RÂŞİD, Osmân Râşid Efendi

(d. 1231/1816 - ö. 1315/1897)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Afyonkarahisar'da 1231/1816 yılında doğdu. Asıl adı Osmân Râşid Efendi'dir. Şiirlerinde Râşid mahlasını kullandı. Babası alim, şair ve müderris Çizmeci-zâde Süleymân Vehbî Efendi'dir. Çizmeci-zâde sanıyla tanındı. İlk tahsilini babasından yapan Râşid, daha altı yaşında iken Kuran-ı Kerim'i hatmetti. Sekiz yaşında hat öğrendi ve on iki yaşına kadar dört Kuran-ı Kerim yazdı. Hattan icazet aldı. Babasından ve diğer ilim adamlarından Arapça sarf nahiv ve Farsça dersleri aldı. Özellikle Buharalı Müftü Hacı Vâhid Efendi'den ileri derecede Farsça öğrendi. Tahsil için 1256/1840 senesinde bir süre Uşak'ta bulundu. Henüz on sekiz yaşlarındayken Nakşıbendî tarikatına girdi ve kısa süre içerisinde tarikatın ileri gelenlerinden biri oldu. Tahsilini tamamladıktan sonra yazısı çok güzel olduğu için Afyon'da evkaf memurluğu görevine getirildi. Başta Afyonlu olan Sadrazam A. Cevâd Paşa olmak üzere pek çok kişiye Arapça, Farsça ve hat dersleri verdi. Arap devletlerine uzunca bir gezi yaptı. Afyon'a döndü ve Vakıflar'dan emekli olduktan sonra Belediye Meclisi üyeliğine seçildi. 1315/1897 senesinde Afyon'da vefat etti.

Bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Kendi el yazısıyla yazıp 1293/1876 yılında tamamladığı bu Dîvân, Afyon'daki akrabalarının elindedir. Bekir Sıtkı Sencer hattıyla yazılan diğer bir nüsha da Afyon Gedik Ahmet Paşa İlk Halk Kütüphanesi'nde Yz. No: 7789'dadır (Sarı 2007: 297). Dîvân'ın içerisinde birçok mektup müsveddelerine de rastlanır. Bunlar devrin önemli kişilerine yazılmış mektuplardır. Bunlar arasında Şeyhülislâm Hayrullah Efendi'ye yazdığı bir dilekçe, yüzbaşı iken Afyon'da bulunan yakın dostu Plevne kahramanı Gâzi Osman Paşa'ya yazdığı bir tebrik mektubu dikkat çekmektedir (Nasrattınoğlu 1971: 56).

Kökten şair olan bir aileye mensup bulunan Râşid'in babası Süleymân Vehbî, oğlu Ali Feyzî, torunu Ahmed Vehbî ve torununun oğlu Osman Çizmeciler (Özkişi) de şairdir. Bu şair ailesi Afyon'da Çizmeci-zâdeler diye bilinmektedir. Ciddiyeti, dürüstlüğü, âlicenaplığı ve nüktedanlığı ile tanınan ve çok hürmet gören Râşid, aynı zamanda değerli bir divan şairidir. Hoşsohbet bir insan olan Râşid Efendi dürüstlük, şairlik, hattatlık ve hükümet adamlığı gibi birçok niteliği üzerinde taşıyan bir kişi idi. Özellikle Fuzûlî'nin ve Bağdatlı Rûhî'nin şiirlerini okumuş ve onlardan etkilenmiş olan Râşid'in şiirleri genelde dinî ve tasavvufidir. Şiirlerinde felekten, gönülden, yârdan pek şikâyeti bulunmayan şairin özellikle münacat, na't, kaside ve gazelleri başarılıdır. Mahallî bilgileri ihtiva eden tarih manzumeleri de önemlidir. Hattatlığı ile de tanınan Osmân Râşid'in çoğu Kuran-ı Kerim olmak üzere seksen civarında yazdığı eser vardır (Sarı 2007: 297).

Kaynakça

Nasrattınoğlu, İrfan Ünver (1971). Afyonkarahisarlı Şairler, Yazarlar, Hattatlar. Ankara: Nasrattınoğlu Yay.

Sarı, Mehmet (2007). "Râşid". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. VII. Ankara: AKM Yay. 297.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN
Yayın Tarihi: 27.11.2014
Güncelleme Tarihi: 30.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Şarâb-ı aşk ile sen ne dilbersin ey gönül

Mestânelikle bir perî-peykersin ey gönül

Sen râhat edince benden de safâ eder

Sünbül-i nevbahâr-veş anbersin ey gönül

Nahl-ı ümîde veren esmâr-ı cihân sensin

Bâğ-ı hüsünde sûret-i anbersin ey gönül

Bilmedi kendini hayli zamân pejmürde edip

Vâh kim geçmiş eyyâmlara hasret-bersin ey gönül

Râşid bilürdi kıymetini bu mahzen-i dilde

Bir la'l-i girân-mâyesin gevhersin ey gönül

(Nasrattınoğlu, İrfan Ünver (1971). Afyonkarahisarlı Şairler, Yazarlar, Hattatlar. Ankara: Nasrattınoğlu Yay. 57, 58.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1OSMAN, Osman Şahbazd. 1943 - ö. 2011Doğum YeriGörüntüle
2KELİME KUBATd. 1938 - ö. 14.02.2010Doğum YeriGörüntüle
3HIZIR, Hızır Çelebi, Hızır Şâh, Hızır Deded. 1276 - ö. 1349Doğum YeriGörüntüle
4ÂLÎ, Âlî Efendid. 1816 - ö. 1856Doğum YılıGörüntüle
5HAMDİ EFENDİd. 1816 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6SEZÂYÎ, Yahyâ Sezâyî Efendid. 1816 - ö. 1877Doğum YılıGörüntüle
7FÂZIL, Hâmid-zâde/Câmidî-zâde Mehmed Fâzıld. 1835 - ö. 1897Ölüm YılıGörüntüle
8RÜŞDÎ PAŞA, Ahmed Rüşdî Paşa, Gedizlid. 1833 - ö. 1897Ölüm YılıGörüntüle
9NÂTAVÂN, Hûrşîd Bânû Nâtavând. 1830 - ö. 1897Ölüm YılıGörüntüle
10RÂŞİD, Şeyh Ahmed Râşid Efendi, Tırnovalıd. 1799 - ö. 1866MeslekGörüntüle
11KUL DURAK, Şahin Durakd. 1955 - ö. ?MeslekGörüntüle
12İbnülemin Mahmut Kemal İnald. 17 Kasım 1871 - ö. 14 Mayıs 1957MeslekGörüntüle
13YÛSUFÎ, Yûsuf Efendid. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14NÜZHET, Mehmed Nüzhetd. 1828 - ö. 1887Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15FEYZÎ ÇELEBİd. ? - ö. 19.yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AKLÎ, Eyyûbî Aklî Mehmed Efendid. ? - ö. 1734-35Madde AdıGörüntüle
17YEKTÂ, Yektâ Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18EDÂYÎ ÇELEBİd. ? - ö. 1574Madde AdıGörüntüle