Madde Detay

Diyarbakırlı Osmân Nûrî Paşa, 1217/1803'te Diyarbakır'da doğmuştur. Diyarbakır eşrafından şair Şeyh-zâde İbrâhîm Hafîd Paşa’nın oğludur. Osmân Nûrî Paşa, tahsilini tamamladıktan sonra memleketinde bazı memuriyetlerde bulunmuştur. 1830’da Bağdat’a gitmiş, Vali Ali Rıza Paşa zekâsını ve bilgisini takdir ettiğinden maiyetine almış ve ona Beylerbeyi rütbesini vermiştir. Uzun müddet Bağdat ve havalisinde bulunmuştur. Paşa'nın Şam vilayetine tayini üzerine Diyarbakır’a dönmüştür. Sonra İstanbul’a gitmiş, 1848’de Urfa mutasarrıflığı, 1850’de Kars sancağı kaymakamlığı ve daha sonra da Muş, Mardin mutasarrıflıklarında bulunmuştur. İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Osman Nûrî Paşa’nın bir ara sürgün edildiğini ancak hangi tarihte, ne sebeple, o cezaya uğradığının bilinmediğini vurgulamaktadır (1988: 1246). Osmân Nûrî Paşa, son memuriyetinden ayrıldıktan sonra memleketi Diyarbakır’a gelip yerleşmiş ve 1272/1856’da vefat etmiştir. Mezarı Fatih Camii’nin bitişiğindeki mezarlıkta, babasının yanındadır. Ölümüne, hemşehrisi Saîd Paşa şu tarihi söylemiştir: “Gülşen-i Adn’e mürûr eyledi Osmân Paşa” ( Beysanoğlu 1996: 321).

Müretteb Dîvân’ı vardır. Millet Kütüphanesi AE MNZ Nu.: 471'de kayıtlıdır. Paşa, Dîvân'da Nûrî mahlasını kullanmıştır. Dîvân'ın başında Mevlânâ, Abdülkâdir Geylânî, Şeyh Hâlid ve muhtelif devlet adamları için yazılmış kasideler bulunmaktadır. Görsel şiire ait bir örneğin de yer aldığı eserde 1 muaşşer, 3 müseddes, 1 sâkî-nâme, 2 terci'-bend ve tarihler, harf sırasına göre düzenli gazeller yer almaktadır. Dîvân'ın sonunda 1 taştir, 7 tahmis, 3 terci'-bend ve 2 müseddes, lügaz, muammalar, kıtalar ve müfredler vardır.

Ali Emirî, Diyarbakır A'yânının Mevâkıb ve Eşrâfının Terceme-i Halleri adlı eserinde Diyarbakırlı Osman Nûrî Paşa'nın şiirlerinin latif olduğunu belirtmiştir.

Ali Emirî (1274-1340). Diyarbakır A’yânının Mevâkıb ve Eşrâfının Terceme-i Halleri AE Tarih Nu.: 750.

Beysanoğlu, Şevket (1996). "Osman Nûrî Paşa". Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. C.I. Ankara: San Matbaası. 321-326.

Erverdi, Ezel, Mustafa Kutlu, İsmail Kara (1990). "Nûrî" Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi /Devirler/İsimler/ Eserler. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 87.

Koç Acar, Gülmedine (2006). Hafîd Dîvân'ı İnceleme -Transkripsiyonlu Metin. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.

Sarıkaya, Orhan (2007). Tezkirecilik Geleneği İçerisinde Fatîn Tezkiresi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal (1988)."Nûrî". Son Asır Türk Şairleri. C.III. İstanbul: Dergâh Yay. 1246-1248.

Gazel

Bezme gelmez sâki esbâb-ı safâ tam olmasa

İşrete meyl itmez ol meh câm-ı gül-fâm olmasa

Rûzgârı bilmedir sanat suyın buldurmada

Kullanılmaz zevrak-ı sahbâda eyyâm olmasa

Bülbül-âsâ nâliş itmezdim cefâ vü nâzdan

Şîve-kârım ol perî peyker gül endâm olmasa

Dil olurdu hem cenâh-ı tâ’ir-i kuds âşiyân

Pây-ı murg-ı akla kayd-ı kâküli dâm olmasa

Râhat-ı vuslat bilendi mihnet-i hicrân ile

Kadr-i subh-ı rûşen olmaz şâm-ı ahşâm olmasa

Çeşm-i mest-i nâzenîni şöyle bir müstagni kim

Bâde-nûş-ı işve olmaz hayli ibrâm olmasa

Yüz kere kurbânı olsun Nûri tîg-ı gamzeniñ

Bûseye virmez rızâ ol şûh bayrâm olmasa

(Diyarbakırlı Osmân Nûrî Paşa. Dîvân. Millet Ktp. AE MNZ Nu.:471. v. 114a-114b.)