HÜSNÎ, Çizmeci-zâde Hoca Hüseyin Hüsnî Efendi

(d. 1256/1840 - ö. 1327/1909)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

20 Ramazan 1256/15 Kasım 1840’ta Trabzon’un Debbâğhâne Mahallesi’nde doğdu. Asıl adı Hüseyin Hüsnî’dir. Babası Trabzon tüccarından Çizmeci-zâde İsmâil Efendi’dir. Bu yüzden Çizmeci-zâde Hoca Hüseyin Hüsnî Efendi olarak tanındı. Annesinin vefatı üzerine babasıyla birlikte İstanbul’a gitti. Önce sıbyan mektebinde okudu. Daha sonra Dârü’l-Maârif’e devam etti ve öğrenimini birincilikle tamamladı. Muharrem 1276/Temmuz-Ağustos 1859’da Şehzade Cami'inde Hoca Ahmed Efendi ve daha sonra da Rizeli Sinân-zâde Seyyid Osman Efendi’nin derslerine devam etti. Bu hocaların vefat etmesiyle daha sonra şeyhülislam olan Bodrumî Ömer Lütfî Efendi’nin derslerine devam ederek Cemaziyelâhır 1295/Haziran 1878’de icazetname aldı. Rüûs imtihanını birincilikle kazandı ve mezun oldu. 14 Şevval 1296/1 Ekim 1879’da Süleymaniye Cami'inde Emsile’den ders vermeye başladı. 1304/1886’da Şeyh Mahmud eş-Şınkıtî’den Arap dili ve edebiyatı ile ilgili ilimleri öğrendi. Recep 1312/Aralık 1894’te Süleymaniye Cami'inde öğrencilerine icazet verdi. Birkaç yıl Fetvahane’ye, daha sonra Meşihat Mektubî Kalemi’ne devam etti. Galatasaray Sultanî Mektebi, Dârü’l-Muallimîn, Mülkiye Mektebi ve Mercan İdadisi’nde Farsça dersleri verdi. Ayrıca çoğu kez kendi arzusuyla Bayezid, Şehzade ve Fatih camilerinde dersler verdi. 1322/1904’te hacca gitti. Medine’ye oradan Mekke’ye geçti. Kudüs ile Şam’daki kutsal yerleri de ziyaret etti. Şeyh Şetvan Efendi’den hadis-i şerif okuyarak icazetname aldı. Yine Medine’de bulunduğu sırada ünlü hadis âlimlerinden Şeyh Zâhir Efendi’den hadis-i şerif okutmak için icazetname aldı. İranlı edebiyatçılarla görüşerek Fars edebiyatının inceliklerine vakıf oldu. 23 Cemâziyelâhır 1327/12 Temmuz 1909’da vefat etti. Eyüp’te vasiyeti üzerine Hatuniye Dergâhı haziresinde Mesnevihan Hoca Hüsameddîn Efendi’nin türbesinin yanına defnedildi. Halîl Edîb vefatına tarih kıt'ası düşürdü. Tarih mısrası şöyledir: "Gitdi yâ Hû Hak deyüp Hüsnî Efendi cennete" kıt‘ası ile tarih düşürdü (Yüksel 2004: 100). Hayati, Necati ve Sebati adlı üç oğlu oldu. Sebati genç iken vefat etti. Necati ise Almanya’da bir üniversitede profesör oldu.

Mahmud Kemal İnal (Özgül 2000: 994)’ın ifadesiyle düşüncelerinde ve sözlerinde bazı gariplikler olsa da kendini okumaya ve okutmaya vakfetmiş, hayır ve ilim sahibi, mert bir kimseydi.

Eserleri şunlardır:

1. Hüsn-i Eser: Güzel ahlak ve günahlardan bahseden 205 beyitlik bir mesnevîdir (Yüksel 2004: 100; TDEA 1981: 306).

2. Kasîde-i Tevhîd Şerhi: Feyzî-i Hindî’nin mülemma kasidesinin Türkçe şerhidir. Yazma nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir (Özgül 2000: 988; Yüksel 2004: 100).

3. Bâğbân: Şeyh Sa'dî’nin Gülistân’ına yazılan Türkçe şerhin mukaddimesidir (Özgül 2000: 988; Yüksel 2004: 100).

4. Galatât: Türkçede kullanılan yanlış kelimelere dair alfabetik bir eserdir (Özgül 2000: 988; Yüksel 2004: 100).

5. Dîvânçe: Basılmamıştır (Yüksel 2004: 101).

6. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri Hakkında Manzume: Basılmamıştır (Yüksel 2004: 101).

Bu eserleri dışında Trabzon’daki tarihî mezarlıklarda bazı mezar kitabelerinde tarih manzumeleri de bulunmaktadır (Yüksel 1993: 270-272; 2004: 100).

Kaynakça

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nailî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özgül, Kayahan (hzl.). (2000). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. 2. Ankara: AKM Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981).“Hüsnü Hüseyin Efendi (Çizmecizâde)”. C. 4. İstanbul: Dergâh Yay. 305-306.

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri (Osmanlı Dönemi). C. 1. Trabzon: Yunus Dergisi Yay. 263-272.

Yüksel, Murat (2004). “Hüsnî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: AKM Yay. 100-101.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 25.05.2014
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Rinde zîbende kabâ olsa da hoş olmasa da

Tîg-ı bürrâna cilâ olsa da hoş olmasa da

 

Muntazır dil nazar-ı pâk-i ‘azîzâna hemân

İltifât-ı cühelâ olsa da hoş olmasa da

 

Fazlı sermâye-i ‘izzet bilen ehl-i hünere

Zer ü sîm ile gınâ olsa da hoş olmasa da

 

Çeşm-i mestâne-i cânân ile ser-hoş olana

Câm-ı endûh revâ olsa da hoş olmasa da

 

Hüsnî yoksullara ihsân olur ahsen yohsa

Mâlik-i mâle ‘atâ olsa da hoş olmasa da

(Özgül, Kayahan (hzl.) (2000). İbnü'l-Emin Mahmed Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. 2. Ankara: AKM Yay. 995.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Halil Nihat Bozteped. 1882 - ö. 17 Şubat 1949Doğum YeriGörüntüle
2Nihat Gençd. 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3FİRÂKÎ (VİSÂLÎ), Şeyh Mustafa Firâkî Efendid. ? - ö. 1731-32Doğum YeriGörüntüle
4İBRAHİM HACI GÜLÜ OĞLUd. 1840 - ö. 1920Doğum YılıGörüntüle
5SERSER/SERSERÎ, Çeribaşı-zâde Ali Beyd. 1840? - ö. 1875Doğum YılıGörüntüle
6KUL HALİLd. 1840-1850? - ö. 1905-1915?Doğum YılıGörüntüle
7FITNAT, Hazinedar-zâde Fıtnat Mehveş Hanım, Trabzonlud. 1830-31 - ö. 1909Ölüm YılıGörüntüle
8SÜREYYÂ BEY, Mehmed Süreyyâd. 1845 - ö. 1909Ölüm YılıGörüntüle
9NAKDÎ, Hacı Ömerd. ? - ö. 1909-1914?Ölüm YılıGörüntüle
10CEFÂYÎ, Fistancıoğlu, Muslihuddîn Halife/Mestancıoğlud. 1473 - ö. 1543MeslekGörüntüle
11HÂSİB, Mehmedd. ? - ö. 1717-18MeslekGörüntüle
12HATTÎ, Amar-zâde Mustafa Hattî Efendid. 1688-89 - ö. 1 Eylül 1749MeslekGörüntüle
13EMRÎ, Murâd Emrî Efendi, Tırnavalıd. 1851 - ö. 1917Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ÂKİF, Kapıcılar Kethüdâsı-zâde Seferlili Âkif Beyd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SIDKÎ, Diyarbakırlıd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16RÂCÎ, Murtaza, Abdal Murtazad. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17FÂ'İK, Müftü Mehmed Fâ'ik Efendid. ? - ö. 1833Madde AdıGörüntüle
18ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Madde AdıGörüntüle