Madde Detay

Asıl adı Ömer Lûtfî olan Safvet Nezihi 1871'de İstanbul'da doğar. Babası, Sofyalı Kubat Oğulları ailesinden Binbaşı Şevki Efendi'dir (Öner, 1953). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi'nde belirtildiği üzere Galatasaray Lisesi'nden mezun olunca bir süre Kapalıçarşı'da baba mesleği olan kuyumculuk ile uğraşır (1990: 415). Manastır ve Adana'da İdadi Müdürlüklerinde bulunduktan sonra tekrar İstanbul'a döner. 1909'da Avrupa'ya gider. İlk evliliğini burada yapan Nezihi, sonrasında ikinci evliliğini Türkiye'de yapar. Karısının ve kızının ölümünden çok etkilenen yazar teselliyi matbuat hayatına yönelmekte bulur. 1899'da Musavver Fen ve Edep mecmuasını çıkarır. 1908'den önce İkdam, Servet-i Fünûn, Malûmat gibi gazete ve dergilerde yayımlanan makale, roman ve hikâyeleri sayesinde "Safvet Nezihi" adıyla tanınmaya başlar.1908'den sonra ise Resimli Kitap dergisinde yazar. İlerleyen yaşı ve yarı kötürüm oluşu sebebiyle ömrünün son dönemini Bakırköy Hastanesi'nde geçirir. 1939'da bu hastanede vefat eden Safvet Nezihi'nin mezarı Bakırköy'de yakın arkadaşı Cenâb Şehabettin'in yanındadır (Yılmaz, 1991: 10-11).

Safvet Nezihî, Edebiyat-ı Cedîde döneminin popüler roman yazan ünlü isimlerinden biri olarak anılır. Eserlerinde kurgudan ziyade romantik bir duyuş tarzına önem veren yazarın aşk temasına eğildiği görülür. Geniş bir kitle tarafından ilgi çekme ve okunma gayesine sahiptir. Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi'nde yer alan bilgiye göre eserlerinde yer alan tipler, Servet-i Fünûn romancılarından özellikle Halit Ziya ve Mehmet Rauf'un romanlarındaki şahısları hatırlatır. Safvet Nezihî'nin romanlarında da Batılı hayat tarzına özenen varlıklı çevrelerde geçen aşk maceraları ele alınır (2010: 884). Sanat anlayışı bakımından Servet-i Fünûn tesirinde olan yazar, romanlarında kötümser, hastalıklı bir hal alan aşkları ele alır. Ayrıca yanlış Batılılaşma'ya da yer veren Nezihî, kıskanç aşık, kıskanç koca, alafranga meraklısı züppe, entrikacı kadın gibi tipleri sıklıkla işler. Cemiyetimizin geçiş döneminde geçirdiği bocalama, romanlarındaki tipler ve onların yaşayış tarzlarında yansımasını bulur. Dönemin Fransız edebiyatının tesiriyle romanlarında özellikle giyim kuşamla alakalı ayrıntılara geniş yer verir. Safvet Nezihi'nin eserlerindeki farklı bir yön ise tıpla ilgili mevzulara sıkça yer vermesidir. Roman kişilerinin psikolojisini ele alırken hassas davranan Nezihi'nin eserlerinde dil, ikinci planda kalır. Romanlarında basit aşk maceralarını anlatan Nezihi, piyeslerinde hükümeti hicveden, makalelerinde ise günlük magazin konularına yer veren bir tutuma sahiptir (Yılmaz, 1991: 12-15).

Edebiyatımıza Tanzimat'tan sonra yeni bir tür olarak giren romanın gelişmeye başlamasıyla popüler roman tarzı giderek benimsenmeye başlar. Safvet Nezihi 1900'de İkdam gazetesinde yayımlanan Zavallı Necdet romanıyla adını edebiyat camiasında duyurur. Bu roman onun hatrı sayılır bir üne kavuşmasını sağlar. Başta Zavallı Necdet olmak üzere diğer eserlerinde halkı bilinçlendirmeyi gaye edinen Ahmet Mithat'ın izinden gittiği söylenebilir. Bu yönü, geniş kitlelerce tanınmasını da sağlar. Yazarın bu eseri halk arasında çok sevilir ve Safvet Nezihi, "Zavallı Necdet yazarı" olarak tanınır. Edebiyat- Cedide'nin pek çok eserinde olduğu gibi bu kitapta da seçkin kişilerin hayatı söz konusu edilmektedir. Yazarın, geleneksel aile yapısını ele alan Teehhül Aleminde eseriyle de Hüseyin Rahmi'nin yolunu takip etmeye çalıştığı görülür (TDEA, 1990: 415).

Eserlerini 1900-1911 seneleri arasında veren Safvet Nezihi, romanlarında işlediği basit aşk maceralarını sade bir dille ve bilhassa kadın okuyuculara hitaben anlatır. Eserlerinden bir kısmını "milli roman" şeklinde takdim eden yazar, bu yöntemle dönemin milli roman anlayışına da katkıda bulunur. O devirde, vak'ası Müslüman toplulukları arasında geçen ve kahramanlarının ferdî hayatlarını anlatan romanlara milli roman denilirdi. Eserlerinde kendinden önceki veya çağdaşı ustaların tanınan eserlerinin izleri de görülen Safvet Nezihi'nin temayı ön plana çıkarma niyetiyle popülist roman yazma gayretine düşer. Romanlarında 1800'lerin sonu ile 1900'lerin başını kendine zaman aralığı olarak seçer ancak bazen de hal-mazi-hal şeklinde mazi koridorunu da aralar. Esas mekan İstanbul olmakla birlikte Nezihi, Mersin, İzmir, Manisa gibi taşra vilayetleriyle Fransa'nın bazı şehirlerini, Paris'i de mekân olarak eserlerine alır. İstanbul'da ise Galata, Beyoğlu, Sarıyer'deki mesire yerleri, çeşitli mağazalar, kahvehaneler ve eğlence yerlerini tercih etmiştir. Genellikle üçüncü tekil kişi bakış açısını kullanır ve yer yer kendi görüşlerine de satır aralarında yer verir (Yılmaz, 1991: 447-451).

Piyeslerinde romanlarında olduğu gibi açık bir dil kullanan Nezihi'nin, geleneksel Türk tiyatrosundan etkilendiği görülür. Piyeslerinde sosyal konulara değinen ve ortaoyunu ve motiflerini sık sık kullanan Nezihî esas ününü romancılık alanında sağlar. Resimli Kitap Mecmuası'nda 1908'de neşrettiği İzah ve İstazah ve Garibeler adlı iki piyesi olan yazarın bunun dışında Malûmât, Resimli Kitap ve Musavver Muhit mecmualarında yüze yakın makalesi bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı 1901"de Mâkâlât-ı Nezih adıyla İkdâm matbaası tarafından yayımlanmıştır.