Madde Detay
RE'FET, İbrâhîm Re'fet Efendi
(d. 1250/1834 - ö. 1321/1903)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı İbrahim Re’fet’tir. 1250/1834’te Diyarbakır’da doğdu. Babası, Diyarbakır eşrafından Abdullah Tayyar Efendi’dir. Şair, Tayyar-zâde Re’fet adıyla tanınmıştır.Tahsiline doğduğu şehirde başlayan Re’fet, Kara Hâfız-zâde Abdurrahmân Efendi ve kendisi gibi mevlid şairi Hâfız Mehmed Şa‘bân Kâmî Efendi gibi hocalardan dersler aldı. 1270/1853’te Urfa’ya giderek Kara Fakîh-zâde Abdurrahmân Efendi’nin talebesi oldu. Buradan Antep’e geçerek Hasırcı-zâde Hâfız Mehmed Ağa’dan Farsça öğrendi. 1273/1856 senesinde Halep’e giden şair, Osmân Paşa Medresesi’nde Kara Hisârî Saçlı Sâlih Efendi’den hadis, fıkıh ve meâni alanında öğrenim gördü. Burada Halep valisi Seydi Ali Paşa’nın oğlu Hamdi Paşa’ya intisap eden Re’fet, 1275/1858 tarihinde Hamdi Paşa’nın himayesinde İstanbul’a geldi. Paşa’nın Üsküdar’daki konağında hocalık yaparken bir yandan da Atîk Vâlide Sultan Medresesi’nde Ankaralı Hüseyin Hâmid Efendi’den ders alarak 1281/1863’te tahsilini tamamladı. 1283/1865’te Hamdi Paşa’nın ölümünün ardından Bâbıâlî Buhârî hocalığına tayin edilen İbrahim Re’fet, Üsküdar’da Atîk Ali Paşa Camii’nde öğrencilere Mesnevi, Gülistân ve Hâfız Dîvânı gibi eserler okuttu. Orta boylu, beyaz ve kısa sakallı, küçük ve kırmızı yüzlü zayıf bir zat olan şair, Türkçeden başka Farsça, Arapça ve Kürtçe bilmekteydi. 14 Cemâziyelâhir 1321/7 Eylül 1903 tarihinde İstanbul’da vefat etti ve Karaca Ahmed mezarlığına defnedildi.
Kaynaklarda Re’fet, Mevlid şairi olarak gösterilmektedir. Eser, Tarz-ı Cedîd adıyla tanınmıştır. İçinde hususi bir isim zikredilmemesine rağmen bu adlandırmaya, Mevlid'in matbu nüshalarının başında yazan "Menkıbe-i Mevlid-i Fahrü’l-enâm Tarz-ı Cedîd ismiyle oldu be-nâm" ibaresinde rastlanır. Eser, aruzun fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla ve mesnevi nazım şekliyle Sultan Abdülazîz’in tahta çıktığı 1861 yılında kaleme alınmıştır. Her nüshada farklı olmakla beraber yaklaşık 240 beyitten müteşekkil Mevlid'e, o dönem şairlerinden Üsküdarlı Süleymân Sâlim Bey, mensur bir takriz yazmıştır. Eser üç kez basılmıştır. Ayrıca Mevlid'in bilinen beş yazma nüshası bulunmaktadır. (Ankara Millî Kütüphane Yz. A. 5748, Yz. A. 8626, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 4432/2, Beyazıt Devlet Kütüphanesi Yz. 6735). Süleyman Çelebi ve haleflerinin etkisi Re’fet'in Mevlid'inde birçok yerinde kendisini gösterir. Vesîletü’n-Necât’ta bulunan ve son zamanlarda yapılan çalışmalarla Süleyman Çelebi’ye ait olmadığı kabul edilen “merhaba” faslında (Aymutlu 1995: 25-26) nakaratlarda ve eserin çeşitli bölümlerinde bu tesir açıkça görülmektedir. Mevlid'inden başka müstakil bir eseri olup olmadığına dair herhangi bir bilgi yoktur. Şairin biyografisinden bahseden kitaplarda, sadece seçme şiirlerine yer verilmiştir ve bazı mecmualarda da şiirleri bulunmaktadır.
Ali Emirî Efendi, şairin şiirlerini hoş manalı, renkli ve nükteli bulduğunu ifade eder (1328: 375). Bir diğer biyografi yazarı İbnü’l-Emîn ise, Re’fet’in şiirleri hakkında menfî değerlendirmelere sahiptir. Şiirlerinin çoğunun yeni yıl, doğum, ölüm, memurluk ve tahta çıkma hadiseleri hakkında yazılmış tarih manzumelerinden oluştuğunu, mevlidinin ise kıymetsiz olduğunu, Süleyman Çelebi’nin Mevlid'i varken bu vadide şiir yazmanın beyhude bir gayret olduğunu bildirir (2002: 1842). Ayrıca Ali Emirî Efendi, şairin Sultan Abdülazîz’in cülûsunda kaleme aldığı Mevlid'in beğenildiğini ve Tarz-ı Cedîd şeklinde isimlendirildiğini ve padişahın iltifatına mazhar olduğunu ifade eder.
Kaynakça
Ali Emîrî Efendi (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Dersaadet. 374-376.
Aymutlu, Ahmed (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. İstanbul: MEB Yay. 25-26.
Baştuğ, İbrahim (hzl.) (2002). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. IV. Ankara. AKM Yay. 1841-1843.
Beysanoğlu, Şevket (1960). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. C. II. İstanbul: Işıl Matbaası. 116-118.
Ekinci, Ramazan (2011). “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (9): 187-220.
Ertaylan, İsmail Hikmet (2011). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 597.
Güner, Galip ve Nurhan Güner (hzl.) (2003). Ali Emîrî Efendi, Esâmî-i Şu‘arâ-yı Âmid. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi. 26.
Köksal, M. Fatih (2011). Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yay. 525-558.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 297.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ARAŞ. GÖR. RAMAZAN EKİNCİYayın Tarihi: 06.05.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Cihâd-ı rûy-i yâri zülf-i fitne-perver almışdır
Habeş sultânı gûyâ şark ilinden kişver almışdır
Sevâd-ı hat değil yüz gösteren izhâr-ı şevketle
Şehinşâh-ı ruhı Sûdâniyândan asker almışdır
Bu benderden birer şey aldı herkes bence keyfimce
Gözüm merdümleri bak kâselerle gevher almışdır
Sikender destine âyîne aldı Cem de câm aldı
Utâridveş benim tab‘-ı bülendim defter almışdır
Ne aldı der ise ehl-i riyâ meyhâneden Re’fet
De kim câm-ı mey elde yanına bir dilber almışdır
(Ali Emîrî Efendi (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Dersaadet. 376.)
Tarih
Re’fet’in Tevfik Fikret’in doğumuna düşürdüğü tarih:
Yazdı mevlûdüne tebrîk ile Re’fet târîh
Geldi dünyâya behiyyetle Mehemmed Tevfîk (Sene 1284/1867)
(Ertaylan, İsmail Hikmet (2011). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 597.)
Mevlid'in Mukaddime Bölümünden
Ey Hudâvend-i ‘azîm-i pâdişâh
Rahmetindir cümle mahlûka penâh
Âlemi bir demde îcâd eyledin
Kün didin ma‘mûr u bünyâd eyledin
Bî-meşakkat ey Kerîm ü Kirdigâr
Kudretin bu mâ-sivâyı kıldı var
Çün bu âlem yoğ-iken buldı vücûd
Zâtının birliğine oldı şühûd
Ey Rahîm ey şefkat ü ihsânı bol
Ey ki şehler dergehinde cümle kul
Âsitânın maksadı bây u fakîr
Cümle zî-rûh hân-ı in‘âmınla sîr
Hâdî vü Settâr’sın lutfun ‘amîm
Vir bize râh-ı necâtı ey Rahîm
Herkesin ma‘bûdı sensin bî-gümân
Zâtına tapmak sezâdır ins ü cân
Cümle âlem zâtına tahmîd ider
Şevk-ile takdîs ü hem tevhîd ider
Hâkim-i mutlaksın ey rabb-i Celîl
Olamaz kimse sana zıdd u ‘adîl
Mevlidin Merhabâ Faslından
Didiler ey nûr-ı Rahmân merhabâ
Merhabâ ey âlî sultân merhabâ
Merhabâ ey iftihâr-ı enbiyâ
Merhabâ ey şem‘-i cem‘-i evliyâ
Merhabâ ey menba‘-ı izz ü vefâ
Merhabâ ey kân-ı eltâf-ı Hudâ
Merhabâ ey cân-ı bâkî merhabâ
Merhabâ uşşâka sâkî merhabâ
İster isen bulasın fevz ü necât
Rûh-ı fahrü’l-mürselîne vir salât
(Ekinci, Ramazan (2011). “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (9): 200, 212.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 06.05.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Cihâd-ı rûy-i yâri zülf-i fitne-perver almışdır
Habeş sultânı gûyâ şark ilinden kişver almışdır
Sevâd-ı hat değil yüz gösteren izhâr-ı şevketle
Şehinşâh-ı ruhı Sûdâniyândan asker almışdır
Bu benderden birer şey aldı herkes bence keyfimce
Gözüm merdümleri bak kâselerle gevher almışdır
Sikender destine âyîne aldı Cem de câm aldı
Utâridveş benim tab‘-ı bülendim defter almışdır
Ne aldı der ise ehl-i riyâ meyhâneden Re’fet
De kim câm-ı mey elde yanına bir dilber almışdır
(Ali Emîrî Efendi (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Dersaadet. 376.)
Tarih
Re’fet’in Tevfik Fikret’in doğumuna düşürdüğü tarih:
Yazdı mevlûdüne tebrîk ile Re’fet târîh
Geldi dünyâya behiyyetle Mehemmed Tevfîk (Sene 1284/1867)
(Ertaylan, İsmail Hikmet (2011). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 597.)
Mevlid'in Mukaddime Bölümünden
Ey Hudâvend-i ‘azîm-i pâdişâh
Rahmetindir cümle mahlûka penâh
Âlemi bir demde îcâd eyledin
Kün didin ma‘mûr u bünyâd eyledin
Bî-meşakkat ey Kerîm ü Kirdigâr
Kudretin bu mâ-sivâyı kıldı var
Çün bu âlem yoğ-iken buldı vücûd
Zâtının birliğine oldı şühûd
Ey Rahîm ey şefkat ü ihsânı bol
Ey ki şehler dergehinde cümle kul
Âsitânın maksadı bây u fakîr
Cümle zî-rûh hân-ı in‘âmınla sîr
Hâdî vü Settâr’sın lutfun ‘amîm
Vir bize râh-ı necâtı ey Rahîm
Herkesin ma‘bûdı sensin bî-gümân
Zâtına tapmak sezâdır ins ü cân
Cümle âlem zâtına tahmîd ider
Şevk-ile takdîs ü hem tevhîd ider
Hâkim-i mutlaksın ey rabb-i Celîl
Olamaz kimse sana zıdd u ‘adîl
Mevlidin Merhabâ Faslından
Didiler ey nûr-ı Rahmân merhabâ
Merhabâ ey âlî sultân merhabâ
Merhabâ ey iftihâr-ı enbiyâ
Merhabâ ey şem‘-i cem‘-i evliyâ
Merhabâ ey menba‘-ı izz ü vefâ
Merhabâ ey kân-ı eltâf-ı Hudâ
Merhabâ ey cân-ı bâkî merhabâ
Merhabâ uşşâka sâkî merhabâ
İster isen bulasın fevz ü necât
Rûh-ı fahrü’l-mürselîne vir salât
(Ekinci, Ramazan (2011). “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (9): 200, 212.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Cihâd-ı rûy-i yâri zülf-i fitne-perver almışdır
Habeş sultânı gûyâ şark ilinden kişver almışdır
Sevâd-ı hat değil yüz gösteren izhâr-ı şevketle
Şehinşâh-ı ruhı Sûdâniyândan asker almışdır
Bu benderden birer şey aldı herkes bence keyfimce
Gözüm merdümleri bak kâselerle gevher almışdır
Sikender destine âyîne aldı Cem de câm aldı
Utâridveş benim tab‘-ı bülendim defter almışdır
Ne aldı der ise ehl-i riyâ meyhâneden Re’fet
De kim câm-ı mey elde yanına bir dilber almışdır
(Ali Emîrî Efendi (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Dersaadet. 376.)
Tarih
Re’fet’in Tevfik Fikret’in doğumuna düşürdüğü tarih:
Yazdı mevlûdüne tebrîk ile Re’fet târîh
Geldi dünyâya behiyyetle Mehemmed Tevfîk (Sene 1284/1867)
(Ertaylan, İsmail Hikmet (2011). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 597.)
Mevlid'in Mukaddime Bölümünden
Ey Hudâvend-i ‘azîm-i pâdişâh
Rahmetindir cümle mahlûka penâh
Âlemi bir demde îcâd eyledin
Kün didin ma‘mûr u bünyâd eyledin
Bî-meşakkat ey Kerîm ü Kirdigâr
Kudretin bu mâ-sivâyı kıldı var
Çün bu âlem yoğ-iken buldı vücûd
Zâtının birliğine oldı şühûd
Ey Rahîm ey şefkat ü ihsânı bol
Ey ki şehler dergehinde cümle kul
Âsitânın maksadı bây u fakîr
Cümle zî-rûh hân-ı in‘âmınla sîr
Hâdî vü Settâr’sın lutfun ‘amîm
Vir bize râh-ı necâtı ey Rahîm
Herkesin ma‘bûdı sensin bî-gümân
Zâtına tapmak sezâdır ins ü cân
Cümle âlem zâtına tahmîd ider
Şevk-ile takdîs ü hem tevhîd ider
Hâkim-i mutlaksın ey rabb-i Celîl
Olamaz kimse sana zıdd u ‘adîl
Mevlidin Merhabâ Faslından
Didiler ey nûr-ı Rahmân merhabâ
Merhabâ ey âlî sultân merhabâ
Merhabâ ey iftihâr-ı enbiyâ
Merhabâ ey şem‘-i cem‘-i evliyâ
Merhabâ ey menba‘-ı izz ü vefâ
Merhabâ ey kân-ı eltâf-ı Hudâ
Merhabâ ey cân-ı bâkî merhabâ
Merhabâ uşşâka sâkî merhabâ
İster isen bulasın fevz ü necât
Rûh-ı fahrü’l-mürselîne vir salât
(Ekinci, Ramazan (2011). “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (9): 200, 212.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Cihâd-ı rûy-i yâri zülf-i fitne-perver almışdır
Habeş sultânı gûyâ şark ilinden kişver almışdır
Sevâd-ı hat değil yüz gösteren izhâr-ı şevketle
Şehinşâh-ı ruhı Sûdâniyândan asker almışdır
Bu benderden birer şey aldı herkes bence keyfimce
Gözüm merdümleri bak kâselerle gevher almışdır
Sikender destine âyîne aldı Cem de câm aldı
Utâridveş benim tab‘-ı bülendim defter almışdır
Ne aldı der ise ehl-i riyâ meyhâneden Re’fet
De kim câm-ı mey elde yanına bir dilber almışdır
(Ali Emîrî Efendi (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Dersaadet. 376.)
Tarih
Re’fet’in Tevfik Fikret’in doğumuna düşürdüğü tarih:
Yazdı mevlûdüne tebrîk ile Re’fet târîh
Geldi dünyâya behiyyetle Mehemmed Tevfîk (Sene 1284/1867)
(Ertaylan, İsmail Hikmet (2011). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 597.)
Mevlid'in Mukaddime Bölümünden
Ey Hudâvend-i ‘azîm-i pâdişâh
Rahmetindir cümle mahlûka penâh
Âlemi bir demde îcâd eyledin
Kün didin ma‘mûr u bünyâd eyledin
Bî-meşakkat ey Kerîm ü Kirdigâr
Kudretin bu mâ-sivâyı kıldı var
Çün bu âlem yoğ-iken buldı vücûd
Zâtının birliğine oldı şühûd
Ey Rahîm ey şefkat ü ihsânı bol
Ey ki şehler dergehinde cümle kul
Âsitânın maksadı bây u fakîr
Cümle zî-rûh hân-ı in‘âmınla sîr
Hâdî vü Settâr’sın lutfun ‘amîm
Vir bize râh-ı necâtı ey Rahîm
Herkesin ma‘bûdı sensin bî-gümân
Zâtına tapmak sezâdır ins ü cân
Cümle âlem zâtına tahmîd ider
Şevk-ile takdîs ü hem tevhîd ider
Hâkim-i mutlaksın ey rabb-i Celîl
Olamaz kimse sana zıdd u ‘adîl
Mevlidin Merhabâ Faslından
Didiler ey nûr-ı Rahmân merhabâ
Merhabâ ey âlî sultân merhabâ
Merhabâ ey iftihâr-ı enbiyâ
Merhabâ ey şem‘-i cem‘-i evliyâ
Merhabâ ey menba‘-ı izz ü vefâ
Merhabâ ey kân-ı eltâf-ı Hudâ
Merhabâ ey cân-ı bâkî merhabâ
Merhabâ uşşâka sâkî merhabâ
İster isen bulasın fevz ü necât
Rûh-ı fahrü’l-mürselîne vir salât
(Ekinci, Ramazan (2011). “Diyarbakırlı Re’fet ve Mevlidi”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (9): 200, 212.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Enver Atılgan | d. 13 Ocak 1931 - ö. 25 Ocak 1995 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | LÜTFÎ, Mes'ûd Efendi | d. ? - ö. 1847 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | MESÎHÎ, Mesîhî-i Şarkî | d. ? - ö. 1562-63 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | KERİM (NİHALÎ, NİHAL) | d. 1834 - ö. 1905 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | TEVFÎK, Hasan | d. 1834 - ö. 1908 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | RECÂÎ, Muhammed | d. 1834 - ö. 1907 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | FAZLÎ | d. ? - ö. 1903-04’te hayatta | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | MUKİMÎ | d. 1850 - ö. 1903 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HÂFIZ, Erzurumlu İshâk Efendi | d. 1838 - ö. 1903 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | NİŞÂNÎ, Karamanî Mehmed Paşa | d. ? - ö. 3 Mayıs 1481 | Meslek | Görüntüle |
11 | ŞEMSÎ, Şemsî Çelebi, Urlu Şemsî, Divane Şemsî | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | RÛHÎ, Sadreddin-zâde Rûhullâh Mehmed Efendi | d. 1602 - ö. 1660 | Meslek | Görüntüle |
13 | HÂLİS, Trabzonlu | d. ? - ö. 1829 ds. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | ALİ GÂLİB EFENDİ | d. ? - ö. 1844 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ŞEVKET, Mehmed Şevket | d. 1804 - ö. 1867 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | SERVET/HANÎF, Pazarbaşı-zâde Osman | d. ? - ö. 1766-67 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ŞUÂÎ, Mehmed Çelebi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HATÎB | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |