Madde Detay

II. Murâd, Zilhicce 806/Haziran 1404 tarihinde Amasya’da doğdu. Yıldırım Bâyezîd’in torunu, Çelebi Sultân Mehmed’in oğlu ve Fâtih Sultân Mehmed’in de babası olan II. Murâd, 23 Cemâziyelâhir 824/25 Haziran 1421’te henüz 17 yaşındayken tahta geçti. Saltanatının ilk yıllarında, kendisine başkaldıran Şehzâde Mustafâ Çelebi ve Candaroğulları ile mücadele edip iç huzuru sağladıktan sonra Receb 825/Haziran 1422’te Bizans’ı muhasara etti. Rumeli’de de başarılar kazanan Sultân II. Murâd, Selanik ve Yanya’yı Osmanlı topraklarına kattı. Sırbistan ve Macaristan üzerine seferler düzenledi. Cemâziyelevvel 848/Ağustos 1444’de saltanatı oğlu Manisa valisi II. Mehmed’e bırakarak Bursa’ya çekildi. II. Mehmed, bu sırada henüz 13 yaşında idi. Bunu fırsat bilen Haçlılar, sınırı geçerek Osmanlı üzerine sefer düzenlediler. Ordunun da baskısıyla Sultân II. Murâd tekrar tahta oturdu ve Varna Muharebesi’nde düşmanı bozguna uğrattı. Mora Osmanlı topraklarına dahil edilerek İkinci Kosova Muharebesi’nde de büyük başarılar sağlandı. II. Murâd, 1 Muharrem 855/3 Şubat 1451 tarihinde vefat etti. Saltanatı boyunca sanata ve kültür hayatına çok önem veren II. Murâd devrinde, pekçok te’lif ve tercüme eser kaleme alınmıştır. Kendisi de sanat ve edebiyatla uğraşan sultan, Murâdî mahlasıyla şiirler yazmıştır. Çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim gören II. Murâd’ın hocaları arasında Ahmed İbn Arabşâh gibi pek çok âlim, tarihçi ve edip bulunmaktaydı. Saltanatı döneminde sanatın her cephesini destekleyen II. Murâd, Bursa ve Edirne gibi kültür merkezlerinin oluşmasına imkânlar hazırladı. Mollâ Gürânî, Alâeddîn Tûsî, Seyyid Ahmed Kırımî, Alâeddîn Semerkandî, Abdulkâdir Merâgî gibi âlim, edip ve sanatçıların Osmanlı himayesine alınması bu dönemde gerçekleşti. II. Murâd, Mercimek Ahmed’e yaptırdığı Kâbûs-nâme tercümesi ve başka birçok eserle de Türkçenin gelişmesine katkılarda bulundu. Eski kaynaklarımız Osmanlı sultanlarını baştan itibaren şair olarak görmeyi arzu etmiştir. Bu yüzden II. Murâd için de kaynaklarda kimi şiir örnekleri verilmiştir. Filolojik bakımdan incelendiğinde bu örneklerin bir kısmının 15. yüzyıl dil özellikleri taşımadıkları görülecektir.

Ak, Coşkun (2001). Şair Padişahlar. Ankara: KB Yay.

Alî Emîrî (1330). Cevâhirü’l-Mülûk. İstanbul.

Alî Nûreddîn ( 1946). Kelâmü’l-Mülûk Mülûkü’l-Kelâm. İstanbul.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay.

Flemming, Barbara (1994). “The Reign of Murad II: A Survey (I)”. Anatolica XX. Leiden 249-267.

Hoca Sâdeddîn (1279). Tâcü’t-Tevârîh. İstanbul.

Gökbilgin, Tayyip (2007). Edirne ve Paşa Livası XV. ve XVI Asırlarda / Vakıflar - Mülkler - Mukataalar. İstanbul: İşaret Yay. 

İnalcık, Halil (1987). Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: TTK Yay.

İnalcık, Halil (1971). “Murad II”. İslâm Ansiklopedisi. C. VIII. İstanbul: MEB Yay. 598-615.

İnalcık, Halil (2006). “Murad II”. İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yay. 164-172.

İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay.

İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Kramers, Johannes Heindrik (1993). “Murad II”. Encyclopaedia of Islam (EI²). Vol. VII: 594-595.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].

Şardağ, Rüştü (1982). Şair Sultanlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

Yücebaş, Hilmi (1960). Şair Padişahlar. İstanbul: Ahmed Halid Yaşaroğlu Yay.

Gazel 

Her kişi dünyâda meşgûl oldı bir kâr üstine

Sana meşgûl olmışuz biz kâr-ber-kâr üstine

Lâlezârun seyrin eyler bâğ-ı dehre aldanan

Bize seyretdür cemâlün çeşm-i hûn-bâr üstine

Âşık olan kimsede nâmûs u âr itmez karâr

Dökseler bir katre âbı mahv olur nâr üstine

Taşra çıkma noktayı devr eyle ey sâhib-kemâl

Dest-i kudretdür havâle çünki pergâr üstine

Ey Murâdî oldı her bir ilmün üstine alîm 

Anun içündür mukarrib geçdi ebrâr üstine  

Gazel

Hâl-i pinhânum sorar isen zebân şerh eylemez

Bir lisândur bu lisân kim tercemân şerh eylemez

Çün mübeyyendür beyâna hâcet olmadı velî

Bir ayândur bu ayân kim her nihân şerh eylemez

Cümleten bir kenz-i mahfîdür nihân-ender-nihân

Pes-nihâd olgıl ki bu remzi ayân şerh eylemez

Remz-i ma’nâdan gözet kim sana ma’nâ remz ider

Yoksa bu ahvâl ü etvârı lisân şerh eylemez

Ey Murâdî işbu elfâzun beyânı n’eyledür

Bir beyânsın kim seni bir zü’l-beyân şerh eylemez

Gazel 

Uykuda dün gice cânum gibi cânân gördüm

Ten-i efsürdede kalkup eser-i cân gördüm

Leblerün hasta iken ağzuma aldum billâh

Ey tabîb-i dil ü cân derdüme dermân gördüm

Edrine gerçi güzeller yiridür ey hem-dem

Bursa’da dahı nice dilber-i fettân gördüm

Nâgehân kadre irüp dün gice ben Kapluca’da

Bir gümişden yapılı serv-i hırâmân gördüm

Ey Murâdî şeh-i devrân iken el’ân seni

Zülfine kılmış esîr ol şeh-i hûbân gördüm

Kıt’a

Sâkî getür getür yine dünki şarâbumı

Söylet dile getür yine çeng ü rebâbumı

Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ

Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı

Matla’

Gerçi kim haddüm değüldür bûseni kılmak dilek

Ârif olan çün bilür anı ne lâzım söylemek

(İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 23-26.)