Zeki Mesut Alsan

(d. 15 Mayıs 1889 / ö. 24 Eylül 1984)
Hukukçu, Yazar, Siyasetçi,
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Aydın'da doğdu. İlköğrenimini burada tamamladı. Aydın ve İzmir İdadilerinde öğrenim gördü. 1907'de ortaöğrenimini tamamladıktan sonra başladığı Mekteb-i Mülkiye'yi 1910'da birincilikle bitirdi. Aynı yıl Maarif Nezareti hesabına öğrenim görmek üzere Fransa'ya gönderildi. Paris Ecole Libre des Sciences Politiques'de üç yıl süreyle öğrenim gördü. Buradan da birincilikle mezun oldu. Daha sonra yurda dönen Alsan, 1913'te Mekteb-i Mülkiye Devletler Hukuku doçenti (muallim muavini) tayin edildi. 1914'te Avrupa'daki Türk Talebe Müfettişliğine gönderildi. 1918'de tekrar yurda dönüp Galatasaray Sultanisi 2. Müdürlüğüne getirildi. Büyük Zafer'den sonra tekrar yurtdışına gönderildi. Talim ve Terbiye Kurulu (1926), Türkiye Yapı ve Kredi Bankası Yönetim Kurulu, Dış İlişkiler Enstitüsü, İnsan Hakları ve Kuzey Atlantik Paktı Türk grupları üyeliklerinde bulundu. 1927 Ocak ayında profesörlüğe yükseltilerek Mekteb-i Mülkiye Müdürlüğüne atandı. Aynı yıl Edirne mebusu seçilerek 1927-1943 yılları arasında -4., 5., 6. dönemlerde- Edirne ve Diyarbakır milletvekili olarak yasama çalışmalarına katıldı. 1 Mart 1935'te Hariciye Encümeni üyeliğine, 10 Mart 1935'te kâtipliğine seçildi. 25 Kasım 1935'te Paris'te Parlamementolar Birliği Tali Ekonomik Komisyonu (Parlamentolar Birliği Türk Gurbu)'na delege seçildi. TBMM'de İngiltere ile imzalanan anlaşmalar hakkındaki yasa, Türkiye-Suriye hududunun teminine dair muahedelerin tasdiki hakkındaki kanun ve sancağım mülkî tamamiyeti üzerine konuşmalar yaptı. 22 Mart ve 1 Nisan 1937'de Roma'da toplanacak olan Parlamentolar Birliği Konseyi'ne grup adına katılması kararlaştırıldı. 1943 yılında tekrar profesörlük görevine dönen Zeki Mesut, Siyasal Bilgiler Fakültesinin yanı sıra Ankara Hukuk Fakültesinde Devletler Hukuku profesörlüğünü yürüttü. 1946'da Ankara Hukuk Fakültesi dekanlığı yaptı. Çalışma alanıyla ilgili Devletler Hukuku Dersleri (1947), La Position de L'Individu en Droit International Public et Ses Drroits et Libertés du Point de Vu de Ce Droit (1947), Devletler Umumi Hukukunda Yeni Gelişmeler (1948), Milletlerarası Hayatın Düzeni ve Panamerikanizm (1949), Yeni Devletler Hukuku (2 Cilt, 1951), Müşterek Emniyet Problemleri (1952) ve Silâhsızlanma Problemi (1953) gibi akademik kitaplara imza attı. Yalçın'a göre Zeki Mesut Alsan'ın asıl önemli yönü aydınlarımız tarafından gözden kaçırılan Hayat Mecmuası'ndaki uluslararası hukuk ve uluslararası ilişkilerle ilgili olarak yazdığı yazılardır (Yalçın 2012: 88). Onun bu yazıları o devirde dünya siyasetinde yaygın olan siyasi rejimlerin eleştirisi ve bir nevi cumhuriyetle kıyaslamasıdır. Zeki Mesut Alsan, 1956 yılında yaş haddinden emekli oldu. 24 Eylül 1984'te vefat etti.

Mustafa'nın Romanı Memleket Çocuğu (1942) adlı hatıratında Zeki Mesut Alsan, çocukluğunu ve öğrenim hayatını anlatır. Kitapta ayrıca Aydın'ın bir asır önceki sosyal durumu betimlenir. Eser, bir Türk şehrinin günlük hayat tarzı, devlet-halk ilişkileri ve Müslüman-gayrimüslim komşuluğu ile ilgili çok mühim bilgiler içermektedir. Zeki Mesut Alsan'ın kaleme aldığı ikinci hatıra Hürriyet Pervanesi (1943)'nde Anadolu'dan İstanbul'a öğrenim görmeye gelen bir gencin başından geçenler anlatılmaktadır. Roman sanatı bakımından ele alındığında kitap bir hatıra defteri özelliği taşımaktadır (Yalçın 2012: 90). Bir ittihatçının 1908'den sonra değişmesi ekseninde II. Meşrutiyet öncesi ve sonrasında yaşanan olaylar ele alınır. Ali Birinci'ye göre kitap şeklen roman gibi görünse bile roman türü ile alakası yoktur ve burada ancak bir "hikâye" (tahkiye türü) karşılığında kullanılmıştır: "Zeki Mesut Alsan hatıralarının bu ikinci kitabını yüksek tahsil hayatının üç devresine, yani o sırada İstanbul'da bulunan Mülkiye hatıralarına (Siyasal Bilgiler Fakültesi) ayırmıştır ve 1907-1910 senelerinin İstanbul'u ve İstanbul'daki yüksek tahsil talebelerinin hayatı hakkında çok kıymetli bilgileri bir roman üslûbu içinde vermektedir. Muhteva olarak hiçbir hayal unsuru bulunmayan kitapta, her şeyden önce talebelerin günlük yaşayışı ve İstanbul'un içtimai hayatı, Meşrutiyet'in ilanı (24 Temmuz 1908) ve ilk seneleri, 31 Mart Vakası ve İstanbul sokakları hakkında çok kıymetli manzaralar gözler önüne serilmiştir. Bu iki ciltlik hatıratın Türk tarihçiliğinde henüz hakkı teslim edilmemiştir." (Birinci 2006). Eser, bir bakıma Zeki Mesut Alsan'ın Paris'e gidinceye kadarki yaşamının hikâyesidir. Yazarın Kavak Yeli (1944) adlı bir romanı bulunmaktadır.

Kaynakça

Birinci, Ali (2006). "Takdim". Mustafa'nın Romanı Hürriyet Pervanesi İstanbul Hatıraları 1907-1910. İstanbul: Vadi Yayınları. s. 5.

Çoker, Fahri (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM IV. Dönem 1931-1935. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları. C. 1.

Mücellidoğlu, Ali Çankaya (1968). Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler 1859-1968. Ankara: Mars Matbaası. C. 2.

Yalçın, Alemdar (2012). Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı 1920-1946. Ankara: Akçağ Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: İSA KOYUNCU
Yayın Tarihi: 05.09.2019
Güncelleme Tarihi: 13.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kavak Yeli? / ?1942Roman
Mustafa'nın Romanıİstanbul / Ahmet Halit Kitabevi1943Hatıra
La Position de L'Individu en Droit International Public et Ses Drroits et Libertés du Point de Vu de Ce Droit? / Ankara1947Diğer
Devletler Hukuku DersleriSakarya Basımevi / Ankara1947Diğer
Devletler Hukukunda Yeni GelişmelerMilli Eğitim Basımevi / Ankara1948Diğer
Milletlerarası Hayatın Düzeni ve PanamerikanizmGüney Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.O. / Ankara1949Diğer
Yeni Devletler HukukuGüney Matbaacılık / Ankara1951Diğer
Müşterek Emniyet Problemleri? / Ankara1952Diğer
Silâhsızlanma ProblemiGüney Matbaacılık / Ankara1953Diğer
Mustafa'nın Romanı Memleket ÇocuğuVadi Yayınları / İstanbul2002Hatıra

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Süleyman Portakald. 11 Nisan 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2KÖŞKDERELİd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3AHMEDÎ (İSHAK HOCASI), Şemseddîn Ahmedd. ? - ö. 1708Doğum YeriGörüntüle
4Yakup Kadri Karaosmanoğlud. 27 Mart 1889 - ö. 13 Aralık 1974Doğum YılıGörüntüle
5Reşat Nuri Güntekind. 26 Kasım 1889 - ö. 7 Aralık 1956Doğum YılıGörüntüle
6ALİ HAKİ EDNA/HARHARİ/FİGANÎ/HİCRANÎ/EDNAÎ/GULAMÎ/VİSALÎ/GEDAÎ, Ali Doğand. 1889 - ö. 1961Doğum YılıGörüntüle
7SEFİLÎ, Mevlüt Gökalpd. 1911 - ö. 14.12.1984Ölüm YılıGörüntüle
8Şükrü Gümüşd. 1948 - ö. 28 Ağustos 1984Ölüm YılıGörüntüle
9Ercümend Behzad Lavd. 15 Kasım 1903 - ö. 18 Mayıs 1984Ölüm YılıGörüntüle
10Harun Özerd. 1967 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Suad Alkand. 4 Mayıs 1940 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ahmet Küçükağad. 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ZEYNEP GÖĞÜŞd. 3 Temmuz 1954 - ö. -Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Hâle Sevald. 1962 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Reşit Keskind. 1950 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ZEKİ, Zeki Yıldırımd. 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Osman Zeki Yüksel Serdengeçtid. 15 Mayıs 1917 - ö. 10 Kasım 1983Madde AdıGörüntüle
18Zeki Oğuzd. 1951 - ö. ?Madde AdıGörüntüle