MEHMET REFİKÎ, Muhammet Şanlı

(d. 1874 / ö. 1975)
âşık, imam
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Muhammet Şanlı olan Mehmet Refikî Kars'ta doğmuştur. İrşadî'nin destanına yazmış olduğu nazirede "Sene bin yüz kırk, ellidir yaşım" dizesine dayanarak doğum tarihi 1874 olarak kabul edilmiştir. Mehmet Refikî'nin ailesi 1878 'de Rus işgali üzerine Kars'tan Sivas'ın Davulalan köyüne göç etmiştir. Babası Kars'ın tanınmış ailelerinde Şuayboğullarından Halit Efendi'dir, annesi Sultan Hanım'dır. Halit Efendi yaşamı boyunca köylerde vaaz vererek ve imamlık yaparak geçimini sağlamıştır. Refikî ilk eğitimini köyün diğer çocukları gibi babasından almıştır. Belcik köyünden babasının da tanıdığı Bekir Emmi'nin kızı Ayşe ile evlenmiştir. Bu evlilikten üç kızı ve iki oğlu, ikinci eşi Esme'den iki kızı ve son eşi Fehime'den bir kızı ve üç oğlu olmuştur. 1891 yılında askere gitmiş ve yedi yıl süren askerlik görevinin bitimiyle otuz dört yaşında Belcik köyüne dönmüştür. Askerden dönünce iş bulamaması üzerine imamlık yapmaya başlamıştır. Soyadı uygulamasının başlaması ile Şanlı soyadını almıştır. Çallı köyünün imamının çağırması üzerine bu köye yerleşmiştir ve ölümüne kadar burada yaşamıştır. 1975 yılında bu köyde vefat etmiştir (Gökçe 1998: 6-13).

Âşığın mahlası 'yol arkadaşı' anlamına gelen Refikî'dir. İlahi aşk, tasavvuf konularına önem veren Mehmet Refikî, Mevlevilikle olan bağını sadece bir şiirinde dile getirmiştir. Refikî'nin âşıklık geleneği ile tasavvuf eğitiminin arasında kalışı şiirlerine de yansımıştır. Muhtevada ve şekilde hem klasik şiir hem de halk şiirinden faydalanmıştır. Koşmalarında Karacaoğlan'ın etkisinde kalmıştır. Beşeri aşkı anlattığı şiirlerinde sevdiği güzelle vuslata eremez ve sevgilinin güzelliği baştan çıkarıcıdır. Vuslata ermenin yolu -dönemin ekonomik koşularından dolayı- paradan geçmektedir. Âşığın gücü buna yetmez. Refikî üç şiirinde müstehcen kelimelerle sevgiliyi anlatmıştır. Çeşitli konularda şiirler yazan Refikî, beşeri ve ilahi aşkın dışında yaşadığı dönemin sosyal bozukluklarını eleştirmiştir. Birinci Dünya Savaşını ve Gazi Mustafa Kemal'in ülkeyi düşmandan kurtarışını da dile getirmiştir (Gökçe 1998: 24-94).

Refikî dini, tasavvufi şiirlerinde Arapça ve Farsça tamlamalarla dolu ağır dil kullanmıştır. Bu şiirlerinde redif ve kafiye düzeni klasik şiir anlayışına göredir. Bir defterde topladığı Divanı'ndaki şiirlerinde yazım ve imla tutarsızlıkları vardır. Nazal 'n' yerine 'nun' harfiyle, harfle göstermesi gereken ünlüleri harekeyle yazmıştır (Gökçe 1998: 36-67). Koşma tarzında yazdığı şiirlerinde sade mahalli söyleyişe uygun dil tercih etmiştir (Gürsoy 2006: 287). Hece vezni ve aruz vezni ile şiirlerini yazmıştır fakat aruz veznine hakim olamamıştır, çok kusurludur. Genellikle aruzun iki veznini kullanmıştır. Hece vezninde aruza göre daha başarılıdır. Âşıkların yaygın olarak kullandığı 8'li ve 11'li kalıpların yanı sıra nadir görülen 5'li ve 7'li kalıpları da kullanmıştır. Klasik şiir geleneğine göre yazdığı şiirlerinde göz, âşık geleneğine göre yazdığı şiirlerinde ise kulak kafiyesini dikkate almıştır. Refikî'nin Arap harfleriyle yazdığı iki eseri bulunmaktadır. Yusuf Kıssası isimli eserini kendisi istinsah etmiştir, Divanı' nda ise şiirlerini toplamıştır (Gökçe 1998: 15-67).

Kaynakça

Gökçe, Halim (1998). Mehmet Refikî (Hayatı, Edebi Kişiliği ve Şiirleri). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Gürsoy A., Belkıs ( 2006). "Mehmet Refikî". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. 287.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: GÜLAY YILDIZDAĞ
Yayın Tarihi: 13.05.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Levent Karataşd. 28 Mayıs 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2N. Adem Adıyokd. 10 Ocak 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ERZADE, Erzade Kapand. 1957 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Muhittin Mekkid. 1874 - ö. 1936Doğum YılıGörüntüle
5ÂGÂHÎ, Veliyüddind. 1874 - ö. 1916Doğum YılıGörüntüle
6KIRBIYIK, Ali Afkar Kırbıyıkd. 1874 - ö. 07.10.1936Doğum YılıGörüntüle
7(DAKUKLU) REŞİT ALİd. 1918 - ö. 19.07.1975Ölüm YılıGörüntüle
8FAHRÎ, Ali Karabulutd. 1900/1901 - ö. 06.08.1975Ölüm YılıGörüntüle
9Ali Ulvi Elöved. 05 Mart 1881 - ö. 15 Ağustos 1975Ölüm YılıGörüntüle
10SIDKÎ, Abdurrahmand. 1841/1842 - ö. 1903MeslekGörüntüle
11NOKSANÎ, İbrahim Muratoğlud. 1922 - ö. 1964MeslekGörüntüle
12MEHMET ALİ/MEHMET ALİM/SARIALTIN, Mehmet Ali Sarıaltınd. 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
13KUL SALİH/SALİH/SALİHOĞLU, Ali Gökd. 1938 - ö. 12.08.2012Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14OZANİ, İbrahim Gösterird. 1965 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15MEHMET HİCRANÎ, Mehmet Kasım Ülkerd. 1915 - ö. 20.07.1978Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MEHMET TECERd. 1901 - ö. 07.12.1967Madde AdıGörüntüle
17Yusuf Ziya Ortaçd. 23 Ocak 1895 - ö. 11 Mart 1967Madde AdıGörüntüle
18KARA MEHMET, Mehmet Siligünlüd. 1934 - ö. 09.09.2014Madde AdıGörüntüle