Madde Detay
Ahmet Şuayip
(d. 1876 / ö. 1910)
Eleştirmen, yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Fatih Rüşdiyesi ile Vefa İdadisi'nde tamamladı. Mekteb-i Hukuk'tan mezun olunca, aynı okulda sonradan sadrazam olan Hakkı Paşa'nın yardımcısı olarak İdare Hukuku derslerini, 1908'den sonra da Devletler Hukuku derslerini verdi. Meclis-i Maarif üyeliği, Tedrisat-ı İbtidaiyye Müdürlüğü, İstanbul Maarif Müdürlüğü, Divan-ı Muhasebat Müdde-i Umumiliği görevlerinde bulundu (Ercilasun, 2004b:143; Uçman, 1989:138)
Ocak 1908 - Ağustos 1910 arasında Türkiye'deki pozitivist hareketin başlıca yayın organlarından biri sayılan Ulum-ı İktisadiyye ve İctimaiyye Mecmuası'nı Rıza Tevfik ve Mehmed Cavid'le birlikte 24 sayı çıkarmıştır. Zamanında müdahale edilemeyen apandisit yüzünden bir bayram günü otuz dört yaşında öldü. Ahmet Şuayip’in ölümünün ardından yayımlanan Musavver Şahika’da yazarın evli ve bir çocuk babası olduğu, genç yaşta ölümüyle ardında küçük bir çocuk bıraktığı belirtilmiştir.
Ahmet Şuayip’in Fransızca mecmuaların birinden defterine aktardığı sorulara verdiği cevaplar Musavver Şahika’da Mehmet Cavit aracılığıyla yayımlanmış olup yazarın kişiliği hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağlamıştır. Bu cevaplarda tabiatının esasını "her şeyi öğrenmek arzusunun ve çalışmanın" oluşturduğunu belirten Şuayip, sevdiğin nâsirler sorusuna "hayat-ı muâsırîni doğru ve iyi görenler, güzel yazanlar ve tasvir edenler", sevdiğin şairler sorusuna da Tevfik Fikret ve emsali, beni ağlatanlar (Cavit, Tarihsiz: 6) cevaplarını vermiştir. Bu bilgilerden ve Musavver Şahika’da hakkında çıkan diğer yazılardan hareketle duygusal bir yazar olduğu anlaşılan Şuayip’in, hayatının amacını okumak, öğrenmek ve çalışmak olarak belirlediği, kısa süren ömründe kendisini insanlığa hizmet etmeye adadığı, memleketin yükselmesi uğruna çalıştığı söylenebilir. Yazar çalışkanlığı, zekâsı ve edebiyat, tarih, sosyoloji, hukuk, tenkit, iktisat gibi çeşitli konulardaki titiz inceleme ve araştırmalarıyla çevresinin dikkatini çekmiştir. Şuayip’in genç yaşta ölmesi Cenab Şehabettin, Mehmet Cavit, Mediha Güzin, Halide Salih, Hayriye Melek Hunç, Hüseyin Cahit gibi devrin önemli isimleri tarafından büyük bir kayıp olarak görülmüştür.
Ekrem Işın, toplumu anlamak için edebiyatın araştırılması gerektiğini savunan Ahmet Şuayip’in düşünce hayatının ilk dönemini kapsayan estetik konusundaki çalışmalarında Beşir Fuad’ın izlerinin görüldüğünü belirtmiştir. Işın’a göre 1850’lerden sonra Fransız edebiyatındaki realist ve natüralist akımların ilk farkına varan Beşir Fuad olmasına rağmen bu akımların kapsamlı bir tanıtımını ve eleştirisini gerçekleştiren de Edebiyat-ı Cedîde’nin teorisyeni Ahmet Şuayip’tir (1985: 361-370). Servet-i Fünûn döneminde eleştiri alanının en güçlü temsilcisi kabul edilen Şuayip objektif bir tenkit ve edebiyat anlayışını savunmuş bu nedenle de gerçeklikten uzaklaşan kendi kuşağının, Edebiyat-ı Cedide yazarlarının aşırı içe dönük duygusal sanat anlayışlarını “Son Yazılar” adlı makalesinde eleştirmiştir (Uçman, 1989: 138).
1896’da yazmaya başladığı Servet-i Fünûn dergisinde “Hayat ve Kitaplar” başlığı altındaki makalelerinde Hippolyte Taine, Gustave Flaubert, Ernest Lavisse, Niebuhr, Gabriel Monod, Ranke ve Mommsen gibi Batılı yazar, fikir adamı ve tarihçiler hakkında bilgi vermiştir. Yazar, üzerinde en çok durduğu, görüşlerinden etkilendiği ve kendisine hayranlık duyduğu Taine’ın ırk, muhit, an prensibine çeşitli gerekçelerle itirazda bulunmuştur (Ercilasun, 2004a: 82-92) Bu seri dışında Albert Sorel’den esinlenerek tarihi söyleşiler yazmıştır (Ülken, 2011:150). İsmail Hami yazarın yazmayı planladığı Mufassal Osmanlı Tarihi için biner sayfalık beş altı deftere ince yazılarla not doldurduğunu ancak gerçekleştiremeden vefat ettiğini belirtmiştir. (Tarihsiz: 15)
Kaynakça
Cavit, Mehmet. (Tarihsiz). “Ahmet Şuayip İçin”. Musavver Şahika. Sayı 2. s. 5-7.
Ekrem, Işın. (1985). "Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm", Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi II. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları. 359-362.
Ekrem, Işın. (1985). "Osmanlı Materyalizmi", Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi II. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları. s. 363-370.
Ercilasun, Bilge. (2004a). Servet-i Fünûn’da Edebî Tenkit. Ankara: Akçağ Yay.
Ercilasun, Bilge. (2004b). “Ahmet Şuayip”. Büyük Türk Klasikleri 10. Cilt. İstanbul: Ötüken-Söğüt. S. 143-150.
Hami, İsmail. (Tarihsiz). “Matem”. Musavver Şahika. Sayı 2. s. 15.
Uçman, Abdullah. (1989). “Ahmet Şuayip”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 2, s. 138). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
Ülken, Hilmi Ziya. (2011). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. AYDAN ENER SUYayın Tarihi: 07.08.2019Güncelleme Tarihi: 26.10.2020
Yayın Tarihi: 07.08.2019Güncelleme Tarihi: 26.10.2020
Güncelleme Tarihi: 26.10.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Hayat ve Kitaplar | Matbaa-i Hukukiye / İstanbul | 1899 | Deneme |
Hukuk-ı İdare 2 Cilt | Hacı Hüseyin Efendi Matbaası / İstanbul | 1911 | Diğer |
Hukuk-ı Umumiyye-i Düvel | Matbaa-i Hukukiye / İstanbul | 1912 | Diğer |
Esmâr-ı Matbuat | ? / ? | ? | Eleştiri |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | PERİŞAN HALİL | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Aziz Behiç Serengil | d. 1907 - ö. 1962 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | SAFÂYî, Mustafa Dede | d. ? - ö. 1688-89 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | AHMED ŞU'AYB BEY, İstanbullu | d. 1876 - ö. 1910 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HAKİ BABA | d. 1876 - ö. 1916 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | İSMÂİL HAKKI, Baban-zâde, Bağdatlı | d. 1876 - ö. 1913 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | KEŞFȊ, Mustafa | d. 1843 - ö. 1910 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | FEHÎM, Körükçü Hâfız Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1910 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | LÜTFÎ, Çelebi-zâde Agop Lütfî | d. ? - ö. 1910 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Hasan Basri Lostar | d. 1890 - ö. 25 Ekim 1946 | Meslek | Görüntüle |
11 | Erol Büyükmeriç | d. 20 Ocak 1942 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Halil Açıkgöz | d. 1 Aralık 1952 - ö. 25 Kasım 2019 | Meslek | Görüntüle |
13 | Ahmet Haşim | d. 1887 - ö. 4 Haziran 1933 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Ali Canip Yöntem | d. 1887 - ö. 26 Ekim 1967 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Bekir Sıtkı Ocak | d. 1885 - ö. 11 Ocak 1936 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ZÜHDÜ, Hacı Ahmet | d. 1885 - ö. 1958 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | YARDIMCI, Ahmet Yardımcı | d. 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Fazıl Ahmet Aykaç | d. 1884 - ö. 5 Aralık 1967 | Madde Adı | Görüntüle |