Madde Detay

Virânî'nin hayatı hakkında kaynaklarda yeterli bilgi yer almamaktadır. 1831 yılında Kahramanmaraş Elbistan'ın Izgın köyünde doğan Virânî, Elbistan'ın ileri gelen ailelerinden birine mensup olup zengin bir yaşam sürmüştür. Yazdığı tasavvuf içerikli şiirleriyle çevresine nam salmıştır. Usta bir halk şairi olan Pehlul Ali'nin dedesidir (Cunbur vd. 2007: 536). Şair 1911 yılında vefat etmiştir.

Virânî'nin eserleri toplu halde elde bulunmamaktadır. Şairin antolojilerde yer alan birkaç şiirinden hareketle onun edebî şahsiyeti hakkında bilgi edinilebilir. Tekke tasavvuf edebiyatı bağlamında değerlendirebilecek Virânî'nin şiirlerinde Alevi-Bektaşi geleneğinin izleri görülmektedir. Şiirlerinde İslami anlayış ile Türk inanç, gelenek ve göreneklerini sentezleyen şair, sözlü gelenek dahilinde eserlerini vermiştir. Tasavvuftaki yaratılandan yaradana ulaşma düsturu doğrultusunda Virânî, şiirlerinde tabiat ve insana geniş yer verir. Allah'a ulaşma yolunda bu iki unsur birer araç mahiyetindedir. Mutlak güzelliğe yönelerek Allah'a kavuşma gayreti ve dünyanın geçici bir mekân olmasından hareketle edebî huzur ve mutluluğu arayış Virânî'nin şiirlerine hâkimdir. Tabiatın tasvir unsuru olarak da kullanılması şairin şiirlerini zenginleştirmiştir. Şiirlerinde ilahi aşk, peygamber ve Hacı Bektaş-ı Veli sevgisi konuları ağırlıklı olarak işlenir. Alevi-Bektaşi geleneğine ait terimler, bu anlayışın adap ve erkânı Virânî'nin şiirlerinde sıklıkla yer alır. "Hakk", "Hacı Bektaş-ı Veli", "dost", "eren" kelimelerinin şiirlerde yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Virânî şiirlerinde tercih ettiği sade diliyle halkın duygularına tercüman olmuştur. Şiirlerini geleneğe uygun olarak saz eşliğinde terennüm etmesi hem eserlerin akılda kalıcılığını artırmış, hem de oldukça geniş bir çevreye yayılmasını sağlamıştır. Virânî şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır. Şiirlerinde çoğunlukla 11'li hece ölçüsünü kullandığı görülür. Şair şiirlerini nefes nazım şekli ve dörtlük nazım birimiyle kurmuştur.

Cunbur, Müjgân, H. Ağca (2007). Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. VIII. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 536.

Kurt, Celalettin (1993). Elbistanlı Şairler Antolojisi I. yyy.

Nerde

O kimdir cennetin kapısın açan

Süreyim yüzümü eşiği nerde?

Hünkar Hacı Bektaş çorbasın içen

İçilen çorbanın kaşığı nerde?

Ölmez ama bu dünyadan göçerler

Mahşer günü yeşil bayrak açarlar

Günahlıyı günahsızdan seçerler

Kalır o kulların şaşığı nerde?

Söyleyen Virânî günahkar imiş

Hakk katında çok kusurum varmış

Amanın efendim dünya çürümüş

Hakk deyip yürekten coşuğu nerde?

Kurt, Celalettin (1993). Elbistanlı Şairler Antolojisi I. yyy. 177.