Madde Detay

Fahriye Gönül (Ayda) Pultar, 3.11.1943'te İstanbul'da doğdu. Baba tarafından on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı devlet adamlarından, Bağdat valisi, şeyhülvüzera Mehmed Namık Paşa’nın torununun torunu; anne tarafından hukuk profesörü, Türk hukuk tarihçisi, Ankara Hukuk Fakültesi'nin kurucu öğretim üyelerinden, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk milletvekillerinden, Türk-Tatar devlet adamı Sadri Maksudi Arsal'ın torunudur. Babası yüksek mühendis Reşid Mazhar Ayda, annesi Türkiye'nin ilk kadın diplomatı, senatör ve akademisyen Adile Ayda'dır. Annesinin diplomatik görevleri nedeniyle eğitimini Fransa, Hollanda, eski adıyla Yugoslavya gibi farklı ülkelerde sürdürdü. İlkokulun bir kısmını Paris’te okuduktan sonra, 1954 yılında Işık Lisesi İlkokulu’ndan mezun oldu. Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'nde orta okulu (1958), Lahey Uluslararası Amerikan Lisesi'ni (1961) bitirdi. 1961’de Belgrad Üniversitesi’nde başladığı yüksek öğrenimini (daha sonra Boğaziçi Üniversitesi’ne dönüşecek) Robert Kolej Yüksek Kısmı’nın Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü’nde tamamladı (1967). 1967-1968 akademik yılında Paris’te, Sorbonne Üniversitesi’nde derslere devam etti. 1968’de evlendi ve Ankara’ya yerleşti.

Paris’teyken Yeni Gazete’ye yolladığı haberlerle başladığı gazeteciliğe Ankara’da Milliyet, Dünya ve Anadolu Ajansı’nda devam etti. 1972’de ilk çocuğunun doğumuyla bıraktı.

1982’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yabancı Diller Okulu’nda ders vermeye başladı. Daha sonra aynı üniversitenin Yabancı Diller Eğitimi Bölümü’ne geçti. Bu bölümün lisansüstü İngiliz Edebiyatı anabilim dalında, 1986 yılında “The Female Quest for Freedom: A Study of Doris Lessing’s Martha Quest and A Proper Marriage (Kadının Özgürlük Arayışı: Doris Lessing’in Martha Quest ve İyi Bir Evlilik [Romanlarının] İncelenmesi) başlıklı teziyle yüksek lisansını ve 1994 yılında “Technique and Tradition in Samuel Beckett’s Trilogy of Novels Molloy, Malone Dies and The Unnamable” (Samuel Beckett'in Roman Üçlemesi Molloy, Malone Ölüyor ve Adlandırılamayan’da Teknik ve Gelenek) başlıklı teziyle doktorasını tamamladı.

1992 yılında Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne geçti. 1998 yılında Bilkent’ten izinli olarak Harvard Üniversitesi'nde Longfellow Enstitüsü’nde konuk araştırmacı olarak bulundu. Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi kurucu başkan yardımcılığını üstlendi. 2003 yılında emekli oldu. 2003-2004 arasında Bilkent Üniversitesi Edebiyat, Kültür ve Toplum Seminerleri kurucu koordinatörü olarak görev yaptı. 2004 yılı sonunda İstanbul’a taşındı. Bir süre Boğaziçi Üniversitesi ve Bahçeşehir Üniversitesi'nde yarı zamanlı olarak ders verdi.

1999'da kurduğu Türkiye Kültür Araştırmaları Grubu, 2005'te Kültür Araştırmaları Derneği'ne dönüştü. Gönül Pultar, derneğin kurucu başkanı oldu.

JAST - Journal of American Studies of Turkey(Türkiye Amerikan Araştırmaları Dergisi) dergisinin kurucu yayın yönetmeni ve Amerikan Etüdleri Derneği (ASAT – American Studies Association of Turkey) başkan yardımcısı olarak görev aldı. ASA (American Studies Association [Amerikan Araştırmaları Derneği] – ABD), EAAS (European Association for American Studies [Avrupa Amerikan Araştırmaları Derneği]), MESEA (Society for Multi-Ethnic Studies: Europe and the Americas [Çoklu-Etnik Araştırmalar Derneği: Avrupa ve Amerikalar]) ve MLA (Modern Language Association [Modern Dil Derneği] - ABD) gibi uluslararası bilimsel kuruluşlarda çeşitli görevlerde bulunmuştur. Halen The Journal of Popular Culture (Popüler Kültür Dergisi, ABD) dergisinin yayın kurulu üyesidir. 1997 yılından beri Dünya Tatarlar Birliği Başkanı onursal ünvanını taşımaktadır.

ODTÜ ve Bilkent Üniversitesi emekli Yapı Bilimleri Profesörü Dr. Mustafa Pultar’la evlidir. İstanbul'da yaşamaktadır. Üç çocuk annesidir. Halen Kültür Araştırmaları Derneği kurucu başkanlığını sürdürmektedir.

Yirminci yüzyıl romanına olan ilgisi, zaman içinde yirminci yüzyıl Amerikalı etnik kadın yazarlara odaklanmasına ve onlar üzerine çalışmasına, bu şekilde Amerikan edebiyatı ve kültürü ile ilgilenmesi de Türk kökenli Amerikalılar konusunu ele almasına ve onlar üzerine çalışmasına yol açtı. Öte yandan Batı’da edebiyat çalışmalarında klasik edebi tahlillerin yerini almaya başlayan kültür araştırmaları yaklaşımı, kültür araştırmalarına yönelmesini getirdi. 1991 sonunda Sovyetler Birliği’nin yıkılması ise, halen Rusya Federasyonu içinde bulunan, (dedesi ve anneannesinin doğum yerleri) Tataristan ve Başkurtistan’a gidip gelme olanağını doğurarak, bu yörelerin kültürü ve genelde Türk cumhuriyetleri kültürlerine (Orta Asya Kültür Araştırmaları’na) eğilmesini ve bu konuda toplantı düzenlemesi ve/veya yayın yapmasını sağladı.

"Bağbozumu" başlıklı yayımlanmamış senaryosuyla 1965 yılı Robert Kolej Yüksek Okulu Sinema Kulübü Ödülü’nü ve "Lettre à un Ami"(Bir Dosta Mektup) başlıklı Fransızca denemesiyle Fransa'da 1970 yılı Hachette-Larousse Edebiyat Ödülü’nü aldı.

Türkiye’de Tatar kültürü alanında yaptığı çalışmalardan dolayı, 2005'te Kazan şehrinin kuruluşunun 1000. yılı kutlamaları sırasında Rusya Federasyonu Başkanı adına Tataristan Başkanı Mintimer Şaymiyev tarafından “Kazan'ın 1000 Yıllığı Hatırasına” madalya ile, 2007’de Tataristan Cumhuriyeti adına Başkan Şaymiev tarafından “Rehmet Hattı” (Teşekkürname) ile ödüllendirildi.

Türkiye, ABD, İngiltere, Hollanda, Almanya, Rusya, Hindistan ve Japonya'daki bilimsel dergilerde ve derleme kitaplarda yayımlanmış çok sayıda makalesi, ayrıca gazete makaleleri ile ansiklopedi maddesi ve kitap yorumu yazıları vardır.

Dünya Bir Atlıkarınca adlı romanı büyük bir kentin banliyösünde anne olacağı günü bekleyen genç bir gebe kadının geçmişiyle hesaplaşmasını içerir. Cumhuriyet döneminde yetişmiş bir genç olarak, modern meslek kadını olma dileği, onu geleneksel kadınlık imgesi içinde tutmak isteyen aile çevresiyle çatışmasına yol açmıştır. Pultar'ın sözleriyle "Dünya Bir Atlıkarınca herşeyden önce, 1960’lardaki sessiz gençliğin romanıdır. Eylemlere katılmadıkları halde, politik çalkantıların etkisini günlük yaşamlarında duyan büyük kentli genç aydınların. Daha genel olarak, iki uygarlık arasında bocalayan ülkenin, derin değişim halinde bulunan toplumu içinde, kendilerine bir yer bulmaya çalışan insanların romanı. Bir bakıma, gerçek konu bu değişimin kendisi"dir (Gökalp Alpaslan, 2018).

Ellerimden Su İçsinler romanı Virginia Woolf’un Mrs. Dalloway’i gibi Londra’da, Bond Street’te 1980’lerde başlar. Teröristlerin saldırısında Türk büyükelçisi hayatını kaybeder. Koma halindeki eşi hastaneye kaldırılır. Genç kadın komadan çıktıktan sonra geçmişini anımsar bulur. 1950’lerde bir Anadolu kentinde başlayan İstanbul’a ve ABD’ye uzanan bu yaşam öyküsünü anlatan kadının söylediklerinin hiçbirini, onu görmeye gelen oğulları teyid etmez. Fatoş Ataman’ın anlattıkları hayal mi hakikat mı, belli değildir.

"Leda and the Swan" (Leda ve Kuğu), Gönül Pultar'ın İngilizce kaleme aldığı bir öyküdür ve Soğuk Savaş sonrasında eski sosyalist ülkelerdeki havayı aktarmaktadır. Bu öykü Jayne Warner’ın yayıma hazırladığı Cultural Horizons: Essays in Honor of Talat Sait Halman (2001) armağan kitabında yayımlanmıştır (ss. 454-466). Daha sonra Suat Karantay, derlediği Contemporary Turkish Short Fiction: A Selection Volume 1 (Günümüz Türk Kısa Edebi Metinleri, cilt 1) (2001)’e dahil etmiştir (Çitlembik Yayınları, İstanbul).

İngiltere’de Francis and Taylor Grubu tarafından yayımlanan Comparative American Studies:An International Journal (Karşılaştırmalı Amerikan Araştırmaları: Uluslararası Bir Dergi) dergisinin 2006 yılı (4. cildi) 3. sayısı olan, “Writing American in Languages Other than English” (İngilizceden Başka Dilde Amerikan Edebiyatının Yazılışı) başlıklı özel sayısının konuk yayın yönetmenliğini üstlendi. ABD’ye yerleşmiş şair Seyfettin Başçıllar’ın anısına adanan bu özel sayı, Werner Sollors’un sunuş yazısıyla başlamakta ve New York’a yerleşmiş şair Mustafa Ziyalan’ın Türkçe on şiiri ile bir kısa düzyazısı ve İngilizceye çevirilerini, Murat Nemet-Nejat’ın Ziyalan hakkında makalesini, ayrıca Wolfgang Hochbruck, Michael Boyden ve Helder De Schutter, Orm Overland, Peggy Pacini, Holly E. Martin’in makalelerini içermektedir.

Gönül Pultar, dedesi Sadri Maksudi Arsal’ın Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları (2018 [1955]) adlı kitabının yeni baskısını yayıma hazırlamıştır (Ötüken Yayınları, İstanbul, 272 sayfa). Annesi Adile Ayda’nın Etrüskler (Tursakalar) Türk İdiler (1992) adlı kitabının üzerinden geçilerek yeni baskısını yayıma hazırlamıştır (henüz yayımlanmadı).

Pultar, gerek Kültür Araştırmaları Derneği başkanı olarak düzenlediği toplantılarda gerekse hazırladığı disiplinlerarası ve kültürlerarası nitelikli derleme kitaplarda Türkiye'den ve dünyadan pekçok araştırmacıyı çevre, milliyet, kültür, modernite, çokdillilik, göç gibi konular çevresinde biraraya getirdi.