CEMÎL, Köprülü-zâde Mahmûd Cemîl Bey

(d. 1249/1834 - ö. 1332/1914)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1249/1834 senesinde İstanbul'da Üsküdar'da Pertevpaşa Yalısı'nda doğdu. Asıl adı Mahmûd Cemîl Bey'dir. Babası Köprülü Mehmed Paşa soyundan ve Mâbeyn kâtiplerinden 1253/1838'de vefat eden Vassâf Efendi, annesi mülkiye nazırı Pertev Paşa'nın kızı Cemîle Hanım'dır. Aileye yakın olan Vak'anüvîs Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Cemîl'in doğumuna "Kıldı Mahmûd tevellüd ola her tavrı Cemîl" tamiyeli tarihini düşürdü. Köprülü-zâde sanıyla tanındı. Atik Ali Paşa Sıbyan Mektebi'nde öğrenimine başladı. Sonra Gerdankıran Ömer Efendi, Çorlulu Ali Paşa Medresesi müderrisi Ankaralı Mustafa Efendi ve Manisalı Hüseyin Efendilerden şerh-i akâ'ide kadar okudu; Meşhur Hoca Neş'et Efendi'nin talebelerinden Mekteb-i İrfân Farsça hocası Hoca Fedâ Efendi'den Farsça tahsil etti. Sultan Abdülmecîd'in yazı muallimi Hattat Tâhir Efendi'den sülüs ve nesih yazılarında icazet aldı. Hoca Nasûh'tan dîvânî, Beylikçi Râ'if Efendi'den ve Bâbıâlî ketebesinden rik'a yazılarını meşk etti. 1265/1848'de Dîvân-ı Hümâyûn Mühimme Odası'na devama başladı. 1267/1850 senesinde Meclis-i Vâlâ Tahrîrât Odası'nda görev aldı. Dört beş yıl kadar sonra Hâriciye Mektûbî Odası'na nakledildi. Sadaret müşteşarlığı sırasında Sadrazam Safvet Paşa ile kitabet hizmeti göreviyle Bükreş'e gitti. Dokuz ay sonra hastalanarak İstanbul'a döndü. 1282/1865 senesinde Âlî Paşa liyakatını takdir ederek rütbe-i mütemâyizî ile Âmedî Odası'na memur ettirdi. Burada yazdığı yazılar takdir edildi. 1316/1898 yılında Âmedî yardımcılığına, 1319/1901'de Defter-i Hâkânî Nezaretinde tevkî'liğe atandı. 1320/1902 senesinde emekliye sevkedildi. 3 Rebiülevvel 1332/1914 senesinde İstanbul'da vefat etti. Yahyâ Efendi Türbesi bahçesinde annesinin yanına defnedildi.

Ulâ sınıf-ı evveli rütbesini ve üçüncü rütbe Osmânî, birinci rütbe Mecîdî nişanlarını; altın ve gümüş imtiyaz madalyalarını haiz idi. İbnü'l-Emin'e göre orta boylu, güzel yüzlü, musalli, afif, vakur bir zattı. Temizliğe çok riayet ederdi. Önce Yahyâ Efendi türbedarı Nakşıbendî şeyhlerinden Nûrî Efendi'ye, onun vefatıyla Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi Osman Salâhaddîn Dede Efendi'ye intisap etmişti (İnal 1988: 227).

Güzel şiirleri vardı, fakat bunların büyük bir kısmı kayboldu. Şiirlerinin bulunduğu bir mecmua kızındadır (İnal 1988: 227).

Kaynakça

Cunbur, Müjgan (2002). "Cemîl Bey". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. II. Ankara: AKM Yay. 435.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN
Yayın Tarihi: 28.06.2014
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Kıt'a

Kıl tevbe seyyi'âtına gözler kapanmadan

Vaktiyle gör hesâbını defter kapanmadan

 

Allâh'dan günahlarına magfiret dile

Semt-i icâbete açılan der kapanmadan

 

Kıt'a

Çeşm-i terimden eşk-i melâlim revân olur

Açmazsa gün yüzünden o meh-veş nikâbını

 

Bârân sanma dökdüğü hasret sirişkidir

Ağlar felek de görmez ise âfitâbını

 

Gazel

Rûh-ı hüsn-i melâhat olmuşsun

Reng-i vech-i sabâhat olmuşsun

 

Nâzenînim melek misin acabâ

Ne mücessem letâfet olmuşsun

 

Kudret-i fâtıra neler yaradır

Sen de bir nûr-ı fıtrat olmuşsun

 

Deme âşüfte-i cemâlin içün

Hayf esîr-i mahabbet olmuşsun

 

Görüp âyînede güzelliğini

Sen dahi vakf-ı hayret olmuşsun

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 228.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Şerif Oktürkd. 1919 - ö. 2001Doğum YeriGörüntüle
2KEVSERÎ, Ali Kevserî Çelebid. ? - ö. III. Mehmed dönemi (1595-1603) başlarıDoğum YeriGörüntüle
3KELÎM, Seyyid Kelîm Efendid. ? - ö. 1738-39/1740Doğum YeriGörüntüle
4RÜŞDÎ, Hasand. 1834 - ö. 09.01.1917Doğum YılıGörüntüle
5RE'FET, İbrâhîm Re'fet Efendid. 1834 - ö. 1903Doğum YılıGörüntüle
6VÂFÎ, Osman Vâfî Efendid. 1834-35 - ö. 1890-91Doğum YılıGörüntüle
7BÂNÛ, Cevheriye Banud. 1862-1864? - ö. 1914-1916?Ölüm YılıGörüntüle
8ABDÜLVEHHÂB, Bolulud. ? - ö. 1914 ds.Ölüm YılıGörüntüle
9MÂ'İL, Takıyeddîn, Molla Takid. 1868-69 - ö. 1914-15?Ölüm YılıGörüntüle
10NAKŞÎ, Şeyh Nakşî Mustafa Dede Efendid. ? - ö. 1853-54Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11TEVHÎD, Seyyid Ahmed Tevhîd Efendid. 1807 - ö. 1870Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12MAKBÛLE LEM'ÂN HANIMd. 1865 - ö. 1898Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13DİNDARÎ, Veli Recai Velibeyoğlud. 16.08.1916 - ö. 30.04.1991Madde AdıGörüntüle
14SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendid. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934Madde AdıGörüntüle
15RAĞBET, Sivasî Hasan Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle