Madde Detay
FAHRİ, Ahmed Fahri
(d. 1261/1845 - ö. 1336/1918)
Âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Ahmed Fahri olan ve halk arasında Ahmed Efendi olarak tanınan âşık, 1845 yılında Ayaş’ta doğmuştur. Ayaş’ın Hacı Memi Mahallesinden Deli Ali oğullarından Kantarcı Ömer Ağa’nın oğludur. Atalarının beş altı asır evvel Buhara’dan gelerek Ayaş’a yerleştikleri söylenmektedir. Dedelerinden Ali Ağa ortalığı kasıp kavuran, hükümeti yıllarca uğraştıran bir eşkıyayı yakaladığından dolayı Deli Ali adıyla anılmış ve kendinden sonra gelenlere de Deli Ali Oğulları denilmiştir (Turan 1995: 225). Ahmed Fahri, ailesi Hacı Seyitler lakabıyla tanınan Satı Hanım ile evlenmiş, Hüseyin Hüsnü adında bir oğlu olmuştur. Ahmed Fahri’nin tek çocuğu olan Hüseyin Hüsnü, yirmi bir yaşında menenjitten ölmüştür. Hüseyin Hüsnü’nün tek çocuğu olan Zehra Hanım (Şentürk) da Ahmed Fahri ve Satı Hanım tarafından büyütülmüştür.
Ahmed Fahri’nin tahsili hakkında bilgi sahibi değiliz; ancak şiirlerine bakıldığında kelime kadrosunun zenginliği medrese tahsili görmüş olabileceği kanaatini uyandırmaktadır. Ahmed Fahri kırk yaşında memuriyet hayatına atılmıştır. Memuriyete başlayana kadar ne işle meşgul olduğu hakkında bir bilgi tespit edilememiştir. İlk görevi Yabanabad (Çorba) reji memurluğudur. Ayaş Sandık Eminliğine nakledildikten sekiz sene sonra Ankara Valisi Tevfik Paşa tarafından azledilmiştir. Şiirlerinde de bu dargınlığını ve gücenmişliğini dile getirmiştir. Daha sonra Ayaş, Yabanabad ve Zir nüfus memurluklarında bulunmuştur. Ahmed Fahri’nin son görevi Ayaş’ta orman memurluğudur (Turan 1995: 226). Ahmed Fahri 1918 yılında vefat etmiştir. Ayaş’ta hükûmet konağı civarındaki aile mezarlığına defnedilmiştir.
Ayaşlı Ahmed Fahri’ye ait kendi el yazısı ile iki defter ve müstakil kâğıtlara yazılmış şiirler mevcuttur. Bu defterlerde şiirlerin yanı sıra Ahmed Fahri’nin özel notları ve kardeşi Mustafa Sami’ye ait iki şiir de bulunmaktadır. Bu defterler tek nüsha olup Ayaş eşrafından Hüseyin Vahdi Ertan’ın arşivindedir. Defterlerin kopya nüshası ise Fatma Ahsen Turan’da bulunmaktadır. Bu defterlerde Hz. Muhammed’e naat, Hz. Ali, Hz. Hüseyin, Hz. Hasan’a methiye ve mersiyeler, devlet erkânına söylenmiş olan hicviyeler, çeşitli şairlerin şiirlerine tahmisler, gazel, divan, kalenderî, musammat gazel, semai ve pek çok koşma bulunmaktadır (Turan 1995: 232). Ayaşlı Ahmed Fahri hakkında Fatma Ahsen Turan tarafından doktora tezi hazırlanmıştır (Turan 1995).
Fuad Köprülü’ye göre Ahmed Fahri emsallerine göre oldukça yüksek bir edebî kültüre maliktir, gelenekten yetişme bir şair olmamakla beraber âşık tarzının XIX. yüzyıldaki bütün ananelerini manzumelerinde tebarüz ettirmiştir (1965: 712). Fahri’nin hece ile yazdığı şiirlerinde Gevheri, Dertli ve Erzurumlu Emrah’ın; aruzla yazdığı şiirlerinde de büyük ölçüde Fuzûlî’nin tesiri olduğu görülür. Fahri, Fuzûlî’yi usta kabul ettiğini “Mekteb-i aşkda okuduk hel eta dersin bugün/Hâcemiz Hâfız Fuzûlî mürşîd-i dânâ biziz” diye anlatır. Ahmed Fahri’nin şiirlerinde gerek mizacından, gerekse hükümet kapısında gördüğü adaletsiz yönetici tavırlarından kaynaklanan zaman zaman çok sert ve ağır zaman zaman da istihzalı anlatıma rastlanmaktadır. Şansızlıklarla geçen memuriyet hayatında açığa alınan ve görevi değiştirilen Ahmed Fahri, devrini ve devrin yöneticilerini eleştirirken acımasız ve müstehcen ifadeler kullanmıştır. Hicivleri ile tanınan bir şairdir. Hazırcevap ve nüktedandır.
Kaynakça
Ayaşlı Ahmet Fahri El Yazması Defter 1 (19.Yüzyıl) Hüseyin Vahdi Ertan Arşivi (Kopyası F.Ahsen Turan Arşivi)
Ayaşlı Ahmet Fahri El Yazması Defter 2 (19.Yüzyıl) Hüseyin Vahdi Ertan Arşivi (Kopyası F.Ahsen Turan Arşivi)
Ayaşlı Ahmet Fahri El Yazması Defter 3 (19.Yüzyıl) Hüseyin Vahdi Ertan Arşivi (Kopyası F.Ahsen Turan Arşivi)
Aldan, Mehmet (1965). Türlü Yönleriyle Ayaş. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Bayrı, Mehmet Halid (1987). Halk Şiiri (XX.Yüzyıl). İstanbul: Varlık Yay.
Bozyiğit, Ali Esat (1991). "Ayaşlı Fahri ve Koşmaları 1" Ziya Gökalp Dergisi. C.11. Ocak-Mart. 61: 28-32.
Bozyiğit, Ali Esat (1991). "Ayaşlı Fahri ve Koşmaları 2" Ziya Gökalp Dergisi. C.11. Nisan-Haziran. 62: 13-16.
Bozyiğit, Ali Esat (1991). "Ayaşlı Fahri ve Koşmaları 3" Ziya Gökalp Dergisi. C.11. Ekim-Aralık. 63: 11-16.
Cunbur, Müjgan (1968). Başakların Sesi. Ankara: Poyraz Reklâm Yay.
Dağlıoğlu, Turhan Hikmet (1937). “Ayaş ve Ayaşlı Şairler Hakkında Bazı Notlar”.Ülkü, 10(57): 261-266.
Dünkü ve Bügünkü Ayaşlı Şairler (1948). Ankara: Ayaş Kültür Derneği.
Fındıkoğlu, Z. Fahri (1928). “Ankaralı Bir Şair”. Hayat Mecmuası, Ağustos. 88: 4-5.
Fındıkoğlu, Z. Fahri (1937). “Ayaşlı Fahri ve Koşmaları”. Halk Bilgisi Haberleri. 7(74): 28-32.
İvgin, Hayrettin (1993). “Ayaşlı Fahri”. Halk Ozanlarının Sesi, T.C. Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. 5: 41-48.
Köprülü, Mehmet Fuat (1965). XX. Asır Saz Şairleri. Ankara: Millî Kültür Yay.
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Turan, Fatma Ahsen (1997). “Ayaşlı Ahmet Fahri’nin Şiir Dünyası”, Ayaş ve Çevresi Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Gazi Üniversitesi, Ayaş Belediyesi. 255-266.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. FATMA AHSEN TURANYayın Tarihi: 20.09.2013Güncelleme Tarihi: 21.11.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Helâk etti beni kadd-i mevzûnu
Dil derdi bu dinmez yâre ağyâre
Kimseler olmasın onun meftûnu
Cesed pâre pâre dil pâre pâre
Cemâlin görenler olmaz mı müştâk
Sana kim söyledi âşıkları yak
Kırma âyinedir kulûb-ı uşşâk
Tamir olmaz olsa cam pâre pâre
Bazı cevr edersin bazı da naz et
Gahi tahkîr eyle gâhi mümtâz et
Lutf u kereminden cevrini az et
Belki usanırdır can vere vere
Sâdık bende olan fâcir olamaz
Fahrî kulun gibi nâdir olamaz
Âşık olur amma şâir olamaz
Her âşık bulamaz eşâre çâre
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 380-381.
Koşma
Rûz u şeb çektiğim belâ-yı yâre
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Sabr ile çekelim gönül ne çare
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Taciz etmek olmaz bâr-gâhını
Yani dil tahtının pâdişâhını
Gönlümün çektiği tîğ-i âhını
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Ey Fahri silen yok eşk-i elemi
Sarf etdim yoluna cümle malım
Nasıl bildireyim yâre halimi
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 506.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 20.09.2013Güncelleme Tarihi: 21.11.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Helâk etti beni kadd-i mevzûnu
Dil derdi bu dinmez yâre ağyâre
Kimseler olmasın onun meftûnu
Cesed pâre pâre dil pâre pâre
Cemâlin görenler olmaz mı müştâk
Sana kim söyledi âşıkları yak
Kırma âyinedir kulûb-ı uşşâk
Tamir olmaz olsa cam pâre pâre
Bazı cevr edersin bazı da naz et
Gahi tahkîr eyle gâhi mümtâz et
Lutf u kereminden cevrini az et
Belki usanırdır can vere vere
Sâdık bende olan fâcir olamaz
Fahrî kulun gibi nâdir olamaz
Âşık olur amma şâir olamaz
Her âşık bulamaz eşâre çâre
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 380-381.
Koşma
Rûz u şeb çektiğim belâ-yı yâre
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Sabr ile çekelim gönül ne çare
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Taciz etmek olmaz bâr-gâhını
Yani dil tahtının pâdişâhını
Gönlümün çektiği tîğ-i âhını
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Ey Fahri silen yok eşk-i elemi
Sarf etdim yoluna cümle malım
Nasıl bildireyim yâre halimi
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 506.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 21.11.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Helâk etti beni kadd-i mevzûnu
Dil derdi bu dinmez yâre ağyâre
Kimseler olmasın onun meftûnu
Cesed pâre pâre dil pâre pâre
Cemâlin görenler olmaz mı müştâk
Sana kim söyledi âşıkları yak
Kırma âyinedir kulûb-ı uşşâk
Tamir olmaz olsa cam pâre pâre
Bazı cevr edersin bazı da naz et
Gahi tahkîr eyle gâhi mümtâz et
Lutf u kereminden cevrini az et
Belki usanırdır can vere vere
Sâdık bende olan fâcir olamaz
Fahrî kulun gibi nâdir olamaz
Âşık olur amma şâir olamaz
Her âşık bulamaz eşâre çâre
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 380-381.
Koşma
Rûz u şeb çektiğim belâ-yı yâre
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Sabr ile çekelim gönül ne çare
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Taciz etmek olmaz bâr-gâhını
Yani dil tahtının pâdişâhını
Gönlümün çektiği tîğ-i âhını
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Ey Fahri silen yok eşk-i elemi
Sarf etdim yoluna cümle malım
Nasıl bildireyim yâre halimi
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 506.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Koşma
Helâk etti beni kadd-i mevzûnu
Dil derdi bu dinmez yâre ağyâre
Kimseler olmasın onun meftûnu
Cesed pâre pâre dil pâre pâre
Cemâlin görenler olmaz mı müştâk
Sana kim söyledi âşıkları yak
Kırma âyinedir kulûb-ı uşşâk
Tamir olmaz olsa cam pâre pâre
Bazı cevr edersin bazı da naz et
Gahi tahkîr eyle gâhi mümtâz et
Lutf u kereminden cevrini az et
Belki usanırdır can vere vere
Sâdık bende olan fâcir olamaz
Fahrî kulun gibi nâdir olamaz
Âşık olur amma şâir olamaz
Her âşık bulamaz eşâre çâre
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 380-381.
Koşma
Rûz u şeb çektiğim belâ-yı yâre
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Sabr ile çekelim gönül ne çare
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Taciz etmek olmaz bâr-gâhını
Yani dil tahtının pâdişâhını
Gönlümün çektiği tîğ-i âhını
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Ey Fahri silen yok eşk-i elemi
Sarf etdim yoluna cümle malım
Nasıl bildireyim yâre halimi
Söylemesem olmaz söylesen olmaz
Turan, Fatma Ahsen (1995). XIX. Yüzyılda Ankaralı Âşıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 506.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Gürhan Uçkan | d. 9 Mart 1948 - ö. 5 Aralık 2006 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | İsmail Kılıçarslan | d. 1976 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Ömer İzgeç | d. 1980 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | CEVLÂNÎ, Muhammed | d. 1845 - ö. 1904/1919? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | BAHÂEDDÎN MEHMED, İstanbullu | d. 1845 - ö. 1917 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HACI EMİNE/ŞEM'Î'NİN GÜLÜ/ŞEM'Î'NİN BÜLBÜLÜ, Emine | d. 1824/1845/1846 ? - ö. 1934/1941? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HIFZI, Recep Hıfzı | d. 1893 - ö. 1918 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ALİ | d. 1854 - ö. 1918 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | MEHMED HİLMÎ, Gümülcineli | d. 1869 - ö. 1918 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | FİGANÎ, Abidin Şimşek | d. 1908/1911? - ö. 18.06.1989 | Meslek | Görüntüle |
11 | GÜLDİKEN, Durmuş Çetinkol | d. 10.07.1955 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | MAHMUT, Mahmut Şahin | d. 1932 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | AHTERÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HEY'ETÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | CEYHUNÎ, Karslı | d. 1843 - ö. 1912-1913? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | SIDKI | d. 1858 - ö. 1914 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | DERYA, Mustafa | d. 1885 - ö. 1955 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | MEHEMMED, Mehemmed İskenderî | d. 1960 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |