Madde Detay
MURÂDÎ, II. Murâd, Sultân Murâd-ı Sânî bin Çelebi Sultân Mehmed-i Evvel
(d. Zihicce 806/Haziran 1404 - ö. 1 Muharrem 855/3 Şubat 1451)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
II. Murâd, Zilhicce 806/Haziran 1404 tarihinde Amasya’da doğdu. Yıldırım Bâyezîd’in torunu, Çelebi Sultân Mehmed’in oğlu ve Fâtih Sultân Mehmed’in de babası olan II. Murâd, 23 Cemâziyelâhir 824/25 Haziran 1421’te henüz 17 yaşındayken tahta geçti. Saltanatının ilk yıllarında, kendisine başkaldıran Şehzâde Mustafâ Çelebi ve Candaroğulları ile mücadele edip iç huzuru sağladıktan sonra Receb 825/Haziran 1422’te Bizans’ı muhasara etti. Rumeli’de de başarılar kazanan Sultân II. Murâd, Selanik ve Yanya’yı Osmanlı topraklarına kattı. Sırbistan ve Macaristan üzerine seferler düzenledi. Cemâziyelevvel 848/Ağustos 1444’de saltanatı oğlu Manisa valisi II. Mehmed’e bırakarak Bursa’ya çekildi. II. Mehmed, bu sırada henüz 13 yaşında idi. Bunu fırsat bilen Haçlılar, sınırı geçerek Osmanlı üzerine sefer düzenlediler. Ordunun da baskısıyla Sultân II. Murâd tekrar tahta oturdu ve Varna Muharebesi’nde düşmanı bozguna uğrattı. Mora Osmanlı topraklarına dahil edilerek İkinci Kosova Muharebesi’nde de büyük başarılar sağlandı. II. Murâd, 1 Muharrem 855/3 Şubat 1451 tarihinde vefat etti. Saltanatı boyunca sanata ve kültür hayatına çok önem veren II. Murâd devrinde, pekçok te’lif ve tercüme eser kaleme alınmıştır. Kendisi de sanat ve edebiyatla uğraşan sultan, Murâdî mahlasıyla şiirler yazmıştır. Çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim gören II. Murâd’ın hocaları arasında Ahmed İbn Arabşâh gibi pek çok âlim, tarihçi ve edip bulunmaktaydı. Saltanatı döneminde sanatın her cephesini destekleyen II. Murâd, Bursa ve Edirne gibi kültür merkezlerinin oluşmasına imkânlar hazırladı. Mollâ Gürânî, Alâeddîn Tûsî, Seyyid Ahmed Kırımî, Alâeddîn Semerkandî, Abdulkâdir Merâgî gibi âlim, edip ve sanatçıların Osmanlı himayesine alınması bu dönemde gerçekleşti. II. Murâd, Mercimek Ahmed’e yaptırdığı Kâbûs-nâme tercümesi ve başka birçok eserle de Türkçenin gelişmesine katkılarda bulundu. Eski kaynaklarımız Osmanlı sultanlarını baştan itibaren şair olarak görmeyi arzu etmiştir. Bu yüzden II. Murâd için de kaynaklarda kimi şiir örnekleri verilmiştir. Filolojik bakımdan incelendiğinde bu örneklerin bir kısmının 15. yüzyıl dil özellikleri taşımadıkları görülecektir.
Kaynakça
Ak, Coşkun (2001). Şair Padişahlar. Ankara: KB Yay.
Alî Emîrî (1330). Cevâhirü’l-Mülûk. İstanbul.
Alî Nûreddîn ( 1946). Kelâmü’l-Mülûk Mülûkü’l-Kelâm. İstanbul.
Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay.
Flemming, Barbara (1994). “The Reign of Murad II: A Survey (I)”. Anatolica XX. Leiden 249-267.
Hoca Sâdeddîn (1279). Tâcü’t-Tevârîh. İstanbul.
Gökbilgin, Tayyip (2007). Edirne ve Paşa Livası XV. ve XVI Asırlarda / Vakıflar - Mülkler - Mukataalar. İstanbul: İşaret Yay.
İnalcık, Halil (1987). Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: TTK Yay.
İnalcık, Halil (1971). “Murad II”. İslâm Ansiklopedisi. C. VIII. İstanbul: MEB Yay. 598-615.
İnalcık, Halil (2006). “Murad II”. İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yay. 164-172.
İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay.
İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kramers, Johannes Heindrik (1993). “Murad II”. Encyclopaedia of Islam (EI²). Vol. VII: 594-595.
Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].
Şardağ, Rüştü (1982). Şair Sultanlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Yücebaş, Hilmi (1960). Şair Padişahlar. İstanbul: Ahmed Halid Yaşaroğlu Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MUSTAFA İSENYayın Tarihi: 18.12.2014Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kişi dünyâda meşgûl oldı bir kâr üstine
Sana meşgûl olmışuz biz kâr-ber-kâr üstine
Lâlezârun seyrin eyler bâğ-ı dehre aldanan
Bize seyretdür cemâlün çeşm-i hûn-bâr üstine
Âşık olan kimsede nâmûs u âr itmez karâr
Dökseler bir katre âbı mahv olur nâr üstine
Taşra çıkma noktayı devr eyle ey sâhib-kemâl
Dest-i kudretdür havâle çünki pergâr üstine
Ey Murâdî oldı her bir ilmün üstine alîm
Anun içündür mukarrib geçdi ebrâr üstine
Gazel
Hâl-i pinhânum sorar isen zebân şerh eylemez
Bir lisândur bu lisân kim tercemân şerh eylemez
Çün mübeyyendür beyâna hâcet olmadı velî
Bir ayândur bu ayân kim her nihân şerh eylemez
Cümleten bir kenz-i mahfîdür nihân-ender-nihân
Pes-nihâd olgıl ki bu remzi ayân şerh eylemez
Remz-i ma’nâdan gözet kim sana ma’nâ remz ider
Yoksa bu ahvâl ü etvârı lisân şerh eylemez
Ey Murâdî işbu elfâzun beyânı n’eyledür
Bir beyânsın kim seni bir zü’l-beyân şerh eylemez
Gazel
Uykuda dün gice cânum gibi cânân gördüm
Ten-i efsürdede kalkup eser-i cân gördüm
Leblerün hasta iken ağzuma aldum billâh
Ey tabîb-i dil ü cân derdüme dermân gördüm
Edrine gerçi güzeller yiridür ey hem-dem
Bursa’da dahı nice dilber-i fettân gördüm
Nâgehân kadre irüp dün gice ben Kapluca’da
Bir gümişden yapılı serv-i hırâmân gördüm
Ey Murâdî şeh-i devrân iken el’ân seni
Zülfine kılmış esîr ol şeh-i hûbân gördüm
Kıt’a
Sâkî getür getür yine dünki şarâbumı
Söylet dile getür yine çeng ü rebâbumı
Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ
Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı
Matla’
Gerçi kim haddüm değüldür bûseni kılmak dilek
Ârif olan çün bilür anı ne lâzım söylemek
(İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 23-26.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 18.12.2014Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kişi dünyâda meşgûl oldı bir kâr üstine
Sana meşgûl olmışuz biz kâr-ber-kâr üstine
Lâlezârun seyrin eyler bâğ-ı dehre aldanan
Bize seyretdür cemâlün çeşm-i hûn-bâr üstine
Âşık olan kimsede nâmûs u âr itmez karâr
Dökseler bir katre âbı mahv olur nâr üstine
Taşra çıkma noktayı devr eyle ey sâhib-kemâl
Dest-i kudretdür havâle çünki pergâr üstine
Ey Murâdî oldı her bir ilmün üstine alîm
Anun içündür mukarrib geçdi ebrâr üstine
Gazel
Hâl-i pinhânum sorar isen zebân şerh eylemez
Bir lisândur bu lisân kim tercemân şerh eylemez
Çün mübeyyendür beyâna hâcet olmadı velî
Bir ayândur bu ayân kim her nihân şerh eylemez
Cümleten bir kenz-i mahfîdür nihân-ender-nihân
Pes-nihâd olgıl ki bu remzi ayân şerh eylemez
Remz-i ma’nâdan gözet kim sana ma’nâ remz ider
Yoksa bu ahvâl ü etvârı lisân şerh eylemez
Ey Murâdî işbu elfâzun beyânı n’eyledür
Bir beyânsın kim seni bir zü’l-beyân şerh eylemez
Gazel
Uykuda dün gice cânum gibi cânân gördüm
Ten-i efsürdede kalkup eser-i cân gördüm
Leblerün hasta iken ağzuma aldum billâh
Ey tabîb-i dil ü cân derdüme dermân gördüm
Edrine gerçi güzeller yiridür ey hem-dem
Bursa’da dahı nice dilber-i fettân gördüm
Nâgehân kadre irüp dün gice ben Kapluca’da
Bir gümişden yapılı serv-i hırâmân gördüm
Ey Murâdî şeh-i devrân iken el’ân seni
Zülfine kılmış esîr ol şeh-i hûbân gördüm
Kıt’a
Sâkî getür getür yine dünki şarâbumı
Söylet dile getür yine çeng ü rebâbumı
Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ
Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı
Matla’
Gerçi kim haddüm değüldür bûseni kılmak dilek
Ârif olan çün bilür anı ne lâzım söylemek
(İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 23-26.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kişi dünyâda meşgûl oldı bir kâr üstine
Sana meşgûl olmışuz biz kâr-ber-kâr üstine
Lâlezârun seyrin eyler bâğ-ı dehre aldanan
Bize seyretdür cemâlün çeşm-i hûn-bâr üstine
Âşık olan kimsede nâmûs u âr itmez karâr
Dökseler bir katre âbı mahv olur nâr üstine
Taşra çıkma noktayı devr eyle ey sâhib-kemâl
Dest-i kudretdür havâle çünki pergâr üstine
Ey Murâdî oldı her bir ilmün üstine alîm
Anun içündür mukarrib geçdi ebrâr üstine
Gazel
Hâl-i pinhânum sorar isen zebân şerh eylemez
Bir lisândur bu lisân kim tercemân şerh eylemez
Çün mübeyyendür beyâna hâcet olmadı velî
Bir ayândur bu ayân kim her nihân şerh eylemez
Cümleten bir kenz-i mahfîdür nihân-ender-nihân
Pes-nihâd olgıl ki bu remzi ayân şerh eylemez
Remz-i ma’nâdan gözet kim sana ma’nâ remz ider
Yoksa bu ahvâl ü etvârı lisân şerh eylemez
Ey Murâdî işbu elfâzun beyânı n’eyledür
Bir beyânsın kim seni bir zü’l-beyân şerh eylemez
Gazel
Uykuda dün gice cânum gibi cânân gördüm
Ten-i efsürdede kalkup eser-i cân gördüm
Leblerün hasta iken ağzuma aldum billâh
Ey tabîb-i dil ü cân derdüme dermân gördüm
Edrine gerçi güzeller yiridür ey hem-dem
Bursa’da dahı nice dilber-i fettân gördüm
Nâgehân kadre irüp dün gice ben Kapluca’da
Bir gümişden yapılı serv-i hırâmân gördüm
Ey Murâdî şeh-i devrân iken el’ân seni
Zülfine kılmış esîr ol şeh-i hûbân gördüm
Kıt’a
Sâkî getür getür yine dünki şarâbumı
Söylet dile getür yine çeng ü rebâbumı
Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ
Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı
Matla’
Gerçi kim haddüm değüldür bûseni kılmak dilek
Ârif olan çün bilür anı ne lâzım söylemek
(İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 23-26.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her kişi dünyâda meşgûl oldı bir kâr üstine
Sana meşgûl olmışuz biz kâr-ber-kâr üstine
Lâlezârun seyrin eyler bâğ-ı dehre aldanan
Bize seyretdür cemâlün çeşm-i hûn-bâr üstine
Âşık olan kimsede nâmûs u âr itmez karâr
Dökseler bir katre âbı mahv olur nâr üstine
Taşra çıkma noktayı devr eyle ey sâhib-kemâl
Dest-i kudretdür havâle çünki pergâr üstine
Ey Murâdî oldı her bir ilmün üstine alîm
Anun içündür mukarrib geçdi ebrâr üstine
Gazel
Hâl-i pinhânum sorar isen zebân şerh eylemez
Bir lisândur bu lisân kim tercemân şerh eylemez
Çün mübeyyendür beyâna hâcet olmadı velî
Bir ayândur bu ayân kim her nihân şerh eylemez
Cümleten bir kenz-i mahfîdür nihân-ender-nihân
Pes-nihâd olgıl ki bu remzi ayân şerh eylemez
Remz-i ma’nâdan gözet kim sana ma’nâ remz ider
Yoksa bu ahvâl ü etvârı lisân şerh eylemez
Ey Murâdî işbu elfâzun beyânı n’eyledür
Bir beyânsın kim seni bir zü’l-beyân şerh eylemez
Gazel
Uykuda dün gice cânum gibi cânân gördüm
Ten-i efsürdede kalkup eser-i cân gördüm
Leblerün hasta iken ağzuma aldum billâh
Ey tabîb-i dil ü cân derdüme dermân gördüm
Edrine gerçi güzeller yiridür ey hem-dem
Bursa’da dahı nice dilber-i fettân gördüm
Nâgehân kadre irüp dün gice ben Kapluca’da
Bir gümişden yapılı serv-i hırâmân gördüm
Ey Murâdî şeh-i devrân iken el’ân seni
Zülfine kılmış esîr ol şeh-i hûbân gördüm
Kıt’a
Sâkî getür getür yine dünki şarâbumı
Söylet dile getür yine çeng ü rebâbumı
Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ
Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı
Matla’
Gerçi kim haddüm değüldür bûseni kılmak dilek
Ârif olan çün bilür anı ne lâzım söylemek
(İsen, Mustafa, A. F. Bilkan, T. I. Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri, Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 23-26.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | IYDÎ-ZÂDE, ÂTIF, Ahmed Âtıf Efendi | d. ? - ö. 1713 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | YÂR ALİ ÇELEBİ | d. ? - ö. 20.04.1415 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | MAHMÛD, Bedreddin Mahmûd Efendi | d. ? - ö. 1508 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | BEDR-İ DİLŞÂD | d. 1404-5 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | YAZICIOĞLU MEHMED EFENDİ, Şeyh Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1451 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | HÜMÂMÎ | d. ? - ö. 1420-1451 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | Âhî, Kapıcı-zâde Ahmed Âhî | d. ? - ö. 1694) | Meslek | Görüntüle |
8 | REŞÂD, V. Mehmed | d. 1844 - ö. 1918 | Meslek | Görüntüle |
9 | ADLÎ, Sultan II. Mahmûd | d. 1785 - ö. 1839 | Meslek | Görüntüle |
10 | ABÂPÛŞ, Bâlî Sultân | d. 1368 - ö. 1485 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | NİHÂLÎ, İlyâs Çelebi | d. ? - ö. 1324-25 ? veya 1519 ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | SUN’Î, Sun’î Çelebi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | ÎDÎ, Bayram | d. ? - ö. 1689-90 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | HAYRET, Bahâeddîn Hayret Efendi | d. ? - ö. 1886 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | MÎRÎ | d. ? - ö. 1599 | Madde Adı | Görüntüle |