Ahmet Şuayip

(d. 1876 / ö. 1910)
Eleştirmen, yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Fatih Rüşdiyesi ile Vefa İdadisi'nde tamamladı. Mekteb-i Hukuk'tan mezun olunca, aynı okulda sonradan sadrazam olan Hakkı Paşa'nın yardımcısı olarak İdare Hukuku derslerini, 1908'den sonra da Devletler Hukuku derslerini verdi. Meclis-i Maarif üyeliği, Tedrisat-ı İbtidaiyye Müdürlüğü, İstanbul Maarif Müdürlüğü, Divan-ı Muhasebat Müdde-i Umumiliği görevlerinde bulundu (Ercilasun, 2004b:143; Uçman, 1989:138)

Ocak 1908 - Ağustos 1910 arasında Türkiye'deki pozitivist hareketin başlıca yayın organlarından biri sayılan Ulum-ı İktisadiyye ve İctimaiyye Mecmuası'nı Rıza Tevfik ve Mehmed Cavid'le birlikte 24 sayı çıkarmıştır. Zamanında müdahale edilemeyen apandisit yüzünden bir bayram günü otuz dört yaşında öldü. Ahmet Şuayip’in ölümünün ardından yayımlanan Musavver Şahika’da yazarın evli ve bir çocuk babası olduğu, genç yaşta ölümüyle ardında küçük bir çocuk bıraktığı belirtilmiştir.

Ahmet Şuayip’in Fransızca mecmuaların birinden defterine aktardığı sorulara verdiği cevaplar Musavver Şahika’da Mehmet Cavit aracılığıyla yayımlanmış olup yazarın kişiliği hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağlamıştır. Bu cevaplarda tabiatının esasını "her şeyi öğrenmek arzusunun ve çalışmanın" oluşturduğunu belirten Şuayip, sevdiğin nâsirler sorusuna "hayat-ı muâsırîni doğru ve iyi görenler, güzel yazanlar ve tasvir edenler", sevdiğin şairler sorusuna da Tevfik Fikret ve emsali, beni ağlatanlar (Cavit, Tarihsiz: 6) cevaplarını vermiştir. Bu bilgilerden ve Musavver Şahika’da hakkında çıkan diğer yazılardan hareketle duygusal bir yazar olduğu anlaşılan Şuayip’in, hayatının amacını okumak, öğrenmek ve çalışmak olarak belirlediği, kısa süren ömründe kendisini insanlığa hizmet etmeye adadığı, memleketin yükselmesi uğruna çalıştığı söylenebilir. Yazar çalışkanlığı, zekâsı ve edebiyat, tarih, sosyoloji, hukuk, tenkit, iktisat gibi çeşitli konulardaki titiz inceleme ve araştırmalarıyla çevresinin dikkatini çekmiştir. Şuayip’in genç yaşta ölmesi Cenab Şehabettin, Mehmet Cavit, Mediha Güzin, Halide Salih, Hayriye Melek Hunç, Hüseyin Cahit gibi devrin önemli isimleri tarafından büyük bir kayıp olarak görülmüştür.

Ekrem Işın, toplumu anlamak için edebiyatın araştırılması gerektiğini savunan Ahmet Şuayip’in düşünce hayatının ilk dönemini kapsayan estetik konusundaki çalışmalarında Beşir Fuad’ın izlerinin görüldüğünü belirtmiştir. Işın’a göre 1850’lerden sonra Fransız edebiyatındaki realist ve natüralist akımların ilk farkına varan Beşir Fuad olmasına rağmen bu akımların kapsamlı bir tanıtımını ve eleştirisini gerçekleştiren de Edebiyat-ı Cedîde’nin teorisyeni Ahmet Şuayip’tir (1985: 361-370). Servet-i Fünûn döneminde eleştiri alanının en güçlü temsilcisi kabul edilen Şuayip objektif bir tenkit ve edebiyat anlayışını savunmuş bu nedenle de gerçeklikten uzaklaşan kendi kuşağının, Edebiyat-ı Cedide yazarlarının aşırı içe dönük duygusal sanat anlayışlarını “Son Yazılar” adlı makalesinde eleştirmiştir (Uçman, 1989: 138).

1896’da yazmaya başladığı Servet-i Fünûn dergisinde “Hayat ve Kitaplar” başlığı altındaki makalelerinde Hippolyte Taine, Gustave Flaubert, Ernest Lavisse, Niebuhr, Gabriel Monod, Ranke ve Mommsen gibi Batılı yazar, fikir adamı ve tarihçiler hakkında bilgi vermiştir. Yazar, üzerinde en çok durduğu, görüşlerinden etkilendiği ve kendisine hayranlık duyduğu Taine’ın ırk, muhit, an prensibine çeşitli gerekçelerle itirazda bulunmuştur (Ercilasun, 2004a: 82-92) Bu seri dışında Albert Sorel’den esinlenerek tarihi söyleşiler yazmıştır (Ülken, 2011:150). İsmail Hami yazarın yazmayı planladığı Mufassal Osmanlı Tarihi için biner sayfalık beş altı deftere ince yazılarla not doldurduğunu ancak gerçekleştiremeden vefat ettiğini belirtmiştir. (Tarihsiz: 15)

Kaynakça

Cavit, Mehmet. (Tarihsiz). “Ahmet Şuayip İçin”. Musavver Şahika. Sayı 2. s. 5-7.

Ekrem, Işın. (1985). "Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm", Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi II. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları. 359-362.

Ekrem, Işın. (1985). "Osmanlı Materyalizmi", Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi II. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları. s. 363-370.

Ercilasun, Bilge. (2004a). Servet-i Fünûn’da Edebî Tenkit. Ankara: Akçağ Yay.

Ercilasun, Bilge. (2004b). “Ahmet Şuayip”. Büyük Türk Klasikleri 10. Cilt. İstanbul: Ötüken-Söğüt. S. 143-150.

Hami, İsmail. (Tarihsiz). “Matem”. Musavver Şahika. Sayı 2. s. 15.

Uçman, Abdullah. (1989). “Ahmet Şuayip”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 2, s. 138). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.

Ülken, Hilmi Ziya. (2011). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. AYDAN ENER SU
Yayın Tarihi: 07.08.2019
Güncelleme Tarihi: 26.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Hayat ve KitaplarMatbaa-i Hukukiye / İstanbul1899Deneme
Hukuk-ı İdare 2 CiltHacı Hüseyin Efendi Matbaası / İstanbul1911Diğer
Hukuk-ı Umumiyye-i DüvelMatbaa-i Hukukiye / İstanbul1912Diğer
Esmâr-ı Matbuat? / ??Eleştiri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1PERİŞAN HALİLd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Aziz Behiç Serengild. 1907 - ö. 1962Doğum YeriGörüntüle
3SAFÂYî, Mustafa Deded. ? - ö. 1688-89Doğum YeriGörüntüle
4AHMED ŞU'AYB BEY, İstanbullud. 1876 - ö. 1910Doğum YılıGörüntüle
5HAKİ BABAd. 1876 - ö. 1916Doğum YılıGörüntüle
6İSMÂİL HAKKI, Baban-zâde, Bağdatlıd. 1876 - ö. 1913Doğum YılıGörüntüle
7KEŞFȊ, Mustafad. 1843 - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
8FEHÎM, Körükçü Hâfız Ahmed Efendid. ? - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
9LÜTFÎ, Çelebi-zâde Agop Lütfîd. ? - ö. 1910Ölüm YılıGörüntüle
10Hasan Basri Lostard. 1890 - ö. 25 Ekim 1946MeslekGörüntüle
11Erol Büyükmeriçd. 20 Ocak 1942 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Halil Açıkgözd. 1 Aralık 1952 - ö. 25 Kasım 2019MeslekGörüntüle
13Ahmet Haşimd. 1887 - ö. 4 Haziran 1933Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ali Canip Yöntemd. 1887 - ö. 26 Ekim 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Bekir Sıtkı Ocakd. 1885 - ö. 11 Ocak 1936Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ZÜHDÜ, Hacı Ahmetd. 1885 - ö. 1958Madde AdıGörüntüle
17YARDIMCI, Ahmet Yardımcıd. 1961 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Fazıl Ahmet Aykaçd. 1884 - ö. 5 Aralık 1967Madde AdıGörüntüle