Madde Detay

Asıl adı Lütfullâh olan Şeyhî, Çelebi Kadı diye tanınmıştır. Şeyhülislam Ankaravi Bayram-zade Zekeriya Efendi (920-1000/1514-1592)'nin küçük oğludur. Zekeriya Efendi Osmanlı Devleti'nin 21. şeyhülislamıdır. Kimi dini ve tasavvufi eserlere haşiye ve şerhleri olup aynı zamanda "Meylî" mahlası ile yazmış olduğu şiirleri bulunmaktadır. Zekeriya Efendi'nin büyük oğlu Yahya Efendi (ö. 1053/1644), devletin 27. şeyhülislamıdır, aynı zamanda 17. klasik Türk edebiyatının en önemli şairlerinden birisidir. Diğer oğlu Mehmed Efendi ise İzmir kadısı olmuş, 1018/1609'da vefat etmiştir. Kızı Rukiye Hanım, Kovacıdede'de bir medrese yaptırmış, 1024/1615'te vefat etmiştir. Şeyhülislam Yahya Efendi'nin küçük kardeşi olan Lütfullah Efendi 972/1565 ortalarında doğmuştur. Medrese öğrenimini tamamladıktan sonra mülazemetini Sa'düddin-i Sani Hace Efendi'den yaptı. İlk görev yeri, günlük maaşı 40 akçe olan (kırklı) Silivri Pirî Paşa Medresesi'dir. Cemaziyel-evvel 994 / Mayıs 1586'da 50 akçe maaş ile Hâric medresesine tayin oldu. Aynı yıl babası ile birlikte hac vazifesini ifa etmek üzere Hicaz'a gitti. Recep 997 / Haziran 1589'da babası Zekeriya Efendi Rumeli kazaskeri iken Kırtova'ya bağlı Kumanova'ya teftiş-i emval vazifesi ile tayin edildi. Yine aynı yıl Hafız-zade Ebul-mealî Efendi'nin yerine Filibe kadılığına getirildi. 1003 / 1595'te Ferhad Paşa ile birlikte Eflak seferine katıldı, bu sırada ordu-yı hümayun kadılığı görevini yürüttü. Seferden Sinan Paşa'nın maiyetinde döndü. Eğri seferine de katılan şair, fethin gerçekleşmesi ile Eğri mevleviyetine (monlalık) getirildi. İstanbul'a dönüşü esnasında Sultan III. Mehmed (ö. 1012/1603), hizmetlerini takdir ettiği şairi aynı paye ile bu defa Filibe'ye bağlı Kızanlık kazasına atadı. 1006 / 1598 yılının başlarında Satırcı Mehmed Paşa'nın sadrazamlığı döneminde aynı görevle Tatarpazarcığı'na atandı. Aynı yıl Şevval / Haziran ayında görevinden azledildi. Rebiul-evvel 1007 / Ekim 1598'te görevine iade edildi. Cemaziyel-evvel 1013 / Ekim 1604'te azledildi. Zilhicce / Temmuz'da Arap Sinan Efendi yerine yeniden görevine atandı. Ramazan 1015 / Ocak 1607'de azledildikten sonra aynı yıl Şevval / Şubat ayında Muhammed Sâdık-ı Acemî yerine tekrar görevlendirildi. Şaban 1021 / Ekim 1612'de azledildi. Cemaziyel-ahir 1022 / Ağustos 1613'te Yahya Efendi yerine Eyüp kadılığına atandı. Cemaziyel-evvel 1023 / Temmuz 1614'te Kethuda Mustafa Efendi mahdumu Mehmed Çelebi yerine Edirne kadısı, kısa bir süre sonra da tekrar Filibe kadısı oldu. Muharrem 1028 / Ocak 1619'da azledildi. Şaban 1031 / Temmuz 1622'de Bülbül-zade Efendi'nin yerine göreve tayin olundu. Muharrem 1033 / Kasım 1623'te azledildi. Muharrem 1035 / Kasım 1625'te Muid Hüseyin Efendi yerine son kez Filibe kadılığına atandı. Yine aynı yıl Anadolu kazaskeri oldu ve Filibe kendisine arpalık olarak verildi. 22 Zilhicce 1041 / 10 Temmuz 1632'de vefat etti (Özcan 1989: 747-748).

Güler yüzlü, cömert, şakacı, şiir ve inşası revnakşiken bir şairdi. "Şeyhî" mahlası ile yazmış olduğu şiirleri âşıkanedir, mecmualarda kalmış bu şiirler divan hâlinde tertip edilmemiştir. İzzetî Efendi onun oğludur. (Mehmed Süreyya 1308/1890: 88). Şairin hayatından bahseden kaynaklarda örnek bir şiiri verilmediğinden eserlerinden örneklere alınamadı.

İpşirli, Mehmed (2013). "Zekeriyya Efendi, Bayramzade". İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. C. 44. 212-213.

Kaya, Bayram Ali (2013). "Yahya Efendi, Zekeriyyazade". İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. C. 43. 245-246.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyya (1308-1315/1890-1897). Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşahir-i Osmaniye. C. I-IV.  İstanbul: Matbaa-i Amire.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Nev'izade Ataî, Hadaiku'l-hakaik fi Tekmileti'ş-şakaik: Şakaik-i Nu'maniye ve Zeyilleri. C. 2. İstanbul: Çağrı Yay.