EMÎN EFENDİ, Divrikli Dâmâd Emîn Efendi

(d. 1236/1821 - ö. 1323/1905)
âlim
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1236/1821 yılında Kayseri’de doğmuştur. Âlim Divrikli Hâfız Mustafa Efendi’nin oğludur. İlk öğrenimini Kayseri’de Deliklitaş Camisi imamı Hâfız Mahmûd Efendi'den yapmıştır. On iki yaşlarında Kuran-ı Kerim’i ezberleyip hafız olmuş, 1833’te yine aynı hocadan hafızlık icazeti almıştır. Aynı zamanda sülüs ve talik yazı çeşitleri üzerinde ihtisas sahibi olan Emîn Efendi, kendi el yazısı ile üç Kuran-ı Kerim nüshası çoğaltmıştır. Kardeşi İsmâil Efendi ile Divriği’ye gitmiş, Hoca Ali Efendi’den ­sarf ve nahiv ilmini (Arapça grameri) öğrendikten sonra Tokat’a gitmiş, meşhur âlimlerden Bozzâde’nin dersine devam ederek mantık ve meani (cümle bilgisi) ilmi okumuştur. Bozzâde ölünce Emîn Efendi Sivas’a gitmiş ve Gök Medrese’de kalarak Dârendeli Hacı Sâlih Efendi’nin derslerini takip etmiş ve uzun zaman kendisinden adap, münazara usulü ve çeşitli ilimleri tahsil ederek 1848’de Kayseri’ye dönmüştür. Kayseri’de Hacı Torun Efendi’nin seçkin talebelerinden olmuş, 1856’da ­icazet almış, daha sonra hocasına damat olmuş, böylece Dâmâd Emîn Efendi şöhretiyle anılmıştır. Dâmâd Emîn Efendi, Kayseri’de kırk seneden fazla bir süre ilim öğretmek için emek sarf etmiş, kaynakların bildirdiğine göre binlerce öğrenci yetiştirmiştir. Bunların arasında, her biri çeşitli ilimlerde önde gelen beş yüz kadar âlim anılabilir. Bunların haricinde bir kısmı dinî ilimlerde, bir kısmı fetva verme işinde muktedir elliden fazla müftü ve icazet-nameli talebe de yetiştirmiştir. 1323/1905 yılında vefat etmiştir. Vefatına İbnü’s-Seyyid Gâlib tarafından, kıta-i kebire nazım şeklindeki bir tarih yazılmıştır ki mücevher tarih beyti şöyledir: "Cennetde Emîn şâh-ı risâletle mülâkî/Ol rûh-ı celîl Ahmed-i Muhtâr’a ulaşdı (1323/1905)".

Telif ettiği eserlerden Celâl Devvânî’nin hudûs (ortaya çıkma) bahsini açıklayan güzel bir risalesi, Arapça bazı fenler üzerine bir hayli talikatı, yani notları vardır. Bunlar, çoğunlukla talebelerin ellerinde bulunan belgeler olarak kalmış ve maalesef ne çoğaltılmış ne de basılmıştır.

Emîn Efendi, her hâlinde, her sözünde, ağırbaşlı ve temkin sahibi; anlatışı ve ifadesi fevkalade ince ve sağlam bir insan olarak bilinir. İlmiyle amel etmeye çalışan bir âlim olarak dikkat çeken Emîn Efendi, avamla yani alelade insanlarla düşüp kalkmazdı. Çarşı ve pazara gidip alışverişte bulunmak, avamla seviyesiz görüşüp konuşmak gibi âlimlerin vakarına aykırı durumlardan çekinir, evinde kitap okur, araştırmalar yapar, ibadetleri yerine getirmeye çalışırdı. Mantık ve adap ile kelam ilmine tam bir hakimiyeti bulunduğu herkesin kabul ettiği bir gerçektir.

Kaynakça

Diriöz, Meserret ve Haydar Ali Diriöz (hzl.) (1991). Ahmed Nazîf, Kayseri Meşhurları (Kayseriyye Meşâhiri). Kayseri: Kayseri Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay.

Koçer, Mehmed Zeki (1972). Kayseri Ülemâsı. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ATABEY KILIÇ
Yayın Tarihi: 13.11.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1YAMAN DEDE, Mehmet Kadir Keçeoğlud. 29.07.1887 - ö. 03.05.1962Doğum YeriGörüntüle
2Abdullah Çağrı Elgünd. 20 Aralık 1954 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3TEMENNÂYÎd. ? - ö. 1511 ?Doğum YeriGörüntüle
4ÂKİFd. 1821 - ö. 1879Doğum YılıGörüntüle
5KÂZIM PAŞA, Mûsâ Kâzım, Koniçelid. 1821 - ö. 1890Doğum YılıGörüntüle
6HALÎL, Damad Halîl Efendid. 1821 - ö. 1886Doğum YılıGörüntüle
7RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Ölüm YılıGörüntüle
8KUL HALİLd. 1840-1850? - ö. 1905-1915?Ölüm YılıGörüntüle
9FİGÂNÎ, Silleli Osmand. 1863 - ö. 1904-1905Ölüm YılıGörüntüle
10SEMÂ'Î, Mustafa Efendid. ? - ö. 1176MeslekGörüntüle
11HARÂBÂTÎ, Muhemmed Binni Abdullad. 1637-38 - ö. 1730MeslekGörüntüle
12NESÎBÎ, Seyyid Ahmed Nesîbî Efendid. ? - ö. 1629MeslekGörüntüle
13NEF'Î, Trabzonlud. ? - ö. 1895 ds.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14TEVFÎK EFENDİ, Kadı Şükrî Efendi-zâded. ? - ö. 1851Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HAYRÎ, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrîd. ? - ö. 1876-77Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SAFÂYÎ, Bendînci İsâ Efendid. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
17OSMÂN, Hakîkî-zâde Şeyh Osmân Efendid. ? - ö. 1627-8Madde AdıGörüntüle
18SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle