Madde Detay
BÂKÎ, Seyyid Abdülbâkî
(d. 1039/1630 - ö. 1090/1679)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl ismi Seyyid Abdülbâkî’dir. Osmanlı ilmiye sınıfının meşhur ailelerinden Uşşâkîzâdeler'e mensuptur. Şairin hayatıyla ilgili en kapsamlı bilgiyi Zeyl-i Şakâyık yazarının oğlu Seyyid İbrahim Hasîb vermektedir. Seyyid Abdülbâkî Efendi 1039/1630’da İstanbul’da doğmuştur. İyi bir tahsil alan şair, döneminin meşhur hocaları Uzun Ali Efendi ve Molla Çelebi’den dersler almıştır. Zeyrekzâde Seyyid Abdurrahman Efendi’nin kızı Şerife Hanım'la evlenmiştir (Majer 1978: 121). Karaçelebizâde Mahmud Efendi’den mülâzım olan şair, 1064/1654’te Kadı Mahmud Medresesi müderrisliğine tayin edilmiştir. Henüz sekiz aylık müderrisken Diyarbakır'a kadı olarak atanmıştır. 1067/1657’de Hasan Paşa Medresesi, 1069/1659’da Hüsrev Kethuda Medresesi, 1070/1660’da Koca Mustafa Paşa Medresesi, 1074/1664’te Ali Paşa-yı Cedîd Medresesi, 1076/1666’da Murad Paşa-yı Atik ve 1078/1668’de Kalenderhâne Medresesi’nde görev yaptıktan sonra Osmanlı medreselerinin en üst mevkii olan Süleymaniye Medresesi’ne terfi ettirilmiştir. 1081/1671 yılında Selanik kadısı olmuştur.1086/1676’da Kahire kadılığına atanmış, buradan Mekke kadılığı ile görevlendirilmiştir. Buradaki vazifesinden 1090/1679 yılında azledilmiş, hacılarla birlikte İstanbul’a dönerken Eskişehir’de göz akması hastalığına yakalanmıştır. Hacı kafilesinden ayrılarak Konya’ya götürülmüştür. Hastalığının ağırlaşması sebebiyle 1090/1679 tarihinde Konya’da vefat etmiş ve Mevlânâ Dergâhı haziresine defnedilmiştir (Seyyid İbrahim Hâsib: vr. 252a-523b; Özcan 1989: 662-63).
Şair, şiirlerinde Bâkî mahlasını kullanmıştır. Meşhur divan şairi Bâkî’den ayırmak maksadıyla Bâkî-i Dîğer olarak adlandırılmıştır. Kaynaklar şiir ve inşada mahir olduğunu bildirmektedir (Çapan 2005: 101). Bilinen iki eseri vardır. Bunlardan ilki Kadı Beyzavî’nin Kur'ân-ı Kerîm Tefsîri'ne yazdığı Hâşiyesidir. İkincisi ise şiirlerini ihtiva eden Türkçe Dîvân’dır. Eserin varlığını bildiren tek kaynak Şeyhî’nin Vekâyiü’l-Fuzalâ’sıdır (Özcan 1989: 663). Bugün itibariyle nüshası mevcut değildir. Şairin tespit edilen şiirlerinden hareketle orta derecede bir şair olduğu söylenebilir (Seyyid İbrahim Hâsib: vr. 253b-254a). Şiirlerinde ilâhî aşktan ziyade dünyevî aşkı terennüm etmiştir. Ayrıca, döneminde revaçta olan Sebk-i Hindî'ye rağbet etmediği görülmektedir.
Kaynakça
Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr. Ankara: AKM Yay. 213.
Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 101.
Ergun, Saadet Nüzhet (yty). Türk Şairleri. C. 2. İstanbul: yyy. 727.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 310.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü’l-Fuzalâ. İstanbul: Çağrı Yay. 662-63.
Majer, Hans Georg (1978). Vorstudien Zur Geschichte Der İlmiye Im Osmanichen Reich. München: R. Trofenik.
Seyyid İbrahim Hâsib. Zeyl-i Şakâyık. Süleymaniye Ktp. Hâfid Efendi Bölümü. vr. 242a, 252a-254a.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ARAŞ. GÖR. RAMAZAN EKİNCİYayın Tarihi: 29.11.2013Güncelleme Tarihi: 24.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Geçeli gerdenüme silsile-i zülf-i dü-tâ
Dil-i şeydâyı hayâlâta düşürdi sevdâ
Hâmdur vâdi-i aşk içre o âşık mâdâm
İtmeye puhte anı âteş-i derd-i sahbâ
Açmasun sînesini sahn-ı çemende uşşâk
Görmedük uğradığın dûzaha hîç bâd-ı sabâ
Lutf idüp cilvegehe nâza çık ey kebk-i hırâm
Muntazır şîve-i reftâruna yârân-ı safâ
Bâkiyâ gevher-i nazmun komadı la‘le revâc
Yeridür olsa ger âvîze-i gûş-ı şu‘arâ
(Seyyid İbrahim Hâsib. Zeyl-i Şakâyık. Süleymaniye Ktp. Hâfid Efendi Bölümü. vr. 253b.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 29.11.2013Güncelleme Tarihi: 24.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Geçeli gerdenüme silsile-i zülf-i dü-tâ
Dil-i şeydâyı hayâlâta düşürdi sevdâ
Hâmdur vâdi-i aşk içre o âşık mâdâm
İtmeye puhte anı âteş-i derd-i sahbâ
Açmasun sînesini sahn-ı çemende uşşâk
Görmedük uğradığın dûzaha hîç bâd-ı sabâ
Lutf idüp cilvegehe nâza çık ey kebk-i hırâm
Muntazır şîve-i reftâruna yârân-ı safâ
Bâkiyâ gevher-i nazmun komadı la‘le revâc
Yeridür olsa ger âvîze-i gûş-ı şu‘arâ
(Seyyid İbrahim Hâsib. Zeyl-i Şakâyık. Süleymaniye Ktp. Hâfid Efendi Bölümü. vr. 253b.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 24.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Geçeli gerdenüme silsile-i zülf-i dü-tâ
Dil-i şeydâyı hayâlâta düşürdi sevdâ
Hâmdur vâdi-i aşk içre o âşık mâdâm
İtmeye puhte anı âteş-i derd-i sahbâ
Açmasun sînesini sahn-ı çemende uşşâk
Görmedük uğradığın dûzaha hîç bâd-ı sabâ
Lutf idüp cilvegehe nâza çık ey kebk-i hırâm
Muntazır şîve-i reftâruna yârân-ı safâ
Bâkiyâ gevher-i nazmun komadı la‘le revâc
Yeridür olsa ger âvîze-i gûş-ı şu‘arâ
(Seyyid İbrahim Hâsib. Zeyl-i Şakâyık. Süleymaniye Ktp. Hâfid Efendi Bölümü. vr. 253b.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Geçeli gerdenüme silsile-i zülf-i dü-tâ
Dil-i şeydâyı hayâlâta düşürdi sevdâ
Hâmdur vâdi-i aşk içre o âşık mâdâm
İtmeye puhte anı âteş-i derd-i sahbâ
Açmasun sînesini sahn-ı çemende uşşâk
Görmedük uğradığın dûzaha hîç bâd-ı sabâ
Lutf idüp cilvegehe nâza çık ey kebk-i hırâm
Muntazır şîve-i reftâruna yârân-ı safâ
Bâkiyâ gevher-i nazmun komadı la‘le revâc
Yeridür olsa ger âvîze-i gûş-ı şu‘arâ
(Seyyid İbrahim Hâsib. Zeyl-i Şakâyık. Süleymaniye Ktp. Hâfid Efendi Bölümü. vr. 253b.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Bora Abdo | d. 1977 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | İSHAK, Mollacık-zâde İshak Efendi | d. 25 Şubat 1709 - ö. 1 Aralık 1781 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | NASFET, Ahmed Rızâ Nasfet Efendi | d. 1792 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | SÂDIK/SÂDIKÎ, Sadreddin-zâde Mehmed Sâdık Efendi | d. 17 Aralık 1630 - ö. Kasım-Aralık 1709 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | ÂGÂH, Hacı Hâfız Mehmed Bulak | d. 1630-31 - ö. 1728 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HABÎBÎ, Şeyh Seyyid Habîbî İsmail Efendi | d. ? - ö. 1679/1680 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | NİSBETÎ, Ali Nisbetî Efendi | d. ? - ö. Haziran-Temmuz 1679 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | SÂBİR PÂRSÂ, Ağa-zâde Sâbir Pârsâ Muhammed Efendi, Pârsâ Sâbir Muhammed Dede | d. ? - ö. 1679-80 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ŞÜKRÎ, Mustafa Şükrî Efendi | d. ? - ö. 1764/65 | Meslek | Görüntüle |
10 | MUHLİSÎ, Hacı Mustafa Boşnak | d. ? - ö. 1749 | Meslek | Görüntüle |
11 | ABDULLÂH, Dursun Efendi-zâde Abdullâh Efendi | d. ? - ö. 1653-54 | Meslek | Görüntüle |
12 | ÂZERÎ, İbrahim Bursalı | d. ? - ö. 1707-08 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | HİSÂLÎ, Seyyid Hisali Efendi | d. ? - ö. Temmuz-Ağustos 1676 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | KÂSIM, Kâsım Dede | d. ? - ö. 1640-41 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ZİKRÎ, Zikrî Erdebilî | d. 1790? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
16 | İLYAS DOĞAN | d. 1902 - ö. 1983 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | SÜLEYMAN BEY, Sûfî Mehmed Paşa-zâde | d. ? - ö. 1688 | Madde Adı | Görüntüle |