Madde Detay

Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylanköyü’nde doğdu. Çiftçi ve marangoz Süleyman Başaran ile ev hanımı Zeynep Hanım’ın oğlu, ressam Prof. Dr. Filiz Başaran’ın babasıdır. İlkokul eğitiminin ilk üç yılını köyünde geçirmiş olan yazar, öğrenim hayatının kalan kısmını ise Uzunköprü Gazi Mahmut İlkokulu’nda tamamladı. 1943 yılında Kepirtepe Köy Enstitüsü’nü, 1946 yılında da Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi ve Antalya Aksu Köy Enstitüsü öğretmenliğine atandı. Kendisi gibi köy enstitüsü mezunu Birsen Başaran ile evlendi. 1947 yılında askere alındı. Askerlikten sonra Balıkesir’in Edremit Bölgesi’ne Gezici Başöğretmen olarak atandı. Gömeç ve Edremit Gazi Okulu’nda ilkokul öğretmenliği yaptı. 1960’tan sonra da İstanbul’daki ortaokul ve liselerde Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. 1961 yılında Sabahattin Eyüboğlu’nun başkanlığında bulunan İmece dergisini çıkardı ve üç buçuk yıl Yurt Ansiklopedisi’nde görev aldı. 1956-1960 yılları arasında İstanbul Millî Eğitim Müdürlüğü sicil bölümü memurluğu ve Folklor bölümünde Eflatun Cem Güney’e yardımcılık görevlerinde bulundu. 1965 yılında Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kuruluş çalışmalarına katıldı ve bu sendikanın yönetimi ile Marmara Bölge Temsilciliği görevlerinde bulundu. 1974 yılından sonra görevini 50.Yıl Tahran Lisesi’nde yazın öğretmeni olarak sürdürdü.1979 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1980 askeri darbesinden sonra Söğütler Ses Verince ve Yağmur Gelini adlı çocuk kitapları için açılan davalar zaman aşımına uğrayıp düştü. 27 Haziran 2015 tarihinde hayatını kaybeden Başaran’ın cenazesi doğduğu yer olan Ceylanköyü’nde toprağa verildi.

Mehmet Başaran, Türkiye Yazarlar Sendikası, Türkiye Öğretmenler Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Dil Derneği, PEN Yazarlar Derneği, Köy Enstitüleri Derneği ve Çağdaş Eğitim Vakfı üyesidir.

1940’lı yılların sonundan itibaren güçlenen köy edebiyatı hareketinin ve köy enstitülü yazarlar kuşağının en önde gelen isimlerinden biri olan Mehmet Başaran, “Elif Diye Bir Türkü” adlı öyküsü ile TRT 1970 Sanat Ödülleri Yarışması’nda başarı ödülünü, “Ayarlanmak” adlı öyküsü ile 1974 Sabahattin Ali Hikâye Yarışması ikicilik ödülünü ve Mehmetçik Memet adlı romanıyla da 1979 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı.

Almış olduğu diğer ödüller ise şunlardır: 1993 Sabahattin Ali Kültür Günleri Onur Ödülü, 1996 Rıfat Ilgaz Onur Ödülü, 1997 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü, 1998 Truva Kültür Sanat Edebiyat Ödülü, 2008 BUYAZ Dünya Şiir Günü Ödülü.

Şiirlerinde Başaran, öykü ve romanlarında H. Meran, F. Deniz, Mehmet B., Deniz B. ve F. Ceylan imzalarını kullanan sanatçının ilk şiiri Balıkesir’de çıkan Türk Dili Gazetesi’nde 20 Ekim 1943 tarihinde yayımlandı. Diğer şiir ve öyküleri, Köy Enstitüleri dergilerinden başlayarak Yücel, Varlık, Ülkü, Yeditepe, İmece, Yansıma, Yeni Dergi, Demet, Ufuklar, Yeni Ufuklar, Pazar Postası, Kaynak, Küçük Dergi, Yaprak, Yelken, Papirüs, Türk Dili, Somut, Milliyet Sanat, Adam Sanat, Karşı, Dünya Kitap, Gösteri, Yazko Edebiyat gibi dergilerde yer aldı. 1953 yılında ilk şiir kitabı olan Ahlat Ağacı'nı yayımladı. TRT-2’de “Günebakan” adlı beş bölümlük eğitim programı hazırladı. Öğretmeniz Acıya Sürgün adlı kitabındaki öyküleri Kocaeli Bölge Tiyatrosu tarafından sahnelendi. Eserlerinde daha çok köy yaşamını konu almış, eğitim sorunları üzerine eğilmiş ve bu sorunları dile getirmiştir. Öğretmenim Hasan Ali Yücel, Tonguç Yolu, Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri, Özgürleşme Eylemi: Köy Enstitüleri adlı eserleriyle köy enstitülerinin bir bakıma tarihini yazmıştır.