Madde Detay
ÂRİF, Ârif Mehmed Paşa
(d. 1222/1808 - ö. 1282/1865)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Adı Ârif Mehmed’dir. 9 Zilhicce 1222/7 Şubat 1808 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Kapı Çuhadarı İrfan-zâde İsmâil Rif'at Efendi’dir. On dört yaşında maliye kalemine memur oldu. 1241/1825 yılında yeniçeri ocağının kaldırılması üzerine kendi isteğiyle yeni kurulan Âsâkir-i Mansûre-i Muhammediyye’ye kâtip oldu. 1242/1826 yılında Rumeli’de Eğriboz ve Atina’da iki yıl boyunca görev yaptı. 1245/1829 yılında İstanbul’a döndü. Kâtiplikten istifa ederek tüfenkçi sınıfına geçti. Nefer ve başçavuş olarak dört yıl hizmet etti. Daha sonra eski sadrazam Mehmed Reşîd Paşa’nın maiyetinde yüzbaşı rütbesiyle Üsküp ve Kosova’ya, Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa ile Humus’a gitti. İstanbul’a döndükten sonra kolağalığına terfi etti. 1253/1837’de binbaşı oldu. 1254/1838 yılında piyade eminliği göreviyle Malatya’ya görevlendirildi. Aynı yıl kaymakamlığa yükseldi. İstanbul ve Edirne’de askerî kışlaların tamirinde görev aldı. 1261/1845 yılında mirlivalığa, üç sene sonra da ferikliğe yükseldi. 1270/1854 yılında zabtiye müşiri kaymakamı, ardından Arabistan müşiri oldu. Bir süre Şam valiliği görevinde bulundu. 1272/1856’da Harput, 1273/1857’de Erzurum, 1277/1862’de Silistre, 1281/1864 yılında Edirne valiliği yaptı. 9 Şaban 1282/28 Aralık 1865 tarihinde vefat etti.
II. Mahmûd devriyle başlayan yeni resim hayatının ilk zamanları Tevfîk, İbrâhîm, Hüsnî, Yûsuf ve Ârif Mehmed Paşalarla geçmiştir. Ârif Mehmed Paşa, klasik şekil ve renkleriyle, bilhassa Türk kıyafetinin tarihî kaynaklarına inerek kırk yıllık bir çalışma sonunda Osmanlı devlet adamlarının ve çeşitli şahsiyetlerin kıyafetlerini resimlerle tespit etmiştir. Mecmua-i Tesâvir-i Osmâniyye adını verdiği eserine, bu resimlerin yanı sıra üç ciltlik bir açıklama da eklemiştir. Eserin I. cildi Türkçe ve Fransızca olarak yayımlanmıştır. “Türkiye’de ilk resimli kitap” olarak takdim edilen eserin renkli figür ve on altı parça resim levhaları Fransızca metniyle Paris’te yayımlanmıştır. Türkçe metni ise İstanbul’da şair Şinâsî’nin Tasvir-i Efkâr Matbaası’nda 1279/1862 yılında basılmıştır. On iki cilt olarak hazırlanan eserin sadece I. cildi yayımlanabilmiştir. Eserin diğer ciltleri bugün elimizde değildir. Türk medeniyet ve sanat tarihi bakımından önemli bir kaynak niteliği taşıyan Mecmua-i Tesâvir-i Osmâniyye, Türk resminde bir çığır açmıştır. Bu eserde yer alan resimlerdeki desenler, büyük bir maharetle çizilmiştir. Portrelerin duruşlarında olgunluk, detaylarında ince bir ifade vardır. Ayrıca kara kalem figürlerin üzerinden sulu boya ile geçilmiştir (Serin 1991: 369). Kitabın başına Ârif Mehmed Paşa, kendi portresini çizmiştir (Şahâbeddîn 1340: 404).
Fethî Ahmed Paşa, yeniçeri devrinin devlet adamları ve askerlerinin kıyafetlerini gösteren mankenlerden bir kıyafet galerisi kurmak istediği zaman Ârif Mehmed Paşa’nın bilgisinden istifade etmiş, tarihî kıyafetleri onun çizdiği resimlere göre hazırlatmıştır. Viyana’da bizzat Ârif Paşa’ya yaptırılan bu mankenler, Sultanahmet’te müstakil bir bina içerisinde “Yeniçeri Kıyafethanesi” adıyla sergilenmiştir. Bu galeri, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Aya İrini’deki Askerî Müze’ye nakledilmiş, fakat daha sonra bu mankenler, bakımsızlıktan yıpranmıştır (Serin 1991: 369). Kaynaklarda müdebbir, ilim sahibi ve şiir yazmaya yetenekli birisi olarak anlatılır (Fatîn 1271: 262; Mehmed Süreyyâ 1311: 277). Şiirine örnek Fatîn Tezkiresi’ndedir.
Kaynakça
Ergun, Saadettin Nüzhet (1936). “Ârif (Paşa)”. Türk Şairleri. C. 1. İstanbul.
Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. III. İstanbul: Matba’a-i Âmire.
Serin, Muhittin (1991). “Ârif Mehmed Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 368-369.
Şahâbeddîn. (1340). “Türk Ressâmları 11: Arif Paşa”. Milli Mecmua. (25): 403-404.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞYayın Tarihi: 25.05.2014Güncelleme Tarihi: 14.12.2020Eserlerinden Örnekler
Tâm târîhdir birisi cevherîdir dîgeri
Eyledi Ârif kulı inşâd bir beytü’l-kasîd
Mevki’inde böyle kışla yaptı Şâh Abdülmecîd
Çend yine nâdîde kışla yaptı Hân Abdülmecîd
(Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı. 262.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 25.05.2014Güncelleme Tarihi: 14.12.2020Eserlerinden Örnekler
Tâm târîhdir birisi cevherîdir dîgeri
Eyledi Ârif kulı inşâd bir beytü’l-kasîd
Mevki’inde böyle kışla yaptı Şâh Abdülmecîd
Çend yine nâdîde kışla yaptı Hân Abdülmecîd
(Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı. 262.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 14.12.2020Eserlerinden Örnekler
Tâm târîhdir birisi cevherîdir dîgeri
Eyledi Ârif kulı inşâd bir beytü’l-kasîd
Mevki’inde böyle kışla yaptı Şâh Abdülmecîd
Çend yine nâdîde kışla yaptı Hân Abdülmecîd
(Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı. 262.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Tâm târîhdir birisi cevherîdir dîgeri
Eyledi Ârif kulı inşâd bir beytü’l-kasîd
Mevki’inde böyle kışla yaptı Şâh Abdülmecîd
Çend yine nâdîde kışla yaptı Hân Abdülmecîd
(Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı. 262.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | YAKÎNÎ, Kadı İmâd Sinan-zâde | d. ? - ö. 1568/69 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | NÜZHETÎ, Eyyûb Çelebi | d. ? - ö. 1669-1675 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | AŞKÎ | d. ? - ö. 1576/77 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | HAKKI, İshak Hakkı Paşa | d. 1808 - ö. 1860 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ÜLFETÎ, İsmail | d. 1808 - ö. 1898 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Yusuf Kamil Paşa | d. 1808 - ö. 11 Teşrinievvel (Ekim) 1876 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | RE'FET PAŞA, Süleyman Re'fet, İstanbullu | d. 1807 - ö. 1865 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | BASÎRÎ, Halîl Efendi | d. 1804-05 - ö. 1865-66 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | REFÎK, Mustafa Refîk, İstanbullu | d. 1843 - ö. 1865 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | RÂ'İF, Râ'if İsmail Paşa | d. 1725-26 - ö. 1784-85 | Meslek | Görüntüle |
11 | VÂHİD, Seyyid Emîn Mehmed | d. ? - ö. 1828-29 | Meslek | Görüntüle |
12 | HÜSNÎ, Hüseyin Paşa | d. ? - ö. 1772 | Meslek | Görüntüle |
13 | ABDÜRREZZÂK BÂHİR EFENDİ | d. ? - ö. 1860 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | REMZÎ, Dârendeli | d. 1840 - ö. 1879 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | EŞREF, İstanbullu | d. ? - ö. 1848 ds. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | HAMÎD, Seyyid Ahmed Efendi, Eskicumalı | d. ? - ö. 1843 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HAKANÎ, Mehmed Beg | d. ? - ö. 1606 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | SÂLİH, Şeyh Mehmed Sâlih Talebânî | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |