Hüseyin Rıfat (Işıl)

Hüseyin Rıfat Topuz, Rifat, Mazlum
(d. 1878 / ö. 24 Şubat 1954)
Şair, Gazeteci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Soyadı IŞIL'dır. Önce "Topuz" soyadını aldı, daha sonra bu soyadını başkaları da kullandığı için "Işıl" soyadını kullanmaya başladı. Eserlerinde "Hüseyin Rıfat Topuz" ve "Rifat" imzalarıyla "Mazlum" mahlasını da kullandı. 1878 yılında İzmir'de doğdu. Babası İzmirli avukat Hafız Rifat Efendi, büyükbabası Kadıoğullarından Hacı İbrahim Efendi, annesi İzmir'in tüccarlarından Hacı Süleyman Efendi’nin kızı Zehra Hanım’dır. İzmir’de Namazgâh İptidai Mektebinde, İzmir Rüşdi ve İdadi mekteplerinde okudu. Ticaret hayatına atıldıysa da başarılı olamadı. Hizmet gazetesinde çalışmaya başladı, bir süre bu gazetede çalıştıktan sonra İstanbul'a gitti ve Eczacılık Fakültesine girdi. Diploma alacağı sene öğrenimini yarıda bırakarak Yunanistan'a kaçtı (1902); Rumca bilen Hüseyin Rıfat burada iki yıl kaldı. İstanbul'a dönüşünde tutuklandı ve yedi ay tutuklu kaldı. Ailesinin araya girmesiyle serbest bırakıldı ve diploması verildi. İzmir'e giderek "Şifa" adlı bir eczane açtı, kısa bir süre bu eczaneyi işlettti, fakat bu işe de alışamadığından kısa sürede eczanesini kapatmak zorunda kaldı. Meşrutiyet'in ilanından önce İzmir taburlarına katılarak Manastır'a gitti. Daha sonra yeniden İzmir'e döndü. 1908'den sonra pek çok gazetede çalıştı. Seyr-i Sefain Meclisi azalığı yaptı, bu meclis kaldırılınca Maarif Matbaası'nda memur oldu (İnal, 1969: 1465-1467). 24 Şubat 1954 tarihinde öldü.

Lisede yıllarında gazeller yazarak edebiyat hayatına atılan Hüseyin Rıfat Işıl, ilk şiir ve hikâyelerini Muktebes ve Hizmet gazetelerinde yayımladı. Tokadizâde Şekip ve meşhur hiciv şairi Eşref'le tanışıp görüşmesi Hüseyin Rıfat'ın edebiyat hayatında bir dönüm noktası oldu. Bu tanışmanın ardından daha çok hiciv vadisinde manzumeler yazmaya başladı. Aruz ölçüsünden vazgeçerek şiirlerini hece vezninde yazmaya başlayan Hüseyin Rıfat, hezel ve hicivleriyle Şair Eşref'in takdirini kazanmıştır. İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Hüseyin Rıfat'ın bu vadideki şiirlerini şu cümlelerle değerlendirir: "Eşref merhumun bütün eserlerini topladığından 'Her padişahın bir vakanivisi olduğu gibi Hüseyin Rifat da benim zırva nivisimdir' dermiş. Rifat'ın kıt'alarında Eşref'in izleri görülmektedir. Heciv ve hezil vadisinde- tekellüfsüz söylediği - kıt'alar, Eşref'in takdirine layıkdır." (İnal, 1969:1466).

Yayımlanan ilk kitabı Rubaiyyat-ı Hayyam ve Manzum Tercümeleri'dir. Ömer Hayyam'dan seçtiği 157 rubainin yer aldığı bu kitabın baş tarafında Tokadizade Şekip, Hüseyin Daniş, Abdullah Cevdet imzalı ve mukaddime nevinden üç mektup ile bizzat Hüseyin Rıfat'ın kaleme aldığı "İki Söz" başlıklı bir sunuş yazısı vardır. İkinci kitabı Kırık Kavaldan Sesler’dir. Bu kitap, çoğu hece ve birkaçı aruz ölçüsüyle kaleme alınmış şiirlerden oluşur. Bu kitapta yer alan kadın temalı şiirler, 1940 yılında birkaç şiir eklenerek Büyük Savaşta Türk Kadınına Şiirler adıyla kitap hâlinde neşredilmiştir. 1937'de Mevlâna Rubailerinden Manzum Tercümeler isimli bir kitap daha yayımlamıştır. Dırıltılar, Zırıltılar adlı kitabında hiciv şiirlerini bir araya getirmiştir. 1997 yılında İzmir 1914: Aydın Vilayeti 1330 Sene-i Maliyesi Ticaret Rehberi adlı çalışması gün yüzüne çıkartılan Hüseyin Rıfat'ın bazı şiirleri Lemi Atlı, Isak Varon, H. Sadettin Arel gibi isimler tarafından bestelenmiştir.

Kaynakça

Andı, M. Fatih (1999). "Türkçede Rubaiyyât-ı Hayyam Tercümeleri", İlmî Araştırmalar, S.7, s.9-29.

Huyugüzel, Ömer Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri, Cüz:VII, ss.1465-1467.

Yalçın, Murat (Ed., 2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, 3. Baskı, C.1, s. 520, İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Yazar, Mehmet Behçet (1941). "Hüseyin Rıfat Işıl", Yedigün, C. 17, S. 441, 18 Ağustos 1941, ss.13, 18.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 22.05.2019
Güncelleme Tarihi: 21.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Rubaiyyat-ı Hayyam ve Manzum Tercümeleri? / İstanbul1926Çeviri
Kırık Kavaldan SeslerSinan Basım Evi / İstanbul1935Şiir
Mevlânâ Rubâîlerinden Seçilmiş Türkçe Manzum TercemelerAbajoli Basımevi / İstanbul1937Çeviri
Dırıltılar, ZırıltılarAydınlık Basımevi / İstanbul1939Şiir
Büyük Savaşta Türk Kadınına ŞiirlerZerbamat Matbaası / Ankara1940Şiir
İzmir 1914 : Aydın Vilayeti 1330 Sene-i Maliyesi Ticaret RehberiAkademi Kitabevi Yay. / İzmir1997Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Mario Levid. 25 Şubat 1957 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Osman Aysud. 20 Şubat 1936 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Gülay Oktard. 05 Temmuz 1973 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Mehmet Niyazid. 30 Kasım 1878 - ö. 28 Kasım 1931Doğum YılıGörüntüle
5KERİM MUSAYEVd. 1878 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Ayanzade Namık Ekremd. 1878 - ö. 1917Doğum YılıGörüntüle
7Sait Faik Abasıyanıkd. 18 Kasım 1906 - ö. 11 Mayıs 1954Ölüm YılıGörüntüle
8M. Ayaz İshaki İdillid. 23 Şubat 1878 - ö. 22 Temmuz 1954Ölüm YılıGörüntüle
9MEHMED İLHAMÎd. 1901 - ö. 1954Ölüm YılıGörüntüle
10Salih Aydemird. 10 Ocak 1967 - ö. ?MeslekGörüntüle
11MUHADDİSOĞLU, Muhaddis-zâde Hacı Beyd. 1916 - ö. 24.12.1962MeslekGörüntüle
12Yaprak Özd. 11 Aralık 1973 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Hasan Cemil Çambeld. 1879 - ö. Aralık 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Aka Gündüzd. 1885 - ö. 7 Kasım 1958Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Hakkı Süha Gezgind. 1895 - ö. 7 Kasım 1963Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Rıfat Mertoğlud. 20 Ocak 1970 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HÜSEYİN, Şeyh Seyyid Hüseyin Efendid. ? - ö. 1707-08Madde AdıGörüntüle
18Hüseyin Rasim Gülerd. 1941 - ö. ?Madde AdıGörüntüle