6ZEKÂYÎ, Ahmed Efendid. 1853 - ö. 1920Doğum YılıGörüntüle
7ES'AD DEDE, Mehmed Es'ad Deded. 1841 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
8HİKMETÎ, Mehmetd. 1820 - ö. 1899/1911/1914?Ölüm YılıGörüntüle
9RİF'AT AĞA, Saltoğlu, Elbistanlıd. 1837 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
10Fahri Tunad. 1959 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Vüs'at O. Benerd. 10 Mayıs 1922 - ö. 31 Mayıs 2005MeslekGörüntüle
12Sabri Sorand. 1918 - ö. 18 Mayıs 1975MeslekGörüntüle
13Hüseyin Kazım Kadrid. 1870 - ö. 17 Ocak 1934Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Enis Behiç Koryürekd. 27 Mart 1893 - ö. 18 Ekim 1949Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ebüzziya Tevfikd. 1849 - ö. 27 Ocak 1913Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16El-hac Mehmed Efendi-i Taşkendî, Taşcı-zâded. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17CÛDÎ, Mehmed Çuhacî-zâded. ? - ö. 1815Madde AdıGörüntüle
18FAZLÎ, Ebu’l-Fazl Mehmed Efendid. ? - ö. 1574Madde AdıGörüntüle