Feraizcizade Mehmed Şakir

(d. 1853 / ö. 1911)
Tiyatro yazarı, yayımcı, matbaacı.
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa'da doğdu. Babası Feraizci Hacı Habib Efendi'dir. Düzenli bir eğitim görmemiş, kendi çabalarıyla Arapça, Farsça ve Fransızcasını geliştirmiştir. 1868'de Bursa Mektubî Kaleminde memurluğa başlamış, 1872'de Hüdavendigar (Bursa) Basımevi müdürlüğüne getirilmiştir. 1892-1896 yılları arasında ise Bursa İdadisinde öğretmenlik yapmıştır. 1883'de Feraizcizâde Matbaasını kurmuş, bu matbaada yirmi beş yayının basımını gerçekleştirmiş; 1887-1891 yılları arasında Bursa'da yayımlanan ilk dergi Nilüfer'in basımını da kendi matbasında yapmıştır. Altmış sayı yayımlanan bu derginin kapanmasının ardından Gündoğdu adındaki üç sayı yayımlanabilen dergiyi çıkarmıştır. Bu dergi, yazarın Türkçe konusundaki duyarlığını yansıtan yazılar ile dikkat çekmektedir.1302 ve 1303 yıllarına ait Bursa salnamelerinin yazımını ve basımını da üstlenen Feraizcizade, 1911'de Niğde'ye tayin edilmesinin ardından devlet memurluğu görevinden istifa etmiştir. Bursa'da kalan yazar aynı yıl kalp krizi geçirerek vefat etmiştir.

Geleneksel Türk tiyatrosu ile Moliere çizgisinin kesişiminde oluşturduğu oyunlarında Ahmet Vefik Paşa'nın yolundan ilerlediği görülmektedir. Metin And tarafından dil ve içerik kompozisyonu bakımından Tanzimat Döneminin en iyi komedi yazarı olarak nitelendirilen ve "Tanzimat Moliere'i" olarak adlandırılan (And 1970: 436) Feraizcizade, İnatçı yahut Çöpçatan (1300/1885), Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı Muhabbet (1885) ve Evhâmî (1886) adlı oyunlarını Menâzıru'l Letâif başlığı altında toplamıştır. Diğer oyunları ise Kırk Yalan Köse (1886), Yalan Tükendi (1886) veTeehhül yahut İlk Göz Ağrısı'dır (1886).

Komedi tarzında kaleme aldığı eserlerinde Tanzimat dönemi tiyatro geleneğine uygun olarak, toplumu eğitme amacı güden yazar; batıl inançlar, kadın hakları, görücü usulü ile evlenme, görgüsüzlük, kibir, kıskançlık, bilgisizlikle savaş gibi birbirinden farklı birçok meseleyi işlemiştir (Şahin 2007: 216).

Kaynakça

And, Metin (1970)."Duru Türkçe Yazmış bir Tanzimat Moliere'i". Türk Dili. C. XXII. S. 228. 436-442.

And, Metin (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Koyun, Meryem (2004). "Moliére ile Feraizcizade Mehmet Şakir’e Ait Oyunların Karşılaştırılması". Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Orhanoğlu, Hayrettin (1996). "Feraizcizade Mehmet Şâkir’in Eserleri ve Oyunlarının Tahlili". Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Önberk, Nevin (1985). "Ferâizci-zâde Mehmet Şâkir'in Tiyatro Eserlerinde Kadın Tipleri". HÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi. C. III. S.2. 21-32.

Sokullu, Sevinç (1997). Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Sınar, Alev (2002). “Feraizcizade Mehmet Şâkir’in İki Oyunu”. Scholarly Depth and Accuracy A Festschrift to Lars Johanson-Lars Johanson Armağanı. Ankara: Grafiker Yayınları. 341–350.

Şahin, Dursun (2007). "Ferâizcizâde Mehmet Şâkir Hayatı Sanatı Eserleri". Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. KORAY ÜSTÜN
Yayın Tarihi: 18.05.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
İnatçı yahut ÇöpçatanFerâizcizâde Matbaası / Bursa1885Tiyatro
Îcâb-ı Gurur yahut İnkılâb-ı MuhabbetFeraizcizade Matbaası / Bursa1885Tiyatro
EvhâmîFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Kırk Yalan KöseFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Yalan TükendiFeraizcizade Matbaası / Bursa1886Tiyatro
Teehhül yahut İlk Göz AğrısıFerâizcizâde Matbaası / Bursa1886Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Doğum YeriGörüntüle
2EŞREF, Kassâb-zâde Eşref Mehmed Beyd. 1831 - ö. 1889Doğum YeriGörüntüle
3HİSÂLÎ, Hisâlî Çelebid. ? - ö. 1618Doğum YeriGörüntüle
4DERVİŞ, Topuzoğlu Ahmedd. 1853 - ö. 1913Doğum YılıGörüntüle
5HAKKI, Mehmed Hakkı Bey, Adanalıd. 1853 - ö. 1912Doğum YılıGörüntüle
6MERKEZ-ZÂDE ŞÜKRÜd. 1853 - ö. 1916Doğum YılıGörüntüle
7Mirza Elekber Sabird. 30 Mayıs 1862 - ö. 12 Temmuz 1911Ölüm YılıGörüntüle
8KEMTERÎ, Konyalıd. 1838 - ö. 1911Ölüm YılıGörüntüle
9SÂBİR, Mirza Ali Ekber Tahirzaded. 30.05.1862 - ö. 12.07.1911Ölüm YılıGörüntüle
10Ali Mustafa Soylud. 1907 - ö. 31 Mayıs 1974MeslekGörüntüle
11Zeki Oğuzd. 1951 - ö. ?MeslekGörüntüle
12ÂGEHÎ, Muhammed Rızad. 1809 - ö. 1874MeslekGörüntüle
13Safvet Nezihid. 1871 - ö. 1939Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Hüseyin Danişd. 1870 - ö. 1943Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İsak Fererad. 1877/1883 - ö. 7 Mart 1933Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mehmed, Hezîmî-zâded. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17TÂHİR, Mehmed Tâhir Efendid. ? - ö. 1846Madde AdıGörüntüle
18ZÂFÎ MEHMEDd. ? - ö. 1543Madde AdıGörüntüle