Madde Detay

Tam adı Hikmet Arif DİNO'dur. "Şeyh-i Cedit" müstearını da kullandı (Birsel, 1983: 326). Saffet Hanım ile Divan-ı Muhasebat reisliğinden malulen emekli Rasih Dino'nun oğlu olarak 1892 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz adaları) ve Ankara valisi, Mesnevi çevirmeni Abidin Paşa'nın (1843-1908) torunu, ressam Abidin Dino'nun ağabeyidir. Çocukluk günlerini dedesi Abidin Paşa'nın yanında geçirdi. Belçika'da Simon Stevens Enstitüsü, Gembloux Ziraat Mektebi'ni iki yıl okuduktan sonra bu okulu bıraktı, Cenevre Üniversitesi'nde Politik Bilimler Bölümü'nde antropoloji ve sosyoloji derslerini takip etti. Öğrenimi sırasında bir ara boksörlük yaptı, Cenevre'de bulunduğu dönemde Nurullah Ataç'la arkadaşlık etti. Atina'ya giderek (1923) portre ressamı, dekoratör ve aktör olarak çalıştı. Çok iyi derecede Rumca bilen Arif Dino, Atina'da "Facia Limanı" adlı bir filmde önemli bir rol oynadı. 1929'da İstanbul'a döndü. Arif Dino Atina'dayken babası Rasih Bey Adana'da, İstanbul'a dönüşünden iki yıl sonra da annesi Saffet Hanım İstanbul'da öldü. 1930 yılında Eclosion adlı bir şiir plağı çıkardı. Arif Oruç'un Yarın gazetesinde karikatürlerini yayımladı. Nâzım Hikmet'in yazıp yönettiği, Mütareke yıllarında hafızasını yitiren bir gencin hayal dolu dünyasını anlatan "Güneşe Doğru" adlı uzun metrajlı filminde başrolü oynadı (1937). Kardeşi Abidin Dino ile birlikte II. Dünya Savaşı'ndan esinlenen büyük boy desenler çizdi (1940-41). Sait Faik, Asaf Hâlet Çelebi, Orhan Veli, İlhan Berk, Fikret Mualla, Cahit Irgat, Bedri Rahmi gibi isimlerle dönemin ünlü edebiyat mahfili Küllük kahvesinde düzenlenen edebiyat toplantılarına katıldı. İllüstrasyon, heykel ve seramik çalışmaları yaptı. 1942-46 yılları arasında Develi ve Adana'da sürgün hayatı yaşadı. Hayatı boyunca boksörlükten aşçılığa, oyunculuktan eleştirmenliğe kadar birçok iş yapan Arif Dino hiç evlenmedi. 30 Mart 1957 tarihinde İstanbul'da öldü. Naaşı, Aşiyan Mezarlığı'ndaki aile kabristanına defnedildi.

Sanatsever bir aile ortamı içinde yetişen Arif Dino'nun şiire merakı özellikle üniversite eğitimi için bulunduğu Cenevre ve Paris yıllarında başlar. Abidin Dino'nun tespiti ile Cenevre'de bulunduğu dönemde Nurullah Ataç'la sabahlara dek süren şiir tartışmaları yapan Arif Dino; Paris'te "La Closerie des Lilas" gibi edebiyat mahfillerinde yer alır. Türkiye'ye döndükten sonra Yarın gazetesi ile Artist dergisinde desen ve karikatürleri yayımlanan Arif Dino, ilk şiirlerini Fransızca ve Yunanca yazar. İstanbul'da Meserret, Küllük ve Petrograt gibi edebiyat mahfillerindeki toplantılara katılan Arif Dino, kendisi ile yapılan bir söyleşide şiire başlayışı ile ilgili şu bilgileri verir: “Şiire 35 yaşımdan sonra, hiç farkında olmadan, hemen hemen gayrı şuurî bir şekilde başladım. Bu yaşa gelinceye kadar şiirle hemen hemen hiç alakadar değildim, teknik kitaplarla meşgul oluyordum. Fakat yeni Fransız edebiyatının mensur şiirleriyle temasa geldiğim zaman kendimde bir şiir kabiliyeti bulunduğunu sezdim. Okuduğum şiirler benim de bir şair olduğumu bildiriyordu. Bu sefer şiirleri onlarla yakından alakadar bir şair gibi okumaya başladım. Rakiplerimi gözden geçirdim. Büyük Fransız şairi Arthur Rimbaud’nun bana en yakın bir şair olduğunu gördüm. Yalnız benim değil bütün dünya yeni nesil ediplerinin hayran olduğu bu şairden başka şair tanımıyorum.” (Rado, 1941: 5).

Arif Dino; Ses, Yeni Ses ve Yaprak dergilerinde yayımladığı oldukça kısa ve çarpıcı şiirleriyle, özellikle "Döner kebap dönmez olsun" mısraı ile dikkat çeken "Beddua" adlı şiiriyle tanınmıştır. Dino'nun şiirlerinde Japon edebiyatındaki haikuların etkisi görülür. Rimbaud'yu kendisine en yakın şair olarak gördüğünü belirten Dino'nun Fransızca şiirleri, Abidin Dino, Rasih Nuri İleri ve Hür Yumar tarafından Türkçeye çevrildi. Arif Dino'nun şiirleri 1985 yılında Abidin Dino, Rasih Nuri İleri ve Memet Fuat tarafından yayına hazırlanarak Çok Yaşasın Ölüler adıyla neşredildi. Bu kitap, Abidin ve Rasih Nuri İleri'nin sunuş ve tanıtım yazıları ile Arif Dino'nun Türkçe ve Fransızca yayımlanmış şiirleri, onun hakkında yazılmış yazılar ve şiirler ile çizimleri içerir.

Abidin Dino, kardeşinin şiir dünyası ile ilgili şu tespitleri yapar: "Arif (Asaf Hâlet Çelebi gibi) Japon Haykay'larını da seviyordu, modern Fransız şiirindeki bu yolda denemeleri de biliyordu. Arif'in bu sefer İstanbul'da Beyazıt Meydanı'nda başlayan şiir söyleşilerinin genç şairlerden başka meraklıları da vardı. Örneğin Fikret Adil'le Tevfik Kent, Atina'da Papas'la İtürbi'nin becerdiği işi yerine getirmeye çalışıyor, Arif'in kimi "söz dizelerini" kaydediyorlardı. Ama hepsini değil. Bu söz dizelerinin kimisi, kahvedeki çınar yaprakları ile beraber uçup gidiyordu. Arif'in ta Adana yıllarına kadar sürecek olan bu denemelerinin başlıca özelliği "vuruculuk"tu. Bir öz birikimi taşıyan "çekirdek şiirler". Işını bir noktada biriktiren "lazer" gibi sözcükler bulmak istiyordu Arif: yakıcı, kavurucu. Bu estetik tutumun genç şairler üstünde bir etkisi oldu mu? (Oldu sanıyorum, fakat bunu ortaya çıkarmak için o yılların dergilerini karıştırmak lazım.) Beyazıt Kahvesi'nin şanlı günleri 1939-40 arası. 1941'de kendi yollarında giden Garipçiler de, kısa şiir türüne katkıda bulunuyorlardı; alay değil acı bir gülümseme karışıyordu şiirlerine: "Yazık oldu Süleyman Efendiye"... Arif'se isyan ediyordu: "Döner kebap dönmez olsun!" Arif'in çelişkileri vardı, kimi gün, sosyalist düşünceler ile yetinmiyor, yaşamı sorgulayan, hatta kuşku ile gören, Budist-dadacı arası bir noktaya varıyordu. Kaçınılmaz olarak silinecek bir kahve telvesi ile yapılmış resmi ve yitecek olan yazılmamış şiiri yeğliyordu. Rimbaud'nun yazdıkları kadar ve belki de onlardan çok, yazmadıklarını, ölüme dek sonraki suskunluğunu seviyordu.Şiiri yazmaktan, sanatı yapmaktan çok, şiiri ve sanatı yaşamaktan yana idi." (Dino, 2000: 237-238).

Arif Dino'nun resim, desen ve çizimlerini içeren Yüz adlı kitabı 2003'te, İmbikten Çekilmiş Adam adlı kitabı 2005 yılında yayımlandı.