Mehmet Başaran

Başaran, H. Meran, F. Deniz, Mehmet B., Deniz B. ve F. Ceylan
(d. 25 Nisan 1926 / ö. 27 Haziran 2015)
Şair, Öğretmen, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylanköyü’nde doğdu. Çiftçi ve marangoz Süleyman Başaran ile ev hanımı Zeynep Hanım’ın oğlu, ressam Prof. Dr. Filiz Başaran’ın babasıdır. İlkokul eğitiminin ilk üç yılını köyünde geçirmiş olan yazar, öğrenim hayatının kalan kısmını ise Uzunköprü Gazi Mahmut İlkokulu’nda tamamladı. 1943 yılında Kepirtepe Köy Enstitüsü’nü, 1946 yılında da Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi ve Antalya Aksu Köy Enstitüsü öğretmenliğine atandı. Kendisi gibi köy enstitüsü mezunu Birsen Başaran ile evlendi. 1947 yılında askere alındı. Askerlikten sonra Balıkesir’in Edremit Bölgesi’ne Gezici Başöğretmen olarak atandı. Gömeç ve Edremit Gazi Okulu’nda ilkokul öğretmenliği yaptı. 1960’tan sonra da İstanbul’daki ortaokul ve liselerde Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. 1961 yılında Sabahattin Eyüboğlu’nun başkanlığında bulunan İmece dergisini çıkardı ve üç buçuk yıl Yurt Ansiklopedisi’nde görev aldı. 1956-1960 yılları arasında İstanbul Millî Eğitim Müdürlüğü sicil bölümü memurluğu ve Folklor bölümünde Eflatun Cem Güney’e yardımcılık görevlerinde bulundu. 1965 yılında Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kuruluş çalışmalarına katıldı ve bu sendikanın yönetimi ile Marmara Bölge Temsilciliği görevlerinde bulundu. 1974 yılından sonra görevini 50.Yıl Tahran Lisesi’nde yazın öğretmeni olarak sürdürdü.1979 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1980 askeri darbesinden sonra Söğütler Ses Verince ve Yağmur Gelini adlı çocuk kitapları için açılan davalar zaman aşımına uğrayıp düştü. 27 Haziran 2015 tarihinde hayatını kaybeden Başaran’ın cenazesi doğduğu yer olan Ceylanköyü’nde toprağa verildi.

Mehmet Başaran, Türkiye Yazarlar Sendikası, Türkiye Öğretmenler Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Dil Derneği, PEN Yazarlar Derneği, Köy Enstitüleri Derneği ve Çağdaş Eğitim Vakfı üyesidir.

1940’lı yılların sonundan itibaren güçlenen köy edebiyatı hareketinin ve köy enstitülü yazarlar kuşağının en önde gelen isimlerinden biri olan Mehmet Başaran, “Elif Diye Bir Türkü” adlı öyküsü ile TRT 1970 Sanat Ödülleri Yarışması’nda başarı ödülünü, “Ayarlanmak” adlı öyküsü ile 1974 Sabahattin Ali Hikâye Yarışması ikicilik ödülünü ve Mehmetçik Memet adlı romanıyla da 1979 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı.

Almış olduğu diğer ödüller ise şunlardır: 1993 Sabahattin Ali Kültür Günleri Onur Ödülü, 1996 Rıfat Ilgaz Onur Ödülü, 1997 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü, 1998 Truva Kültür Sanat Edebiyat Ödülü, 2008 BUYAZ Dünya Şiir Günü Ödülü.

Şiirlerinde Başaran, öykü ve romanlarında H. Meran, F. Deniz, Mehmet B., Deniz B. ve F. Ceylan imzalarını kullanan sanatçının ilk şiiri Balıkesir’de çıkan Türk Dili Gazetesi’nde 20 Ekim 1943 tarihinde yayımlandı. Diğer şiir ve öyküleri, Köy Enstitüleri dergilerinden başlayarak Yücel, Varlık, Ülkü, Yeditepe, İmece, Yansıma, Yeni Dergi, Demet, Ufuklar, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Kaynak, Küçük Dergi, Yaprak, Yelken, Papirüs, Türk Dili, Somut, Milliyet Sanat, Adam Sanat, Karşı, Dünya Kitap, Gösteri, Yazko Edebiyat gibi dergilerde yer aldı. 1953 yılında ilk şiir kitabı olan Ahlat Ağacı'nı yayımladı. TRT-2’de “Günebakan” adlı beş bölümlük eğitim programı hazırladı. Öğretmeniz Acıya Sürgün adlı kitabındaki öyküleri Kocaeli Bölge Tiyatrosu tarafından sahnelendi. Eserlerinde daha çok köy yaşamını konu almış, eğitim sorunları üzerine eğilmiş ve bu sorunları dile getirmiştir. Öğretmenim Hasan Ali Yücel, Tonguç Yolu, Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri, Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri adlı eserleriyle köy enstitülerinin bir bakıma tarihini yazmıştır.

Kaynakça

Altınkaynak, H. (2015). Aydınlanmanın Kahraman Şairi”. Cumhuriyet Gazetesi. 30 Haziran 2015.

Balkar, T. A. (2004). “Mehmet Başaran”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.

Başaran, M. (1975). “Öykü Nedir?”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.

Başaran, M. (2010). “Kanına Basarak Yazmak”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi.

Çetin, M. (2002). Tanzimat’tan Günümüze Türk Şiiri Antolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.

Işık, İ. (1990). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.

Işık, İ. (2007). Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yayınları.

Kaplan, M. (1973). Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. s. 488-491.

Kurdakul, Ş. (1999). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınları.

Necatigil, B. (1999). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.

Özkan, A. ve R. Durbaş (1999). Cumhuriyet’ten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi 3. İstanbul: Boyut Dosya Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ABDULLAH UĞUR
Yayın Tarihi: 16.09.2019
Güncelleme Tarihi: 07.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Ahlat AğacıYücel Yayımevi / İstanbul1953Şiir
Çarığımı Yitirdiğim TarlaVarlık Yayınevi / İstanbul1955Hikâye
KarşılamaVarlık Yayınları / İstanbul1958Şiir
Nisan HatırasıVarlık Yayınları / İstanbul1960Şiir
Aç Harmanıİzlem Yayınları / İstanbul1962Hikâye
KocakentEkin Basımevi / İstanbul1963Şiir
Zeytin Ülkesiİmece Yayınları / Ankara1964Hikâye
Kuş DiliVarlık Yayınları / İstanbul1968Masal
Pıtraklı MemleketÖncü Kitabevi / İstanbul1969Şiir
SürgünlerArarat Yayınevi / İstanbul1970Hikâye
Aç Kapıyı BezirgancıbaşıKoza Yayınları / İstanbul1974Masal
Evvel Evvel İken Deve Tellal İkenMilliyet Yayınları / İstanbul1974Masal
Tonguç YoluVarlık Yayınları / İstanbul1974Deneme
Gök EkinCem Yayınları / İstanbul1975Şiir
Elif Diye Bir TürküYeni Büyük Dağıtım Yayınevi / İstanbul1976Hikâye
Mehmetçik MemetOkar Yayınları / İstanbul1979Roman
Boyalı IrmakAbece Yayınları / İstanbul1979Masal
Meşe SeliYazko Yayınları / İstanbul1982Şiir
Yüreğinin Sesi Zeytin ÜlkesiYazko Yayınları / İstanbul1983Hikâye
Dilsiz OyunCem Yayınevi / İstanbul1983Hikâye
Günler Toz RengiCem Yayınevi / İstanbul1986Şiir
YasaklıÇağdaş Yayınları / Ankara1987Hikâye
Armutlu TarlaAbece Yayınları / İstanbul1987Masal
Sis Dağının Başında Borana Bak BoranaCem Yayınevi / İstanbul1990Şiir
Hoşçakal DünyaCem Yayınevi / İstanbul1990Hikâye
Çiçeklerin DiliGendaş Yayınları / İstanbul1990Hikâye
Sabahattin Eyüboğlu ve Köy EnstitüleriCem Yayınları / İstanbul1990Hatıra
Özgürleşme Eylemi: Köy EnstitüleriÇağdaş Yayınları / İstanbul1990Hatıra
Giz Kokan SusuzlukÇağdaş Yayınları / İstanbul1991Hikâye
Kalın Mavi Bir Ses Seçilmiş ÖykülerCem Yayınevi / İstanbul1992Hikâye
Söğütler Ses VerinceCem Yayınevi / İstanbul1992Masal
Güneşin TürküsüGerçek Sanat Yayınları / İstanbul1992Masal
Yağmur GeliniCem Yayınevi / İstanbul1993Masal
Aydınlanma Yolunda Eğitim Emekçisi Ferit Oğuz BayırKartal Belediyesi Kültür Yayınları / İstanbul1993İnceleme
Eylülün Kızgın SoluğuÇağdaş Yayıncılık / İstanbul1996Hikâye
Koca Bir Troya DünyaÇınar Yayınevi / İstanbul1997Şiir
Öğretmeniz Acıya SürgünGüldikeni Yayıncılık / İstanbul1998Hikâye
Devrimci Eğitim Köy EnstitüleriPapirüs Yayınları / İstanbul1999Deneme
Dilim Dilim AnadilimTürk Dili Dergisi Yayınları / İstanbul2001İnceleme
Pir Sultan Ölür Ölür DirilirEvrensel Basım Yayın / İstanbul2002Şiir
Yasaklı Acının ve Sevginin YurttaşıCumhuriyet Kitapları / İstanbul2003Hikâye
AkçakızPapirüs Yayınları / İstanbul2004Masal
Kuşatılmış Yaşam Günaydın AşkCumhuriyet Kitapları / İstanbul2006Hikâye
Trakya Rüzgârıİleri Yayınevi / İstanbul2007Hikâye
Büyük Aydınlanmacı Öğretmenim Hasan Ali Yücelİş Bankası Yayınları / İstanbul2009İnceleme
Ölümsüzlük OtuVarlık Yayınları / İstanbul2012Şiir
Güneşe MasallarıŞimşek Yayınları / İstanbul2013Masal
KeloğlanŞimşek Yayınları / İstanbul2014Masal

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Doğan Karagözsoyd. 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Timur Soykand. 1975 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SIRRÎ, Kırklarelilid. ? - ö. 1853 ds.Doğum YeriGörüntüle
4Nevzat Üstünd. 23 Ağustos 1926 - ö. 8 Kasım 1979Doğum YılıGörüntüle
5GALİP MİCOZKADIOĞLUd. 1926 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Hakkı Özkand. 1926 - ö. 5 Şubat 1999Doğum YılıGörüntüle
7Nilgün Asland. 1966 - ö. 9 Nisan 2015Ölüm YılıGörüntüle
8Üstün Akmend. 2 Temmuz 1943 - ö. 30 Ekim 2015Ölüm YılıGörüntüle
9Ali Nard. 15 Mayıs 1941 - ö. 16 Temmuz 2015Ölüm YılıGörüntüle
10Didem Madakd. 08 Nisan 1970 - ö. 24 Temmuz 2011MeslekGörüntüle
11Naciye Poyraz Makald. 01 Ocak 1929 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ömer Şişmand. 25 Şubat 1980 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Hürriyet Yaşard. 1961 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Müslüm Cengizhan Akalınd. 1 Ocak 1955 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Cemal Kurnazd. 1956 - ö. -Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mahmut Temizyürekd. 21 Mart 1955 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Rıfat Ilgazd. 7 Mayıs 1911 - ö. 7 Temmuz 1993Madde AdıGörüntüle
18Mehmet Aycıd. 03 Mayıs 1971 - ö. ?Madde AdıGörüntüle