Madde Detay
Mehmet Başaran
Başaran, H. Meran, F. Deniz, Mehmet B., Deniz B. ve F. Ceylan
(d. 25 Nisan 1926 / ö. 27 Haziran 2015)
Şair, Öğretmen, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylanköyü’nde doğdu. Çiftçi ve marangoz Süleyman Başaran ile ev hanımı Zeynep Hanım’ın oğlu, ressam Prof. Dr. Filiz Başaran’ın babasıdır. İlkokul eğitiminin ilk üç yılını köyünde geçirmiş olan yazar, öğrenim hayatının kalan kısmını ise Uzunköprü Gazi Mahmut İlkokulu’nda tamamladı. 1943 yılında Kepirtepe Köy Enstitüsü’nü, 1946 yılında da Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi ve Antalya Aksu Köy Enstitüsü öğretmenliğine atandı. Kendisi gibi köy enstitüsü mezunu Birsen Başaran ile evlendi. 1947 yılında askere alındı. Askerlikten sonra Balıkesir’in Edremit Bölgesi’ne Gezici Başöğretmen olarak atandı. Gömeç ve Edremit Gazi Okulu’nda ilkokul öğretmenliği yaptı. 1960’tan sonra da İstanbul’daki ortaokul ve liselerde Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. 1961 yılında Sabahattin Eyüboğlu’nun başkanlığında bulunan İmece dergisini çıkardı ve üç buçuk yıl Yurt Ansiklopedisi’nde görev aldı. 1956-1960 yılları arasında İstanbul Millî Eğitim Müdürlüğü sicil bölümü memurluğu ve Folklor bölümünde Eflatun Cem Güney’e yardımcılık görevlerinde bulundu. 1965 yılında Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kuruluş çalışmalarına katıldı ve bu sendikanın yönetimi ile Marmara Bölge Temsilciliği görevlerinde bulundu. 1974 yılından sonra görevini 50.Yıl Tahran Lisesi’nde yazın öğretmeni olarak sürdürdü.1979 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1980 askeri darbesinden sonra Söğütler Ses Verince ve Yağmur Gelini adlı çocuk kitapları için açılan davalar zaman aşımına uğrayıp düştü. 27 Haziran 2015 tarihinde hayatını kaybeden Başaran’ın cenazesi doğduğu yer olan Ceylanköyü’nde toprağa verildi.
Mehmet Başaran, Türkiye Yazarlar Sendikası, Türkiye Öğretmenler Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Dil Derneği, PEN Yazarlar Derneği, Köy Enstitüleri Derneği ve Çağdaş Eğitim Vakfı üyesidir.
1940’lı yılların sonundan itibaren güçlenen köy edebiyatı hareketinin ve köy enstitülü yazarlar kuşağının en önde gelen isimlerinden biri olan Mehmet Başaran, “Elif Diye Bir Türkü” adlı öyküsü ile TRT 1970 Sanat Ödülleri Yarışması’nda başarı ödülünü, “Ayarlanmak” adlı öyküsü ile 1974 Sabahattin Ali Hikâye Yarışması ikicilik ödülünü ve Mehmetçik Memet adlı romanıyla da 1979 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı.
Almış olduğu diğer ödüller ise şunlardır: 1993 Sabahattin Ali Kültür Günleri Onur Ödülü, 1996 Rıfat Ilgaz Onur Ödülü, 1997 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü, 1998 Truva Kültür Sanat Edebiyat Ödülü, 2008 BUYAZ Dünya Şiir Günü Ödülü.
Şiirlerinde Başaran, öykü ve romanlarında H. Meran, F. Deniz, Mehmet B., Deniz B. ve F. Ceylan imzalarını kullanan sanatçının ilk şiiri Balıkesir’de çıkan Türk Dili Gazetesi’nde 20 Ekim 1943 tarihinde yayımlandı. Diğer şiir ve öyküleri, Köy Enstitüleri dergilerinden başlayarak Yücel, Varlık, Ülkü, Yeditepe, İmece, Yansıma, Yeni Dergi, Demet, Ufuklar, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Kaynak, Küçük Dergi, Yaprak, Yelken, Papirüs, Türk Dili, Somut, Milliyet Sanat, Adam Sanat, Karşı, Dünya Kitap, Gösteri, Yazko Edebiyat gibi dergilerde yer aldı. 1953 yılında ilk şiir kitabı olan Ahlat Ağacı'nı yayımladı. TRT-2’de “Günebakan” adlı beş bölümlük eğitim programı hazırladı. Öğretmeniz Acıya Sürgün adlı kitabındaki öyküleri Kocaeli Bölge Tiyatrosu tarafından sahnelendi. Eserlerinde daha çok köy yaşamını konu almış, eğitim sorunları üzerine eğilmiş ve bu sorunları dile getirmiştir. Öğretmenim Hasan Ali Yücel, Tonguç Yolu, Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri, Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri adlı eserleriyle köy enstitülerinin bir bakıma tarihini yazmıştır.
Kaynakça
Altınkaynak, H. (2015). “Aydınlanmanın Kahraman Şairi”. Cumhuriyet Gazetesi. 30 Haziran 2015.
Balkar, T. A. (2004). “Mehmet Başaran”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.
Başaran, M. (1975). “Öykü Nedir?”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.
Başaran, M. (2010). “Kanına Basarak Yazmak”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.
Çetin, M. (2002). Tanzimat’tan Günümüze Türk Şiiri Antolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Işık, İ. (1990). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.
Işık, İ. (2007). Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yayınları.
Kaplan, M. (1973). Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. s. 488-491.
Kurdakul, Ş. (1999). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Necatigil, B. (1999). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
Özkan, A. ve R. Durbaş (1999). Cumhuriyet’ten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi 3. İstanbul: Boyut Dosya Yayınları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ABDULLAH UĞURYayın Tarihi: 16.09.2019Güncelleme Tarihi: 07.11.2020
Yayın Tarihi: 16.09.2019Güncelleme Tarihi: 07.11.2020
Güncelleme Tarihi: 07.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Ahlat Ağacı | Yücel Yayımevi / İstanbul | 1953 | Şiir |
Çarığımı Yitirdiğim Tarla | Varlık Yayınevi / İstanbul | 1955 | Hikâye |
Karşılama | Varlık Yayınları / İstanbul | 1958 | Şiir |
Nisan Hatırası | Varlık Yayınları / İstanbul | 1960 | Şiir |
Aç Harmanı | İzlem Yayınları / İstanbul | 1962 | Hikâye |
Kocakent | Ekin Basımevi / İstanbul | 1963 | Şiir |
Zeytin Ülkesi | İmece Yayınları / Ankara | 1964 | Hikâye |
Kuş Dili | Varlık Yayınları / İstanbul | 1968 | Masal |
Pıtraklı Memleket | Öncü Kitabevi / İstanbul | 1969 | Şiir |
Sürgünler | Ararat Yayınevi / İstanbul | 1970 | Hikâye |
Aç Kapıyı Bezirgancıbaşı | Koza Yayınları / İstanbul | 1974 | Masal |
Evvel Evvel İken Deve Tellal İken | Milliyet Yayınları / İstanbul | 1974 | Masal |
Tonguç Yolu | Varlık Yayınları / İstanbul | 1974 | Deneme |
Gök Ekin | Cem Yayınları / İstanbul | 1975 | Şiir |
Elif Diye Bir Türkü | Yeni Büyük Dağıtım Yayınevi / İstanbul | 1976 | Hikâye |
Mehmetçik Memet | Okar Yayınları / İstanbul | 1979 | Roman |
Boyalı Irmak | Abece Yayınları / İstanbul | 1979 | Masal |
Meşe Seli | Yazko Yayınları / İstanbul | 1982 | Şiir |
Yüreğinin Sesi Zeytin Ülkesi | Yazko Yayınları / İstanbul | 1983 | Hikâye |
Dilsiz Oyun | Cem Yayınevi / İstanbul | 1983 | Hikâye |
Günler Toz Rengi | Cem Yayınevi / İstanbul | 1986 | Şiir |
Yasaklı | Çağdaş Yayınları / Ankara | 1987 | Hikâye |
Armutlu Tarla | Abece Yayınları / İstanbul | 1987 | Masal |
Sis Dağının Başında Borana Bak Borana | Cem Yayınevi / İstanbul | 1990 | Şiir |
Hoşçakal Dünya | Cem Yayınevi / İstanbul | 1990 | Hikâye |
Çiçeklerin Dili | Gendaş Yayınları / İstanbul | 1990 | Hikâye |
Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri | Cem Yayınları / İstanbul | 1990 | Hatıra |
Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri | Çağdaş Yayınları / İstanbul | 1990 | Hatıra |
Giz Kokan Susuzluk | Çağdaş Yayınları / İstanbul | 1991 | Hikâye |
Kalın Mavi Bir Ses Seçilmiş Öyküler | Cem Yayınevi / İstanbul | 1992 | Hikâye |
Söğütler Ses Verince | Cem Yayınevi / İstanbul | 1992 | Masal |
Güneşin Türküsü | Gerçek Sanat Yayınları / İstanbul | 1992 | Masal |
Yağmur Gelini | Cem Yayınevi / İstanbul | 1993 | Masal |
Aydınlanma Yolunda Eğitim Emekçisi Ferit Oğuz Bayır | Kartal Belediyesi Kültür Yayınları / İstanbul | 1993 | İnceleme |
Eylülün Kızgın Soluğu | Çağdaş Yayıncılık / İstanbul | 1996 | Hikâye |
Koca Bir Troya Dünya | Çınar Yayınevi / İstanbul | 1997 | Şiir |
Öğretmeniz Acıya Sürgün | Güldikeni Yayıncılık / İstanbul | 1998 | Hikâye |
Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri | Papirüs Yayınları / İstanbul | 1999 | Deneme |
Dilim Dilim Anadilim | Türk Dili Dergisi Yayınları / İstanbul | 2001 | İnceleme |
Pir Sultan Ölür Ölür Dirilir | Evrensel Basım Yayın / İstanbul | 2002 | Şiir |
Yasaklı Acının ve Sevginin Yurttaşı | Cumhuriyet Kitapları / İstanbul | 2003 | Hikâye |
Akçakız | Papirüs Yayınları / İstanbul | 2004 | Masal |
Kuşatılmış Yaşam Günaydın Aşk | Cumhuriyet Kitapları / İstanbul | 2006 | Hikâye |
Trakya Rüzgârı | İleri Yayınevi / İstanbul | 2007 | Hikâye |
Büyük Aydınlanmacı Öğretmenim Hasan Ali Yücel | İş Bankası Yayınları / İstanbul | 2009 | İnceleme |
Ölümsüzlük Otu | Varlık Yayınları / İstanbul | 2012 | Şiir |
Güneşe Masalları | Şimşek Yayınları / İstanbul | 2013 | Masal |
Keloğlan | Şimşek Yayınları / İstanbul | 2014 | Masal |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Doğan Karagözsoy | d. 1962 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Timur Soykan | d. 1975 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | SIRRÎ, Kırklarelili | d. ? - ö. 1853 ds. | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Nevzat Üstün | d. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | GALİP MİCOZKADIOĞLU | d. 1926 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Hakkı Özkan | d. 1926 - ö. 5 Şubat 1999 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Nilgün Aslan | d. 1966 - ö. 9 Nisan 2015 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Üstün Akmen | d. 2 Temmuz 1943 - ö. 30 Ekim 2015 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Ali Nar | d. 15 Mayıs 1941 - ö. 16 Temmuz 2015 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Didem Madak | d. 08 Nisan 1970 - ö. 24 Temmuz 2011 | Meslek | Görüntüle |
11 | Naciye Poyraz Makal | d. 01 Ocak 1929 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Ömer Şişman | d. 25 Şubat 1980 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Hürriyet Yaşar | d. 1961 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Müslüm Cengizhan Akalın | d. 1 Ocak 1955 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Cemal Kurnaz | d. 1956 - ö. - | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Mahmut Temizyürek | d. 21 Mart 1955 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Rıfat Ilgaz | d. 7 Mayıs 1911 - ö. 7 Temmuz 1993 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Mehmet Aycı | d. 03 Mayıs 1971 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |