Madde Detay

Şairin adı Yusuf, şiirlerinde kullandığı mahlası Nesîb'dir. 1042/1632 tarihinde Konya'da doğmuştur. Konyalı Şeyh Ömer isminde bir zatın oğludur. Kaynakların bir kısmı babasından Seyyid Mahmud Efendi olarak bahsederler. Konya'da tahsilini tamamladıktan sonra İstanbul'a gelerek bazı vezirlerin himayesi altına girmiştir. Sadrazam Siyavuş Paşa'nın da hocası olmuştur. Kahire'ye seyahat etmiş, Müneccimbaşı Ahmed Dede ile birlikte orada Mevlevi şeyhi Siyahî Mustafa Dede'ye intisap ederek Mevlevi olmuştur. Mekke tekkesine şeyh olarak gönderilmiştir. Müneccimbaşı Ahmed Dede'nin astronomi derslerine devam etmiş; 1106/1694'te Bostan Çelebi ile hac farizasını ifa ettikten sonra Konya'ya dönmüşlerdir. Bostan Çelebi'nin hizmetinde Mesnevihan olmuştur. Sırasıyla, Ankara, Şam ve Mısır mevlevihaneleri meşihatinde bulunmuştur. Sadreddin Çelebi'nin şeyhliği döneminde Konya'ya davet edilerek sertariklik vazifesiyle görevlendirilmiştir. Pendarî Ahmed Dede'nin vefatı üzerine Yenikapı Mevlevihanesi meşihatine 1124-1712 tarihinde tayin edilmiştir. Seyyid Vehbî, vefatına: Geldi bir mısra'derûna feyz-i Mevlânâ ile / Arş ola rûh-ı Nesîb-i Mevleviye cilve-gâh / Gûş idüp fevtin bu mısra birle tarihin didüm / Oldı lâhûta vezân Yûsuf Nesîb-i Mevlevî kıtasını tarih düşürmüştür. Vefat tarihi 1712'dir. Dergahın türbesinde medfundur.

Şiirleri arifane ve hakimanedir. Şiirlerini Sâlim, hoş-ayende; Safayî ise, şûh ve selîs olarak nitelendirir. Nesîb Dede'nin Divan'ından başka, adı, telif tarihini de bildiren Rişte-i Cevâhir (1120/1708) namında bir eseri daha vardır. Bu eser, Hz. Ali'nin Nesrü'l-Leâlî adlı eserinin tercüme ve şerhi olmakla birlikte, Nesîb, eserinde ilave olarak bazı ayet ve hadisler ile Mesnevî'den seçtiği beyitleri şerhetmiş, hikemî ve tasavvufî bazı sözleri de eklemek suretiyle ahlakî, dinî ve ictimaî telif bir eser ortaya koymuştur. Nesîb, hüsn-i hatta da mahir olup, zamanındaki ta'lik yazanların meşhurlarından kabul edilmiştir.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C.II. İstanbul: Matbaa-i Amire.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü'l-Âsâr Min Fevâidi'l-Eş'âr-İnceleme-Metin-İndeks). Ankara: AKM Yay.

Duru, Necip Fazıl (2000). Mevleviyane şiir güldestesi. İstanbul: Perşembe Kitapları.

Genç, İlhan (hzl.) 2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

Hidayetoğlu, Selahattin (1996). Nesîb Dede, Hayatı, Eserleri ve Divan'ının Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Kaya, Bayram Ali (2012). Tekke Kapısı Yenikapı Mevlevihanesi'nin İnsanları. İstanbul: Zeytinburnu Kültür Yay.

Mehmed Ziya (1329). Yenikapu Mevlevihanesi. Dârü'l-hilâfetü'l-aliyye.

Semen, Gürdal (2006). Nesîb Dede Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Rişte-i Cevâhir (İnceleme-Metin-İndeks). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.

Yusuf Nesib (1257). Rişte-i Cevâhir. İstanbul: Takvim-i Vekâyi'.

Zorlu, Cem (hzl.) ( 2003). Sahih Ahmed Dede Mevlevilerin Tarihi (Mecmuatü't-Tevârîhü'l-Mevleviyye). İstanbul: İnsan Yay.

GAZEL

fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilâtün / fâ'ilün

Maşrık-ı şems-i sa'âdetdür likâ-yı Mevlevî

Dürr-i deryâ-yı hakîkatdür edâ-yı Mevlevî

Lâübalâ kûy-ı erbâb-ı niyâz olsa n'ola

Mahrem-i bezm-i icâbetdür du'â-yı Mevlevî

Tâlib-i câh-ı fenâ içün müheyyâ dûhte

Hil'at-i divân-ı 'izzetde 'abâ-yı Mevlevî

Âsumân-ı heftüm-i fakra 'urûc eyler müdâm

Evc-i ma'rifetdür hâk-i pây-ı Mevlevî

(Duru, Necip Fazıl (2000). Mevleviyane şiir güldestesi. İstanbul: Perşembe Kitapları. 168.)

GAZEL

mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün

Fenâ peygûlesinde merd-i hâmil Mevlevîlerdür

Emânet bârını cân ile hâmil Mevlevîlerdür

Sebak-hân-ı 'aşkın nüktesin fehm itmede mâh

Debistân-ı mahabbet içre kâmil Mevlevîlerdür

Fakîr-i bî-nevâ ammâ gınâ-yı kalbe mâlikler

Gedâ-yı pâdişâhâna mu'âmil Mevlevîlerdür

Çekip nîk ü bedinden 'âlemin el olmış âzâde

Me'âl-i emr-i mûtû ile 'âmil Mevlevîlerdür

Nesîbâ reh-revân-ı mülk-i 'irfâna nigâh itsen

Emânet bârını cân ile âmil Mevlevîlerdür

(Duru, Necip Fazıl (2000). Mevleviyane şiir güldestesi. İstanbul: Perşembe Kitapları. 166.)

Rişte-i Cevahir'den

Îmanü'l-merî ya'rifu bi-îmânihi

Îmân ikrâr-ı bi'l-lisân ve tasdîk-i bi'l-cenândan 'ibâretdür. Şıkk-ı evvel mahsûsâtdan ve şıkk-ı sânî ma'kûlâtdan olmağla vücûduna âsârı ile istidlâl ve kemâline muktezâyâtile hükm olunur.

Ma'nâ-yı latîfi: Kişinün kemâl-i îmânı yeminlerinden bilinür. Pes, imdi mü'min-i kâmil 'azamet-i Hâlık'ı idrâk itmekle yemîn-i bi'llâhdan ziyâde hazer idüp hetk-i hürmet-i ismu'llâhdan gâyet ihtirâz ider ve bunun hilâfı sahîfü'l-'akl ve zaifü'l-îmân olan kimesne mahzâ kelimât-ı muzahrefesini tervîc ve zu'm-ı fâsidince rağabât-ı nâsı tehyîc içün esnâ-yı mükâlemede akvâl-i vahiyesini te'yîd ve belki ekâzibini tesdîd idüp eymân-ı muğlize ile meclisi nâdi-i nifâk-pişgane mümâsil ider. İ'âzenallâh bu gûne 'âdet-i kabâha za'f-ı îmâna 'alâmet ve 'adem-i tasdîk-i bi'l-cenâne emâretdür.

(Yusuf Nesib (1257). Rişte-i Cevâhir. İstanbul: Takvim-i Vekayi'. 6.)