Madde Detay

1269/1851 senesinde İstanbul'da doğdu. Asıl adı Şeyh Ali Vasfî Efendi'dir. Şiirlerinde Vasfî ve Berkî mahlaslarını kullanmıştır. Draman yakınlarındaki Kefevî Tekkesi şeyhi Mahmûd Râşid Efendi'nin oğludur. Babasından Arapça, Farsça ve bu dillerin gramer kurallarını; Tuhfe-i Vehbî ve Tuhfe-i Şâhidî'yi; Attar'ın Pendnâme'siyle Sa'dî'nin Gülistân'ını okudu. Fatih Camii'nde Ahaveyn lakabı ile tanınan Hoca Mustafa Efendi'nin derslerine devam etti ve burada Şerh-i Akâ'id'e kadar okudu. Gelibolulu Hoca Tâhir Efendi'den Mesnevî ile Molla Câmî ve Hâfız-ı Şîrâzî'nin Dîvân'larını okudu. Babasının vefatı üzerine 1866 tarihinde babasının yerine Kefevî Tekkesi şeyhliğine tayin edildi. Âlim ve fazıl Nakşıbendî şeyhlerindendir. Muallim Nâci takdirkârlarındandı. Recâizâde Ekrem - Muallim Nâci tartışmaları sırasında Muallim Nâci'nin yanında yer aldı. Tercümân-ı Hakîkat, Sa'âdet, Mürüvvet gazetelerinde edebî makaleler ve manzumeler yazdı. Bu gazetelerde Muallim Nâci ile birlikte bulunması, onunla dostluğu şiir ve nesrini güzelleştirdi. Bu dostluklarından dolayı Nâci muarızlarının hicivlerine maruz kaldı. Fatih Merkez Rüşdiyesi'nde Kavâ'id-i Osmâniyye, Mekteb-i Kuzât'ta resmî kitâbet dersleri verdi. Basılı eserlerinin çoğu Mekteb-i Kuzât'ta verdiği derslerin notlarından oluşmaktadır. Bir süre Meclis-i Meşâyih üyeliğinde bulundu. 1328/1910 senesinde İstanbul'da Balat'tan geçerken aniden vefat etti. Fatih yakınında Zincirlikuyu civarında Draman Camii haziresinde babasının yanına defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Bârika: Yavuz Sultan Selîm'in Farsça bazı şiirlerinin tercümeleridir. 1307 yılında İstanbul'da 67 sayfa olarak basılmıştır.

2. Bedâyi': 91 sayfa hâlinde 1310 yılında İstanbul'da basılmıştır.

3. Cezebât: 1311 yılında 19 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.

4. Feyz-âbâd: Bu eser bazı islam edip ve şairlerinin eserlerinden seçilen tercümeleri ve muhtelif şiirleri ihtiva etmektedir. 67 sayfa olarak 1308 senesinde İstanbul'da basılmıştır.

5. Hikemiyyât-ı İslâmiyye: Sa'dî-i Şîrâzî'den çeviridir. 1304 yılında 64 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır.

6. Levâmi': 1307 senesinde 100 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.

7. Mekâtib-i Rüşdiye Üçüncü Senesine Mahsûs Nahv-ı Osmânî: İlk baskısı 1314 yılında ve 128 sayfa hâlinde yapılan bu eserin 1314-1328 yılları arasında on bir baskısı yapılmıştır. Bu baskıların sayfa sayıları 122-136 arasındadır.

8. Metâli': 64 sayfa hâlinde 1314 yılında İstanbul'da basılmıştır.

9. Muharrerât-ı Şeyh Vasfî: 156 sayfa hâlinde 1324 yılında İstanbul'da basılmıştır.

10. Muhâzarât: 1318 yılında 84 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır.

11. Münşe'ât-ı Şeyh Vasfî: 1316 yılında 96 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır.

12. Reyâhîn: Sa'dî-i Şîrâzî ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'den çevirilerdir. 70 sayfa hâlinde 1305 senesinde İstanbul'da basılmıştır.

13. Sarf-ı Osmânî (İbtidâîlere Mahsus): 1317 senesinde 15 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.

14. Sevâti': 1311 yılında 106 sayfa hâlinde İstanbul'da basılmıştır.

15. Şöyle Böyle: Muallim Nâci ile ve Mesud Harâbâtî imzasıyla 1302 yılında 109 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır.

Ali Vasfî'nin nazmı da nesri de güçlü ve güzeldir. Tevfik Fikret'in on dört yaşlarında Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde yayımlanan ilk şiirleri Muallim Nâci ve Şeyh Ali Vasfî tarzında söylenmiş manzumeler olduğu gibi Cenâb Şahâbeddîn'in ilk şiirleri üzerinde de önemli etkileri vardır. Muallim Nâci ile sıkı bir işbirliği, dostluğu ve arkadaşlığı olmuştur. Nâcî, Şeyh Vasfî'yi çok sever ve gerektiği yerde müdafaa edermiş. Ali Vasfî, Muallim Nâcî'nin Yâdigâr-ı Nâcî isimli son kitabını, gazete ve mecmualarda kalan şiirlerini ayrıca çocukluğunda söylediği şiirleri de ilave ederek 1314/1896 yılında tekrar yayımladı. Şiirleri Udî Cemil Bey, Şeyh Edhem Efendi, Ali Rıza Şengel, İzzettin Hümâyî Elçioğlu ve daha başka besteciler tarafından bestelendi.

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emîn Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. IV. İstanbul: Dergah Yay.

Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2007). "Vasfî". C. VIII. Ankara: AKM Yay.

Gazel

Vâmık'ın aşk-ı ciger-sûzını Azrâ'ya sorun

Cinnet erbâbının ahvâlini Leylâ'ya sorun

Âşıkın kârı esîr-i gam-ı aşk olmakdır

Sormayın bendeye hürriyyeti Mevlâ'ya sorun

Bilemez kadrini şîrîni-i cehdin Hüsrev

Himmet-i Kûh-ken'i sa'y-şinâsâya sorun

Ümm-i dünyâ ne bilür kıymetini merdânın

Tab‘-ı aşk-ı Meh-i Ken'ân'ı Züleyhâ'ya sorun

Mebhas-i aşkı su'âl etmeyiniz zühhâda

Nâzı ma'şûka niyâzı dil-i şeydâya sorun

Mest-i şevk olduğunun hikmetini Vasfî'nin

Anlamaz ehl-i riyâ sâkî-i ra'nâya sorun

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. IV. İstanbul: Dergah Yay. 1952.)

Cezebât adlı eserinin mukaddimesinden:

Bir Osmanlınlının edebiyât-ı garbiyyeye vukûfu olsa da eş'âr-ı Arab ve Acem'e intisâbı bulunmasa tam bir şâ'ir olamaz. Vâkı'â edebiyyât-ı garbiyyeye vukûf vüs'at-ı karîhaya yardım ederse de Osmanlıcayı doğru yazmağa hiçbir vakit hizmet etmez. Zîrâ edîb geçinen ba'zı heveskârânımızın yazdıkları manzûmeler terekküb-i kelimât cihetiyle doğru olmak şöyla dursun şîve-i lisân-ı Osmâniye'ye muvâfık bile değildir. Bunlar edebiyât-ı garbiyye ile ülfetleri kadar kütüb-i edebiyye-i islâmiyyenin yabancısı olmasalar elbette mükemmel olurlardı.

(Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul. 374.)